TUN AI ANADOLU ARKEOLOJS Do Dr Davut YTPAA

TUNÇ ÇAĞI ANADOLU ARKEOLOJİSİ Doç. Dr. Davut YİĞİTPAŞA Sunumda yer alan tüm fotoğraflar telif hakkına sahiptir. Yalnızca eğitim amaçlı olarak kullanılmıştır. Başka bir amaç için kullanılamaz.

Orta ve Kuzey Anadolu: Erken Tunç Çağı’nda önemli gelişmelere sahne olmuş bir diğer bölgesi Orta Anadolu’dur. Ankara yakınındaki Polatlı (I-IV) ve Gordion, Yozgat’ta Alişar (14 M-12 M), Çorum yakınında Alacahöyük (14 -13) ve Büyük Güllücek ile Konya-Karahöyük (VIIIXV) dönemin tipik merkezleridir.

Çukurova ve Güneydoğu Anadolu: M. Ö. 4. binyılın sonlarına doğru yoğun bir biçimde yerleşilmiş bölgelerden biri de Çukurova’ydı. Bu yörenin en tanınmış yerleşmesi Tarsus’taki Gözlükule’dir. İçinde kerpiçten yapılmış evler bulunan bu küçük tahkimli yerleşmede, ilk kez Batı Anadolu’ya özgü gaga ağızlı testiler kullanılmaya başlamıştır.

Güneydoğu Anadolu’da Fırat kıyısındaki Lidar höyük, ETÇ’nin başlarında kerpiçten bir surla çevrili korunmalı bir yerleşme görünümündeydi. Çevre duvarının iç yüzüne dikdörtgen planlı evler yapılmıştı. Ölüler burada da yerleşme alanının dışındaki mezarlıklara gömülüyordu.

Doğu Anadolu: Bu geniş bölgenin büyük bir bölümü hakkında fazla bir bilgi yoksa da, özellikle Keban ve Karakaya baraj alanlarında yapılan çalışmalar sonucunda yörenin 4. binyılın son yüzyılları içinde hala Kuzey Suriye ve Mezopotamya’nın etkisi altında olduğu anlaşılmıştır. Koyu yüzlü açkılı, kaba el yapımı çömleklerin yanında, Mezopotamya ve Suriye etkili, açık renkli ve çark yapımı ince kaplar kullanıyorlardı. Önde gelen merkezler arasında, Malatya-Elazığ yöresinde Arslantepe, Tepecik, Norşuntepe, Korucutepe ve Pulur-Sakyol’un adları sayılabilir.

İDOLLER VE HEYKELCİKLER Heykelcikler ve idoller pişmiş topraktan, taş, maden ve günümüze gelmemekle birlikte, ahşaptan da yapılıyor olmalıydı. Kent yaşamına geçilen Tunç Çağı’nda değişen yaşam koşulları gibi, Ana Tanrıça figürleri de değişir. Öyle Neolitik Dönem Ana Tanrıçaları gibi abartılı uzuvları yok; şişman kadın heykelcikleri Tunç çağında yerini, daha da küçülmüş, ince belli, geniş kalçalı, daha zayıf görünümlü, yassılaşmış ve "idol" adı verilen baş, boyun ve gövdeden oluşan soyut biçimlere bırakmıştır.

Ayrıca yine bu dönemde "kutsal rahibe" ya da "koruyucu tanrıça" sınıfına ait kadınlar da “Figürin" tarzında betimlenerek dini törenlerdeki yerlerini almaya başlamıştır.