T C ORMAN VE SU LER BAKANLII HAVZA

T. C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI HAVZA YÖNETİMİ, NEHİR HAVZA YÖNETİM PLANLARI ve UHYS Osman ÖZDEMİR Orman ve Su İşleri Uzman Yardımcısı 4 Kasım 2015

SUNUM PLANI 1. HAVZA BAZLI SU YÖNETİMİ 2. SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ 3. ÜLKEMİZDE HAVZA BAZLI SU YÖNETİMİNE GEÇİŞ 4. HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI 5. NEHİR HAVZA YÖNETİM PLANLARI 6. ULUSAL HAVZA YÖNETİMİ STRATEJİ BELGESİ 2

SU YÖNETİMİ M. Ö. 16. 000 – 10. 000 Tarım ve. Yerleşik hayat M. Ö. 10. 000 – 5. 000 Sosyal sınıflar ve Taşkınlar Geometri biliminin temelleri Mevsim ve arazi şartları – tarımsal ürün deseni bilgisi Antik Çağ Roma İmparatorluğu İslam Medeniyeti Batı Medeniyeti Kanallar ve barajlar – ulaşım ve ticaret Havza Bazlı Yönetim Su – Gıda – Enerji ilişkisi 3

HAVZA NEDİR? Nehir havzalarında suyun ayrım çizgisinden denize aktığı noktaya, kapalı havzalarda ise suyun toplandığı nihai alana göre suyun toplanma alanıdır.

NEDEN HAVZA BAZLI SU YÖNETİMİ? Dünya topraklarının tamamına yakını nehir havzası sistemlerinden oluşuyor. Bir nehir havzasında su ihtiyacı; Kentsel, tarımsal, endüstriyel ve ekolojiktir. Havzadaki su miktarı sabittir. Suyun sürdürülebilir kullanımı için havzadaki faaliyetlerin mevcut su miktarına göre yönetim planları aracılığı ile planlanması gerekmektedir.

SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ 6

SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ 1972 1975 1980 • Stockholm Konferansı (BM İnsan ve Çevre Konferansı) • Yüzey Suları Direktifi, İçmesuyu Direktifi 1988 • Avrupa Tek Senedi (Ortak çevre politikası için önemli adım) 1991 • Kentsel Atıksu Yönetimi Direktifi 1991 • Nitrat Direktifi • Yeni İçme suyu Direktifi 1996 • Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Direktifi 1996 • Su Çerçeve Direktifi Taslağının AB Komisyonu tarafından hazırlanması 2000 • Su Çerçeve Direktifi’nin (2000/60/EC) yürürlüğe girmesi

SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ HEDEF: Tüm su kütlelerinin 2015 yılına kadar hem kalite hem miktar açısından “iyi durum”da olması KAPSAMI: Tüm suların korunmasıdır. Nehirler, göller, kıyı suları, geçiş suları ve yeraltı suları TEMEL PRENSİPLER Siyasi sınır ayrımı yapmamaktadır. Su ücretlendirme faaliyetleri ve kirleten öder prensibini, doğru ücretler ile gerekli kılmaktadır. Su yönetimi faaliyetlerine sivil toplum kurumlarının ve halkın katılımı Tarım, endüstri, evsel ve diğer tüm kirlilik kaynaklarının bütüncül bir anlayış ile azaltılması ve kontrolünü gerektirmektedir.

AB MÜZAKERE SÜRECİ ve ÇEVRE FASLI 21 Aralık 2009’da açılan Çevre Faslı kapanış kriterlerinden biri: Su Çerçeve Direktifinin ulusal mevzuat ile uyumlaştırılması ve Nehir Havza Yönetim Planlarının hazırlanmasıdır.

ÜLKEMİZDE HAVZA BAZLI SU YÖNETİMİNE GEÇİŞ 10

HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI GAYE; ü Havza bazında kısa, orta ve uzun vadeli hedefleri belirlemek, su kaynaklarının kontrollü ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak

HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI Eylem 1 Kentsel Atıksu Yönetimi Eylem 2 Endüstriyel Atıksu Yönetimi Eylem 3 Katı Atık Yönetimi Eylem 4 Yayılı Kaynaklı Kirlilik Yönetimi ve Kontrolü Eylem 5 Ağaçlandırma, Sel, Erozyon Kontrolü Eylem 6 Arıtma Çamuru Kontrolü Eylem 7 İçme Suyu Havzalarında Havza Koruma Planlarının Hazırlanması Eylem 8 Taşkın Yönetimi Eylem 9 Kuraklık Yönetimi Eylem 10 İzleme, Envanter ve Su Bilgi Sistemi Çalışmaları Eylem 11 Su Yatırımları Eylem 12 Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanımı Eylem 13 İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisinin Kontrolü Eylem 14 Sektörel Tahsis Planları Eylem 15 Sıcak Noktalarda Getirilecek Çözümler

HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARININ TAKİBİ ü Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu Toplantıları ü Havza Yönetim Merkez Kurulu Toplantıları ü Havza Yönetim Heyeti Toplantıları ü İl Su Yönetimi Koordinasyon Toplantıları ü hkep@ormansu. gov. tr üzerinden gelen takip tabloları ü Mesul kurumlara yapılan ziyaretler ü Sayın Bakanımıza ve Sayın Müsteşarımıza yapılan sunumlar ü http: //ergene. ormansu. gov. tr ü http: //gediz. ormansu. gov. tr 13

HAVZA YÖNETİM HEYETLERİNİN TEŞEKKÜLÜ, GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USÛL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLİĞ 20. 05. 2015 tarihli ve 29361 sayılı Resmi Gazete SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU (Ankara) HAVZA YÖNETİMİ MERKEZ KURULU (Ankara, Kurulun Sekretarya Hizmetlerini Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Yürütür) HAVZA YÖNETİMİ HEYETİ (Havzada) İL SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU 14 (İllerde)

HAVZA YÖNETİMİ MERKEZ KURULU ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI MÜSTEŞARI Avrupa Birliği Bakanlığı Müsteşarı İçişleri Bakanlığı Müsteşarı Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanı Devlet Su İşleri Genel Müdürü Su Yönetimi Genel Müdürü Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Müsteşarı Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Müsteşarı Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı İlbank A. Ş. Genel Müdürü Türkiye Su Enstitüsü Başkanı 15

HAVZA YÖNETİMİ MERKEZ KURULU VAZİFELERİ HKEP’lerde belirlenen kısa, orta ve uzun vadeli uygulamaların ve Taşkın Yönetim Planları, Kuraklık Yönetim Planlarının uygulanmasının takibi HKEP’larının, Taşkın Yönetim Planlarının, Kuraklık Yönetim Planlarının ve Özel Hükümlerin hazırlanmasında ve uygulanmasında kurumlar arası koordinasyonun sağlanması Ulusal Havza Yönetim Stratejisi kapsamında gelişmelerin takip edilmesi ve koordinasyonun sağlanması Gerekli görüldüğünde Havza Yönetim Heyetlerini toplantılarına davet etmek TOPLANTI PERİYODU 6 ayda bir toplanır 16

HAVZA YÖNETİM HEYETİ (REVİZE) HAVZA YÖNETİM HEYETİ BAŞKANI (Koordinatör Vali) SEKRETARYA (Koordinatör Valilikteki DSİ Bölge/Şube Müdürlüğü) VALİ veya VALİ YARDIMCILARI (diğer iller) DSİ Bölge Müdürü (Sekretarya) İL BELEDİYE BAŞKANLARI DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI Temsilcisi (Sınıraşan Havza) Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürleri Üniversiteler SYGM Temsilcisi DSİ Genel Müdürlüğü Temsilcisi OSB’ler STK’lar 17

HAVZA YÖNETİM HEYETİ (REVİZE) VAZİFELERİ Havza Yönetimi Planlama çalışmalarının uygulanmasını izlemek Kuraklık ve Taşkın Yönetim Planlarının uygulanmasını izlemek Havza Yönetimi Merkez Kurulu’na rapor sunmak Su kalitesi ve miktarı ile ilgili elde edilen izleme sonuçlarını kayıt altına almak (USBS’ye girmek vb. ) İçme ve kullanma suyu korunması çalışmalarını takip etmek ve uygulanmasını sağlamak Havza, taşkın ve kuraklık yönetim planlarının hazırlanmasında ve güncellenmesinde halkın katılımını sağlamak TOPLANTI PERİYODU 6 ayda bir toplanır 18

İL SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU BAŞKANI (VALİ veya VALİ YRD. ) SEKRETARYA (Koordinatör Valilikteki DSİ Bölge/Şube Müdürlüğü İL BELEDİYE BAŞKANI (Büyükşehir değilse) İl Bilim Sanayi Teknoloji Müdürü İl Afet ve Acil Durum Müdürü İl Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı İl Özel İdaresi Genel Sekreteri veya İl Genel Meclis Başkanı (Büyükşehir değilse) İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü Enerji ve Tabii Kayn. Bakanlığı İldeki en üst düzey temsilcisi DSİ, OSİB, OGM, MGM ve KYGM İl’deki en üst düzey temsilcisi Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürü (Büyükşehir ise) İl Kültür ve Turizm Müdürü İlbank A. Ş. İldeki en üst düzey temsilcisi Kalkınma Ajansı İldeki en üst düzey temsilcisi İl Çevre ve Şehircilik Müdürü İl Halk Sağlığı Müdürü Sulama Birlikleri Temsilcileri Mülga İl Taşkın Koordinasyon Kurulu Diğer Üyeleri

İL SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU VAZİFELERİ Bakanlıkça hazırlanacak havza, taşkın ve kuraklık yönetim planları için gerekli katkıları sağlamak Havza koruma eylem planları, havza, taşkın ve kuraklık yönetim planlarının il bazında uygulanmasını sağlamak İçme ve kullanma suyu kaynaklarının korunmasına yönelik çalışmaların takibini yapmak Hazırlanan özel hükümlerin il bazında uygulanmasını sağlamak TOPLANTI PERİYODU Her yılın Şubat, Mayıs, Ekim aylarında toplanır 20

NEHİR HAVZA YÖNETİM PLANLARI 21

NEHİR HAVZA YÖNETİM PLANLARI Havza Koruma Eylem Planlarının Nehir Havza Yönetim Planlarına Dönüştürülmesi AB Teknik Yardım Projesi 22

NEHİR HAVZA YÖNETİM PLANLARININ UYGULAMA SÜRECİ 23

ULUSAL HAVZA YÖNETİMİ STRATEJİSİ (UHYS) (2014 -2023) 24

TÜRKİYE’DEKİ PLAN TÜRLERİ PLANLAMA SİSTEMİNDE YER ALAN PLANLAR ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR ALT ÖLÇEKLİ PLANLAR ÖZEL AMAÇLI PLANLAR Kalkınma Planları Nazım İmar Planları Havza Koruma Eylem Planları Ülke Mekansal Strateji Planları Uygulama İmar Planları Taşkın Yönetim Planları Havza Rehabilitasyon Planı Bölge Planları Sulak Alan Yönetim Planları Bölge Mekansal Strateji Planları Uzun Devreli Gelişim Planları Çevre Düzeni Planları İçmesuyu Havzası Koruma Planı Kırsal Kalkınma Planları Kuraklık Yönetim Planı Havza Master Planı

UHYS “Ulusal Havza Yönetimi Stratejisi (UHYS) (2014 -2023)” 13/06/2014 tarihinde Yüksek Planlama Kurulu tarafından kabul edilmiş ve 04. 07. 2014 tarih ve 29050 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. UHYS Vizyonu, “Ülkemiz havzalarının eşgüdümlü, katılımcı ve ekosistem odaklı yönetimi ile havza kaynaklarını ve biyolojik çeşitliliğini korumak, geliştirmek, havzaların çevresel, ekonomik, sosyo-kültürel hizmet ve faydalarını sürdürülebilir olarak temin etmek suretiyle yaşam kalitesinin ve refah düzeyinin artırılmasına, ülkenin kalkınmasına gerekli katkıları sağlamak”tır. 26

HAVZA YÖNETİMİ İLE İLGİLİ PAYDAŞLAR v Orman ve Su İşleri Bakanlığı (ÇEM, OGM, SYGM, DSİ, DKMP, MGM, BİD, SGB, SUEN) v Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇYGM, ÇED, TVKGM, MPGM, İLBANK, AYHGM) v Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (TRGM, BÜGEM, TAGEM, BSGM) v Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Maden İşleri Genel Müdürlüğü) v İçişleri Bakanlığı (Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü) v Kültür ve Turizm Bakanlığı, v Milli Eğitim Bakanlığı, v Sağlık Bakanlığı, v Başbakanlık (AFAD) v Hazine Müsteşarlığı v Yerel İdareler (Valilikler, Kaymakamlıklar, İl Özel İdareleri, Belediyeler, diğer birimler) v Bölge Kalkınma İdareleri v Kalkınma Ajansları v Diğer Paydaşlar (STK’lar, Meslek Kuruluşları, Odalar, Havza Birlikleri, vd. ) 27

UHYS – STRATEJİ BELGESİNİN MUHTEVASI UHYS Belgesinde: Ø Vizyon ifadesi Ø Ø Ø Ø 14 İlke 7 Amaç 9 Alt Amaç 44 Hedef Performans göstergeleri ve stratejiler Sorumlu kuruluşlar İşbirliği ve katkı sağlayacak kuruluşlar 28

UHYS, AMAÇLAR Amaç 1: Havzaların sürdürülebilir yönetimi için yasal ve kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi, kurumlar ve paydaşlar arasında eşgüdüm ve işbirliğinin sağlanması Amaç 2: Havzaların su kaynaklarının sürdürülebilir olarak yönetimi ve kullanımı Amaç 3: Havza alanlarında ve doğal kaynaklarında tahribatın ve erozyonun önlenmesi, bozuk havza alanlarının ıslahı ve sürdürülebilir kullanımı Amaç 4: Havzaların biyolojik çeşitliliğinin, doğal ve kültürel peyzaj kaynak değerlerinin korunması ve yönetimi ile ekosistem hizmetlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması 29

UHYS, AMAÇLAR Amaç 5: Havzalarda yaşayan halkın bilinçlendirilmesi, yaşam kalitesinin ve refah düzeyinin yükseltilmesi ve doğal kaynaklar üzerine baskılarının azaltılması Amaç 6: Havza yönetiminde doğal afetler ve zararlarına karşı önlem ve mücadele mekanizmalarının entegrasyonu, geliştirilmesi ve etkinleştirilmesi Amaç 7: Havza yönetimine iklim değişikliğinin muhtemel etkilerinin ve bu etkilere uyumun dahil edilmesi, uyum ve mücadele mekanizmalarının geliştirilmesi 30

OSİB Tarafından UHYS Kapsamında 2015/1 Döneminde Yürütülen Faaliyetler Hedef Performans Göstergesi Eylem H-1. 2 Havzaların yönetimi ile ilgili politika kararlarının alınmasının, uygulama sonuçlarının üst düzeyde izlenmesi ve değerlendirmesinin ilgili kurumların ve paydaşların yetkili temsilcilerinin katılımıyla eşgüdümlü olarak gerçekleştirilmesini sağlayacak ulusal ve havza düzeyinde kurumsal düzenlemeleri gerçekleştirmek. G-1. 2. 1 Ulusal Su Yönetimi Koordinasyon Kurulunun oluşum, yetki ve görevlerinin havza yönetimi çalışmalarının ulusal bazda koordinasyonunu da kapsayacak şekilde geliştirilmesi için düzenleme. Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu tarafından 4 adet toplantı gerçekleştirilmiştir. 1. toplantı 23 Mayıs 2012, 2. toplantı 13 Eylül 2012, 3. toplantı 31 Ocak 2013 ve 4. toplantı ise 13 Ağustos 2013 tarihlerinde gerçekleştirilmiş olup toplantılarda alınan kararların takipleri yapılmaktadır. G-1. 2. 2 Havzalar düzeyinde kurulmuş olan HYK sayısı. Havza Yönetim Heyetlerinin Teşekkülü, Görevleri, Çalışma, Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca 25 havzada 26 adet Havza Yönetim Heyeti oluşturulmuştur. 31

TEŞEKKÜRLER Osman Özdemir o. ozdemir@gmail. com 32