FRG SANATI I Do Dr Davut YTPAA Sunumda

FRİG SANATI I Doç. Dr. Davut YİĞİTPAŞA Sunumda yer alan tüm fotoğraflar telif hakkına sahiptir. Yalnızca eğitim amaçlı olarak kullanılmıştır. Başka bir amaç için kullanılamaz.

• h) BAHŞEYİŞ ANITI • Kümbet Vadisi çevresinde yer alan önemli anıtlardan biri de çevredeki köylüler tarafından Yazılı Kaya veya “Bahşeyiş Çeşmesi” olarak da adlandırılan anıttır. Anıt, Gökbahçe (Bahşeyiş) köyündeki Bel Dere yatağında yer alır. Bahşeyiş Anıtı, "Kümbet vadisinin uç kısmında dar bir dere yatağının sırtlarında, kayalar arasında tıpkı bir nöbetçi kulübesi gibi durur. “ Anıtın üst kısmında üçgen bir alınlık, ön kısmında küçük bir kapı bulunur. Baklava biçimli geometrik desenlerle süslüdür. Arka kısmında ise bir mezar odası vardır. Bahşeyiş Anıta'da, Bitmemiş Anıt, Sümbül Anıtı gibi İ. Ö. 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlenir. Texier, Bahşeyiş Anıtını bulduğu zaman dönemin geleneğine uyarak anıtın üzerine adını kazımıştı.

• c) MAL TAŞ/MALKAYA ANITI • Mal Taş da aynı Yazılıkaya gibi bir açık hava tapınağıdır. Köhnüş'ün güney kısmında yer alır. Yukarıda sözü edilen anıtların yaklaşık 500 metre kadar batısındadır. Büyük bir kısmı toprak altında kalan anıtın üst kısmında üçgen bir alınlık bulunmaktadır. Alınlığın alt kısmı ise geometrik desenlerle süslenmiştir. Üst kısmında kırılmış bir akroter vardır. Anıtın toprak altında kalan kısmındaysa bir çok Frig anıtında olduğu gibi bir niş bulunmaktadır.

• Köhnüş Vadisi'nin güneybatı köşesinde, vadiyi batıdan sınırlayan Akkuş Yuvası Kayaları'ndan biri üzerinde yer almaktadır. W. M. Ramsay, anıtı 1881 yılında, bölgedeki ilk incelemeleri sırasında hemen tamamen toprakla örtülü halde bulmuştur.

• Dolgu toprağı belli bir seviyeye kadar kaldırmış ve fasadın ilk eskizlerini yapmıştır. İçinde hazine saklı olduğuna inanıldığı için yörede Maltaş/Malkaya adıyla tanınır.

• Sürekli nemli ortamda kalan bezemeler silinmiş, kaya erimeye başlamıştır. Toprak üstünde görünen kısım da çok sağlam durumda değildir. Beşikçatılıdır. Akroterin varlığı hakkında kesin bir şey söylemek zordur. Akroter kırılmış olabilir. Alınlık Bahşayiş Anıtı'nda olduğu gibi alta kademeler halinde yerleştirilen üç pervaz ile çevrelenmiştir. Alt pervazlar, kabartma baklava motifi dizisi ile bezenmiştir.

• Ortasında -bugün toprak altında kalan- büyük bir niş yer alır. Duvar yüzeyi geometrik motifler ile bezelidir. Bu bezeme, her iki yanda bir bordür niteliğinde olan düz bir silme ve tek sıra kabartma baklava motifi dizisi ile süslü, ince bir çerçeve içine alınmıştır. Ortadaki niş tabanına kadar iner. Niş, 2 x 22. 25 x 1. 9 m. boyutlarındadır. İki kademeli bir çerçeve ile çevrilidir.

• Nişin tabanında 0. 75 x 0. 3 m. boyutlarında dikdörtgen bir oyuk yer almaktadır. Bu oyuğun her iki yanından yan duvarlara doğru iki kanal uzanır. Yan duvarlarda ise, bu kanallarla bağlantılı tavandan başlayan çapraz iki oluk mevcuttur. Ayrıca, arka duvarın ortasına 0. 8 m. çapında düzgün olmayan bir delik açılmıştır.

• Kuyu ağzından 4. 5 m derinde, kuzey, güney ve doğu duvarları, kuyunun içine doğru 0. 3 -0. 35 m genişliğinde bir basamak yaparak daralır. Buraya Bahşayiş Anıtı'nda olduğu gibi bir kapak oturtulabilir. Bu şekliyle kuyu, birbirinden bir kapak ile ayrılan iki bölümden oluşur. Tabanı, hemen niş tabanı ile aynı seviyededir.

• Anıt üzerinde iki yazıt vardır. Birinci yazıt, cephe duvarını çevreleyen sol çerçevenin dış kenarında, saçağın hemen altında yanlamasına sağdan sola doğru yazılmıştır. 1. 3 m. uzunluğundadır. Bugün toprak altında kalan ikinci yazıt, nişin üst çerçevesi üzerine soldan sağa doğru yazılmıştır. Suyun etkisi ile büyük ölçüde tahrip olmuştur.

• SÜMBÜLLÜ ANIT • Midas Şehri platosunun doğu eteğinde, platoya çıkan antik yolun 50 m. kadar güneyindedir. Geometrik şekillerle süslü olan bu anıtın da ön kısmında bir niş bulunur. Anıtın akroteri sümbüle benzetildiği için bu ad verilmiştir. Bu tip akroter sadece bu anıtta görülür. Üçgen alınlıkta orta dikmenin her iki yanında simetrik birer kabartma pencere vardır. Dikdörtgen cephe duvarı yan duvarları simgeleyen kalın bir çerçeve içine alınmıştır. Çerçevelerin üzeri kare panolarla bezelidir. Dikdörtgen niş, yan duvarların arasında bütün cepheyi kaplar. İç kısmı, dama tahtası düzenini andıran kabartma ve oyma karelerle bezelidir. • Akropolün kuzey alt kısımlarında yapılan kazılar sonucunda bir çeşme ortaya çıkartılmıştır. Frig çağında suyun, daha büyük depodan kanalla çeşmenin deposuna getirildiği ve kullanıldığı düşünülmektedir.

• g) BURMEÇ ANITI • Döğer civarında, Burmeç adıyla bilinen bitmemiş bir anıttır. Arslan Kaya'dan esinlenildiği izlenimini veren bu anıtın üst kısmında üçgen bir alınlık, iki tane karşılıklı sfenks bulunur. Oldukça yıpranmış olan bu anıt, yakınında bulunan Arslan Kaya'dan küçüktür. Üçgen tepe yapıldıktan sonra çalışma bırakılmıştır. Bu anıt da aynı Yazılıkaya'da bulunan Bitmemiş Anıt gibi bizlere Frigler’in kaya anıtlarını nasıl yaptıkları konusunda bir bilgi verir.

d) TANRIÇANIN TAHTLARI-BASAMAKLI SUNAKLAR Frigler’in kayalara oyulmuş diğer bir dinsel yapı türü, genellikle doğuya bakan kaya merdivenlerdir. Bir çeşit oturma yerine doğru çıkan bu merdivenlerin sunak olarak kullanıldığına inanılır. Ayrıca bunların tanrıçanın oturması için hazırlanmış sembolik tahtlar olarak düşünülmüş olması da olasıdır. Bunlardan en gelişmişi Midas Şehri'ndeki üç basamaklı sunaktır. Basamaklar simgesel bir tahta çıkar. Tahtın üzerine, taslak halinde ve yalnızca saç konturları işlenmiş iki idol çizilidir. Yandaki düz duvar üzerinde Phrygce bir yazıt vardır. Bu türde tek ya da çiftli idoller bazen yalnızca idol olarak da kayalara kazınmışlardır. Kayaya oyulmuş basamaklı sunaklar Frig dünyasının başka yerlerinde de bulunmuştur. Kızılırmak'ın doğusunda, Çorum'daki Alacahöyük'ün 5 km. kuzeyinde, Kalehisar tepesindeki bunlardan yalnızca biridir. Açıkhava törenlerine sahne olan bu sunaklar ya da idollerle ilişkili tanrı ya da tanrıların adı bilinmez. Ancak Kybele ve Attis kültü ile ilişkili olabilecekleri düşünülmektedir. Gerçekten de bazı sunaklar üzerinde tanrıçanın adı Frigce olarak Matar Kubile olarak kazılmıştır.