TUN AI ANADOLU ARKEOLOJS Do Dr Davut YTPAA

TUNÇ ÇAĞI ANADOLU ARKEOLOJİSİ Doç. Dr. Davut YİĞİTPAŞA Sunumda yer alan tüm fotoğraflar telif hakkına sahiptir. Yalnızca eğitim amaçlı olarak kullanılmıştır. Başka bir amaç için kullanılamaz.

Batı Anadolu’da Kent Devletleri: Beycesultan’ın XVII. Tabakası ile birlikte Anadolu’nun güneybatı kesimi de ETÇ II dönemine girer. Demircihöyük yerleşmesinin de yer aldığı bu yörede Küllüoba Höyüğü’nde bey sarayı olabilecek bir megaron kompleksi ortaya çıkarılmıştır. Beycesultan’da ETÇ II döneminin (XVI-XVIII) en karakteristik özelliği ev sunaklarından geliştiğine inanılan ikiz tapınaklardır. Yan yana iki megarondan oluşan bu yapılarda kutsal mekanların, biri dişi biri erkek olmak üzere bir tanrı çiftine adandığı düşünülür. İki kil dikme ve boynuzlu bir sunakla çevrelenen kutsal ocak kutsal mekandaki merkezi ögeyi teşkil eder. Kan sunağı, silolar ve rahiplere ayrılan arka odalar gibi yapı ögelerine sahip tapınakların tabanları hasırla kaplıdır. Urla-Limantepe, Kuruçay, Bademağacı ve Karataş-Semayük’te (III-V) ise yerleşme gelişerek devam eder.

DEMİRCİHÜYÜK- SARIKET NEKROPOLÜ Sarıket Mezarlık alanı Demircihöyüğün 250 m. uzağında ve Demircihüyük sakinlerinin mezarlarıdır. 602 mezar ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan 497 tanesi İlk Tunç Çağı’na tarihlenir ve Demircihüyük yerleşmesinin üst tabakalarıyla çağdaştır. 78 mezar Orta Tunç Çağı’na tarihlenmektedir. Son 27 mezar, bin yılı aşkın bir aralıktan sonraya, yani Erken Demir Çağı’na aittir. Ölüler genelde büyük küpler içine yan yatırılarak ve bacakları karına çekik pozisyonda gömülmüşlerdir. Pithoslar yerleşmede erzak saklamakta kullanılıyor, ancak gereksinime göre tabut işlevini de görüyordu. Küpler, mezar olarak öngörülen yere yatırıldıktan sonra ölü, bacakları karnına çekik pozisyonda küpün içine itilerek yerleştirilir, küpün ağzı büyük taşlarla kapatılırdı. Özellikle yetişkin ölülerde bir küpün boyu yetmediğinde, ikinci bir küp diğerinin ağzına yerleştirilerek gömü alanı genişletilirdi ve bu şekilde ikinci küp, kapak görevi görürdü.

Demircihöyük yerleşiminin mezarlığının bulunduğu Sarıket mevkiinde, Erken Tunç Çağı'nın en yaygın iki gömü tipine de beraberce rastlanıyor. Çok sayıda küp gömünün yanı sıra karşılan ve Orta Tunç Çağı'nda artarak devam eden taş sanduka gömülerden bir örnek

Küp gömüden başka, bazı ölüler basit çukurlar içine doğrudan toprağa gömülmüştü. Ender olarak da ölüler taş levhalardan hazırlanmış, adeta küçük mezar odası görünümündeki taş sandukalar içine gömülüyordu. Demircihüyük Sarıket mezarlığında ölüler genellikle başları güney doğuya bakacak şekilde gömülmüşlerdir. Bu yönlendirme Anadolu’daki diğer mezarlık alanlarında da karşımıza çıkar ve belki ölülerin güneşin doğduğu tarafa yönlendirilmeleri olarak yorumlanabilir. Demircihüyük yerleşiminde yaşayan insanların yapılı ve sağlıklı olduğu, buna karşın ortalama yaşamlarının 30 -35 yaştan fazla olmadığı anlaşılmıştır. Kadınlarda ortalama yaşam süresi daha da kısaydı.

Mezarlarda en sık olarak bir testicik veya boyunlu çömlek olmak üzere bir veya iki kabın konduğu görülüyor. Bu kaplar öteki dünyaya yolculuk için içecekle dolduruluyordu. Ayrıca bakır/tunç, gümüş veya altından takılar, pişmiş toprak, taş veya madenden ağırşaklar, daha seyrek olarak silahlar da ölü hediyesi olarak kullanılmıştı.