Ekologiczne etykiety oraz klauzule rodowiskowe w ramach zamwie

Ekologiczne etykiety oraz klauzule środowiskowe w ramach zamówień publicznych mgr Mateusz Izbicki Centrum Zamówień Publicznych i Partnerstwa Publiczno Prywatnego oraz Katedra Europejskiego Prawa Gospodarczego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Łódzki 25 kwietnia 2018, Łódź GPP 4 Growth

Certyfikaty i etykiety potwierdzające zrównoważoną produkcję oraz rozmaite aspekty środowiskowe mogą pomóc nabywcom publicznym w określaniu wymogów dotyczących produktów w ich zamówieniach. Zgodnie z nowymi dyrektywami UE w sprawie zamówień publicznych instytucje zamawiające mają możliwość używania etykiet jako źródła informacji do definiowania specyfikacji technicznych, sprawdzenia zgodności z wymaganiami/specyfikacjami technicznymi lub do oceny kryteriów wyboru. Sprawdzając zgodność z wymaganiami stawianymi w procesie o udzielenie zamówienia, przyjmując etykietę jako jeden ze sposobów potwierdzenia zgodności ze specyfikacjami technicznymi można zaoszczędzić czas, zapewniając jednocześnie wysokie normy środowiskowe w procesie zamówień publicznych. 2

Warunki używania etykiet lub certyfikatów Nowe dyrektywy UE w sprawie zamówień publicznych (2014) określają ściśle warunki używania etykiet w specyfikacjach technicznych zamówienia, kryteriach udzielenia zamówienia lub wymaganiach dotyczących umów. Nie można wymagać etykiet w kwestiach, które nie są istotne dla danego zamówienia, takie jak wymogi dotyczące ogólnej polityki firmy. W takim przypadku można nadal określić specyfikacje techniczne w odniesieniu do szczegółowych specyfikacji danej etykiety lub jej części, które dotyczą przedmiotu umowy. Etykieta może być wtedy wykorzystana jako dowód na to, że oferta spełnia wymagania żądanych specyfikacji. 3

Wymagania dla etykiet lub certyfikatów • muszą być proporcjonalne, wszystkie wymagania muszą mieć związek z przedmiotem zamówienia; • muszą opierać się na obiektywnie sprawdzalnych i niedyskryminujących kryteriach; • są one ustalane przez podmiot trzeci, na który wykonawca ubiegający się o etykietę nie może wywierać decydującego wpływu; • jest przyjmowana w drodze otwartej i przejrzystej procedury, dostępnej dla wszystkich zainteresowanych stron; • może zostać przyznana każdemu zainteresowanemu wykonawcy 4

Jako zamawiający należy uwzględnić • Czy wymóg posiadania etykiety jest proporcjonalny. Uzyskanie znaku certyfikacyjnego wiąże się z obciążeniami administracyjnymi dla przedsiębiorców, a czasami pociąga za sobą znaczne koszty; • Czy narzucenie wymogu etykiety nie utrudnia innowacji; • Akceptować podobne etykiety; • Akceptować inne odpowiednie środki potwierdzania (takie jak dokumentacja techniczna potwierdzająca, że oferent spełnia wymagania), jeśli przedsiębiorca: 1. wykaże, że nie miał on możliwości uzyskania określonej etykiety lub podobnego znaku w terminach wskazanych przez instytucję zamawiającą z przyczyn od niego niezależnych, 2. wykaże, że roboty budowlane, dostawy lub usługi, które mają być wykonane, spełniają wymagania konkretnej etykiety lub odpowiednie wymagania określone przez instytucję zamawiającą. 5

AB - Agriculture Biologique AB (Agriculture Biologique) - znak ekologiczny stosowany we Francji. Co najmniej 95% składników produktu to składniki organiczne wyprodukowane na terenie Unii Europejskiej i są zgodne z normą EN 45011. Certyfikat ekologiczny AB przyznawany jest od roku 1985. Jest to symbol ekologiczny dotyczący żywności ekologicznej 6

Bio Hellas jest certyfikatem ekologicznym przyznawanym w Grecji. Dotyczy żywności ekologicznej produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Znak ekologiczny Bio Hallas przyznaje niezależna strona trzecia. Akredytacją zajmuje się IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movements) oraz Program Organics w Unii Europejskiej. Wydawanie certyfikatu ekologicznego rozpoczęto w roku 2001. 7

Bio Suisse - znak ekologiczny przyznawany produktom, których surowce w 90% pochodzą ze Szwajcarii. Ten symbol ekologiczny pojawia się na opakowaniach od roku 1981. Od tamtej pory przyznano 760 certyfikatów na produkty ekologiczne zgodne z wymaganiami Bio Suisse. Akredytacją zajmuje się Międzynarodowa Federacja Rolnictwa Ekologicznego (IFOAM). 8

Bio-Siegel ekologicznego niemiecki certyfikat rolnictwa. Znak ekologiczny Bio-Siegel może być używane przez wszystkich producentów, przetwórców i sprzedawców, którzy poddali swoją działalność kontroli zgodności z normami określonymi w Rozporządzeniu EWG 2092/91 i przeszli ją pomyślnie. Pod koniec 2007 roku w informacji Bio-Siegel zgłoszonych było 42825 produktów. Jednolite logo wprowadzono w 2001 roku. 9

Błękitny Anioł (Der Blaue Engel), to jeden z najstarszych, funkcjonujących znaków ekologicznych. Ten symbol ekologiczny został wymyślony w 1977 roku przez niemieckie Ministerstwo Środowiska. Etykietę ekologiczną można spotkać w 75 grupach produktów: materiały budowlane, farby i lakiery, tapety, wyroby z papieru, panele słoneczne, zegarki, komputery, lodówki, systemy grzewcze, ale również usługi, takie jak czyszczenia na mokro tkanin. Certyfikat ekologiczny pomaga identyfikować ponad 12 tys. produktów z 1500 firm. Oznaczenie jest przyznawany przez jury, które składa się z przedstawicieli biznesu, ochrony środowiska i nauki. Jury podejmuje decyzje o przyznaniu znaku, opierając się na kryteriach określanych przez instytucje naukowe i niemieckie ministerstwo środowiska. Przy przyznawaniu etykiety pod uwagę brany jest cały cykl życiowy produktu: m. in. zużycie surowców, produkcja, oszczędność w zużyciu energii, trwałość użytkowania, wpływ zastosowanych materiałów na środowisko i utylizacja czyli możliwości przetworzenia produktu. W ocenie wpływu na środowisko, brany jest także pod uwagę hałas oraz możliwość powstawania substancji szczególnie niebezpiecznych. 10

Carbon Reduction Label (CRL) - znak ekologiczny, który można znaleźć na takich produktach jak: żywność, produkty leśne, wyroby włókiennicze i usługi turystyczne. Od powstania w 2007 roku przyznano 32 certyfikaty ekologiczne tego typu. Symbol ekologiczny CRL oznacza, że przy produkcji szczególnie zadbano o redukcję emisji dwutlenku węgla (redukcja emisji gazów cieplarnianych). Proces wydawania certyfikatu ekologicznego trwa 2 lata. 11

ECOCERT jest instytucją wydającą świadectwa weryfikujące dostosowanie produktów ekologicznych do standardów obowiązujących w Europie, Japonii i Stanach Zjednoczonych. Wykonuje usługi w zakresie kontrolowania i wystawiania świadectw w około 70 krajach poza Unią Europejską, na wszystkich kontynentach. Każdy produkt oznaczony znakiem ekologicznym ECOCERT jest certyfikowany osobno. Symbol ekologiczny potwierdza wysoką jakoś żywności, jej organiczny charakter i pochodzenie z ekologicznych gospodarstw. 12

Ecolabel (zwany też Stokrotką lub Margerytką) - znak ekologiczny został ustanowiony przez Komisję Europejską w 1992 roku i jest głównym europejskim wyróżnieniem przyznawanym wyrobom spełniającym wyższe normy środowiskowe. Symbol ekologiczny - Ecolebel informuje konsumenta, że produkty nie są szkodliwe dla środowiska tj. spełniają określone kryteria unijne, ustalone w porozumieniu m. in. z przedstawicielami przemysłu, konsumentów, organizacji środowiskowych, handlu i władz publicznych. Obecnie kryteria opracowane i przyjęte przez Komitet EUEB (European Union Ecolabelling Board) obejmują 24 kategorie produktów ekologicznych, które mogą być oznaczone przez Ecolebel. Na liście znajdują się różnorodne wyroby i usługi, poczynając od pralek i telewizorów, przez wyroby papierowe, na hotelarstwie kończąc. 13

Ekoland - znak ekologiczny, rozpoznawalny w Polsce - symbol przeznaczony dla ekologicznej żywności. Przyznaje go Polskie Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi. Gospodarstwa, które ubiegają się o przyznanie oznaczenia ekologicznego muszą spełnić szereg kryteriów, m. in. : użytkować działki w sposób służący zachowaniu bioróżnorodności, nie stosować wypalania traw, planować wypas zwierząt tak, aby nie zagrażał on ptakom łąkowym i cennym gatunkom roślinności dzikiej, a także chronić glebę i wodę. Gospodarstwa ekologiczne, które chcą posługiwać się znakiem ekologicznym Ekolandu nie mogą też produkować żywności modyfikowanej genetycznie 14

Energy Star - znak ekologiczny specjalnego programu Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska (U. S. Environmental Protection Agency) i Amerykańskiego Departamentu Energii (U. S. Department of Energy). Symbol ekologiczny jest przyznawany jako wyróżnienie dla energooszczędnych produktów. Etykieta ekologiczna - Energy Star istnieje od 1992 roku. Ekoznak jest spotykany na całym świecie. Jakie produkty ekologiczne mogą zostać oznaczone symbolem Energy Star? Na liście są m. in. sprzęt biurowy, RTV, AGD, sprzęt ogrodniczy, urządzenia klimatyzacyjne i systemy oświetleniowe. Od 2006 roku, dzięki porozumieniu ze Stanami Zjednoczonymi, w programie znakowania Energy Star uczestniczy także Unia Europejska. 15

Euroliść znak ekologiczny przyznawany przez Komisję Europejską dla produktów ekologicznych w Unii Europejskiej. Umieszczany obowiązkowo na wszystkich paczkowanych produktach ekologicznych wyprodukowanych w jednym z państw członkowskich i spełniających obowiązujące normy wspólnotowe. Nie obejmuje produktów importowanych spoza terenu Unii. 16

Fairtrade międzynarodowy znak ekologiczny przyznawany jest przez organizacje zrzeszone w Fairtrade Labeling Organizations International (FLO). Symbol ekologiczny - Fairtrade oznacza, że producent respektuje standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy. W marcu 2003 roku znak ten został ujednolicony dla krajów Europy. Ekoznak wprowadzono także w Japonii. Certyfikacja tym oznaczeniem ekologicznym obejmuje następujące produkty: spożywcze: banany, cukier, herbata, kakao, kawa, komosa ryżowa (quinoa), miód, owoce suszone, owoce i warzywa świeże, soki, orzechy/ziarna oleiste, przyprawy, ryż, wino; kwiaty cięte, rośliny ozdobne, bawełna, piłki sportowe 17

Produkcja ekologiczna Znak rolnictwa ekologicznego jest przyznawany ekologicznym gospodarstwom. Liczy się przyjazna środowisku produkcja. Powinna ona przebiegać zgodnie z unijnymi rozporządzeniami i pod nadzorem jednostek certyfikujących. Produkt oznaczony tym znakiem musi składać się ze składników, spośród których co najmniej 95% kwalifikuje się jako ekologiczne (wg unijnych kryteriów). Produkty oznaczone tym znakiem pochodzą bezpośrednio od producenta lub są sprzedawane w zamkniętym i zabezpieczonym opakowaniu. 18

Nordycki Łabędź Nordycka Etykieta Ekologiczna przyznawana jest od 1989 roku przez Nordic Council of Ministers, czyli stowarzyszenie Ministrów Krajów skandynawskich: Szwecji, Finlandii, Norwegii i Islandii, a od 1997 roku także Danii. Znak ekologiczny łabędzia posiadają produkty przyjazne dla środowiska - zarówno na etapie produkcji, przez użytkowanie i kończąc na utylizacji. Symbol ekologiczny mogą otrzymać wyroby papiernicze, sprzęt AGD, sprzęt elektroniczny, a w zakresie usług baza hotelowa dla turystów. Nie obejmuje on natomiast branży spożywczej i farmaceutycznej. Oznaczenie ekologiczne przyznawane jest na 3 lata, po upływie których ponownie sprawdzana jest zgodność towaru z kryteriami. 19

PEFC (The Programme for Endorsement of Forest Certification) to organizacja pozarządowa, która została utworzona by wspierać zrównoważoną gospodarkę leśną. Ocenia ona i weryfikuje państwowe systemy leśne wg standardów krajowych, akredytowanych przez PEFC. Kupując produkty z tym oznaczeniem wspierasz odpowiedzialną gospodarkę leśną. Wiesz, że Twoje zakupy nie przyczyniają się do niszczenia drzew i nie wspierają przedsiębiorstw łamiących prawa człowieka. 20

Opakowania biodegradowalne - znak ekologiczny jest przeznaczony dla opakowań, które rozkładają się podczas kompostowania i nie uwalniają szkodliwych substancji. Produkty ekologiczne z tym symbolem ekologicznym są w pełni biodegradowalne i mogą być kompostowane wraz z odpadami organicznymi. Podczas kompostowania nie uwalniają substancji szkodliwych dla środowiska. Etykieta ekologiczna jest przyznawana przez DIN CERTCO (Niemiecki Instutut Standaryzacji). Popularne ostatnio torby ekologiczne nazywane mianem biodegradowalnych w większości nie posiadają tego certyfikatu ekologicznego. 21

Poznaj Dobrą Żywność (znak PDŻ) - znak ekologiczny przyznawany wysokiej jakości produktom żywnościowym, które spełniają kryteria, opracowane przez Kolegium Naukowe ds. jakości produktów żywnościowych. Symbol ekologiczny PDŻ przyznawany jest od 2004 roku w ramach programu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który ma za zadanie promować artykuły rolno-spożywcze. Oznaczenie ekologiczne jest przyznawany przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi tylko tym artykułom rolno-spożywczym, które spełnią wymagania Programu Poznaj Dobrą Żywność, zostaną poddane ocenie Głównego Inspektora Jakości Handlowej oraz otrzymają pozytywną rekomendację Kolegium Naukowego ds. jakości produktów żywnościowych programu PDŻ. 22

Rainforest Alliance Certified - znak ekologiczny przyznawany przez Ministerstwo Rolnictwa w Stanach Zjednoczonych. Certyfikacja ta promuje żywność uprawianą w sposób przyjazny dla środowiska i ludzi. Znak Rainforest Alliance Certified mogą otrzymać wyłącznie naturalne produkty, których proces powstawania nie wpływa negatywnie na miejscowe lasy, gleby, rzeki czy zwierzęta. Symbol ten gwarantuje też, że osoby zatrudnione przy produkcji są dobrze traktowane, a ich rodziny mają dostęp do edukacji i opieki zdrowotnej. Produkty ekologiczne z tym certyfikatem (m. in. żywność, wyroby z drewna i papieru) znajdują się w wielu punktach sprzedaży na całym świecie 23

Zielone Płuca Polski Znak Zielone Płuca Polski informuje o wysokiej jakości usług i produktów oraz o ich przyjaznym dla środowiska charakterze. Ma on podnosić renomę danego produktu lub usługi oraz pomóc w ich efektywnej sprzedaży. Właścicielem znaku jest Fundacja Zielone Płuca Polski. O przyznanie znaku mogą ubiegać się przedsiębiorstwa, instytucje i osoby prawne, które prowadzą działalność na terenie Zielonych Płuc Polski. Ten wyjątkowy pod względem ekologicznym obszar zajmuje obecnie około 20% powierzchni kraju. Położony jest w północnowschodniej części Polski. Obejmuje następujące województwa: warmińsko-mazurskie, podlaskie, część województwa mazowieckiego, kujawskopomorskiego i pomorskiego. Warunkami przyznania znaku są bezpieczeństwo dla zdrowia i środowiska, odpowiednia kontrola wytwarzania towarów, a także potwierdzenie, że towar lub usługa są nowoczesne i poszukiwane na rynku (dyplomy, wyróżnienia, certyfikaty). 24

Znak BDIH - znak ekologiczny informuje konsumenta, że do produkcji kosmetyków zostały użyte tylko surowce naturalne, takie jak: oleje roślinne, ekstrakty ziołowe, olejki eteryczne i substancje zapachowe pochodzące z kontrolowanych upraw ekologicznych lub dzikich zbiorów. Symbol ekologiczny jest dziełem niemieckiej organizacji BDIH (Association of German Industries and Trading Firms for pharmaceuticals, health care products, food supplements and personal hygiene products), która we współpracy z wiodącymi producentami kosmetyków naturalnych opracowała wytyczne do przyznawania tego certyfikatu ekologicznego. Etykieta ekologiczna, widoczna na opakowaniu jest gwarancją kontrolowanego czysto biologicznego produktu kosmetycznego, który jest przyjazny zarówno dla skóry jak i dla środowiska naturalnego. 25

Znak certyfikowanego rolnictwa ekologicznego - znak ekologiczny nadawany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S. A. Mogą otrzymać go producenci ekologiczni, którzy respektują europejskie normy ekologiczne, tj. m. in. nie stosują chemicznych środków ochrony rośli i nawozów syntetycznych. 26

Kryteria środowiskowe grup produktowych GPP Criteria Kryteria środowiskowe dotyczące zielonych zamówień, są rezultatem bliskiej współpracy służb Komisji, przedstawicieli przemysłu, społeczeństwa oraz państw członkowskich. Zostały opracowane dla tych grup produktowych, które uznano za najbardziej odpowiednie do wdrożenia GPP, zarówno ze względu na wartość zamówień, jak i wpływ na środowisko. 27

W odniesieniu do każdego sektora kryteria obejmują dwa poziomy, tj. : § kryteria podstawowe, w których uwzględniono najważniejsze rodzaje wpływu na środowisko, a które można zastosować przy ograniczonej do minimum konieczności dodatkowej weryfikacji lub przy minimalnym wzroście kosztów, § kryteria kompleksowe, które mogą wymagać dodatkowej weryfikacji lub niewielkiego wzrostu kosztów w porównaniu z innymi produktami o takiej samej funkcjonalności. 28

Dziękuję za uwagę www. centrumzp. uni. lodz. pl Project smedia