AKTF RENMENN DNSEL KURAMSAL VE FELSEF TEMELLER r

AKTİF ÖĞRENMENİN DÜŞÜNSEL, KURAMSAL VE FELSEFİ TEMELLERİ Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 1. HAFTA-14. 02. 2014

Eğitim kavramının etimolojik analizi ve ona yüklenen toplumsal anlamlar ¨ Latince bir sözcük olan eğitim; yetiştirmek, büyütmek, çocukların bakımını üstlenmek anlamında olan ‘Educare’ sözcüğünden türemiştir (Reboul, 1992; Bilhan, 1991). 19. yy’da yaşamayı bilmek anlamında kullanılmıştır. ‘Eğitmek eylemi’ Reboul’a (1991) göre üç biçimde karşımıza çıkar: ¨ ‘Yetiştirmek’ ¨ ‘Öğretmek’ ¨ ‘Biçimlendirmek’ 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 2

¨ Günümüzde kullanılan eğitim sözcüğü ise İngilizce bir sözcük olan ‘education’ sözcüğüne dayanmaktadır. İngilizce ‘education’ kurum olarak, okul, üniversite, sistem olarak ‘öğretim’ anlamına gelmektedir. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 3

¨ Eğitim, bedene ve ruha, yetenekli olduğu (yetkinliği) mükemmelliği vermektir (Platon) ¨ Eğitim bireyin gizil güçlerini açığa çıkarmaktır (Sokrates). ¨ Eğitim, çocuğu birey haline getirmek sanatıdır (Çiçeron). ¨ Eğitim, doğaya göre insan yetiştirmektir (J. J. Rousseu). ¨ Eğitim, yetileri, hep birden ve uyumlu olarak geliştirmektir (Stein). 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 4

İnsan, Kültür ve Eğitim ¨ Kültür insanın doğal dünyaya karşı bir varoluş çıkışıdır. Bu çıkış; ‘kültür dünyasını’ aslında ‘insanın dünyasını’, daha açık bir deyimle ‘insanın insanlaşması sürecini’ ifade etmektedir. ¨ Yaşamda bütün sahip olduklarımız, kısaca kültür; insanın doğayla ve beraberinde kendisiyle giriştiği yaşam mücadelesinin ürünüdür. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 5

Batıda Bilimsel Eğitimin Öncüleri Batıda eğitim alanındaki gelişmelerin bugünkü duruma gelmesi 3 evrede ele alınır: ¨ Dinsel (Teolojik) evre: 8. yy-15. Yy. ¨ Düşünsel evre: 15 yy-19. yy ¨ Bilimsel evre: 19. yy’ın son çeyreği 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 6

Eğitimin Dinsel Evresi Aquinas Thomas (1225 -1274) ¨ Hıristiyan eğitiminin öncüsü ¨ İnsan usu (aklı, reason) ve iradesi (will) Hıristiyanlığın ilke ve kurallarıyla özgürlüğe kavuşabilirdi. ¨ Eğitimin amacı: Ahlaksal yetkinlik arayışı 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 7

Eğitimin Düşünsel Evresi ¨ Erasmus ¨ Montaigne ¨ Comenius 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 8

Eğitimin Düşünsel Evresi ¨ Erasmus (15. yy) ‘Deliliğe Övgü’ de ‘mabede ne ihtiyacın var? Her yerinde saygı gördüğün evren, az muhteşem bir mabet mi? diyerek ‘her adama efendi demeye mecbur olduğu takdirde kendi hayatını düzenleneyemeceğini’ söyler. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 9

Eğitimin Düşünsel Evresi ¨ 14. yy’da İtalya’da aydınlanan ortaçağ karanlığı, ardından Yunan ve Roma kültürünün kaynağına inen Dante, Petrarka, Coladi Rienzi, insanlığı saran kara perdeyi yırtan düşünceleriyle halklarını etkilemiştir. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 10

Eğitimin Düşünsel Evresi ¨ Rablais, ‘Gargantua’ adlı eğitim romanıyla papazların hükmü altında bulunan dünyayı, sefalete yol açan yönetimlerini karikatürize eder. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 11

Eğitimin Bilimsel Evresi ¨ Kant’ın deyimiyle, Batı insanlığın ‘ergin olma durumu’na laikliği esas olarak ulaşmıştır. ¨ 15. yy’da Kopernik, Galilei, Bruno ‘evrenin matematiksel bir dille yazıldığnı’ savundu. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 12

Eğitimin Bilimsel Evresi ¨ Montaigne, bir taraftan ‘vicdan özgürlüğü’nü savunurken bir yandan da eğitimde ‘deney ve gözlem’in bir araç olan ders kitabından çok daha önemli olduğunun altını çizer. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 13

Eğitimin Bilimsel Evresi ¨ Sanat, felsefe ve bilim alanında tartışılmaz bir yeri olan Leonardo da Vinci ‘deneyim’ ile elde edilen bilginin çok değerli olduğunu, ¨ Francis Bacon ‘bilgi güçtür’ ifadesiyle doğa bilimlerinin tümevarım (induction) yöntemine dayanması gerektiğini cesaretle savunur. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 14

Eğitimin Bilimsel Evresi ¨ 16. yy’da ‘sağduyu dünyada en adil dağıtılmış şeydir’ diyen Descartes, ‘Metod Üzerine Konuşma’ ve ‘Tabiat Işığı ile Gerçeği Arama’ yapıtlarında geliştirdiği yöntemli kuşkuculuk ile bilginin nasıl elde edileceğinin yolunu gösterir, herkesin okuma ve öğrenme hakkının olduğunu dile getirir. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 15

Eğitimin Bilimsel Evresi ¨ Ratke, Almanya’da, Comenius ise birçok Avrupa ülkesinde ilköğrenimin tüm vatandaşlar için geçerli kılınması için uğraşır. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 16

Eğitimin Bilimsel Evresi ¨ Siyaset kuramcısı Rousseau, ‘Emile’ adlı yapıtıyla ‘doğa eğitimi’ne vurgu yaparken, çocuklara verilen eğitimin aktarıma (narrative method) dayalı değil, ‘iş ilkesi’ni temel alması gerektiğini ekliyor, Toplum Sözleşmesi’ne (Le Contrat Social) ‘insan hür doğmuş ama her yerde zincire vurulmuştur’ ifadesiyle başlıyordu. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 17

Pestalozzi ¨ Pestalozzi’nin yoksunluğu, kendisi gibi olan çocuklara sahip çıkmasına ve onlar için eğitim dünyasında eşine az rastlanan devrimleri gerçekleştirmesine neden olmuştur. ¨ Pestalozzi Çocuk Köyü ¨ Pestalozzi’yi bu yolculuğunda en çok etkileyen karakterlerden biri J. J. Rousseau’nun ünlü roman karakteri Emil’dir. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 18

Wilhem Wundt ¨ İlk deneysel psikoloji laboratuvarını Almanya’da kurdu. ¨ Dikkat süreci, algı, bellek üzerine çalıştı. ¨ ABD’den gelen birçok öğrenciyi yetiştirdi. G. Stanley Hall, 1833’te ABD’de ilk deneysel psikoloji laboratuvarını kurdu. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 19

Eğitimin öznesi insandır. Öznesi insan olmayan bir eğitim, bilimsel ve laik olamaz. 11. 3. 2021 Dr. Pınar KIZILHAN 20

Her çocuk başarabilir ¨ Dünya gezegeninde türlü zihin yapısına sahip türlü insan yaşar. Her insanın beyni eşsizdir. Bazı insanların beyni senfoniler ve soneler bestelemeye yatkınken bazılarınınki köprüler, otoyollar ve bilgisayarlar inşa etmeye, kimilerininki kamyon kullanmaya ya da kanseri tedavi etmeye yatkın biçimde yaratılmıştır. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 21

Her çocuk başarabilir ¨ Çocuklarımızın zihin yapılarını yanlış yorumladığımızda trajik sonuçlar ortaya çıkabilir. Çocuklar büyüdüklerinde beyin yapılarına göre bir uzmanlık sahibi olabileceklerdir, ama çocuklukta acımasızca her şeyi ne kadar iyi yaptıklarına göre değerlendirilirler. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 22

Her çocuk başarabilir ¨ Bu çocukların çoğu yetişkin dünyası tarafından yanlış anlaşılıyor, çocuklar kendileri hakkında yanlış düşünmeye başlıyorlar. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 23

Hiçbir şeyi doğru yapamıyorum’ ‘Sınıfımdaki en aptal çocuk olduğumu hissediyorum’ ‘Galiba hep kaybetmek için doğdum ben’ Hiçbir çocuğun bunları hissederek büyümemesi gerekir. Çocuğa başarılı olması için baskı uygulanmamalıdır. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 24

Öğrenme nasıl gerçekleşir? ¨ Öğrenmenin en temel aracı nöro gelişimsel işlev denen şeydir. Zihin yapılarımız, alet çekmeceleri gibidir. Bu çekmeceler hassas araçlarla, nöro gelişimsel işlevlerle, öğrenme ve öğrenileni uygulama için gerekli çeşitli aygıtlarla doludur. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 25

Öğrenme nasıl gerçekleşir? ¨ Tıpkı bir marangozun farklı alet gruplarını farklı projeleri tamamlamak için kullandığı gibi, zihinlerimiz de belli becerileri öğrenmek ve bazı ürünleri yaratmak için farklı nöro gelişimsel işlev gruplarını kullanabilir. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 26

Öğrenme nasıl gerçekleşir? ¨ Bu nöro gelişimsel işlev grubu öğrencinin çıkarma yapmada ustalaşmasını sağlayabilir, bir diğer grup İttifak anlaşmasını ezberlemesine katkıda bulunur, bir başka nöro gelişimsel gücü bisiklete binmesini mümkün kılar. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 27

Nöro gelişimsel işlev ¨ Nöro gelişimsel işlev, görsel bellek (geçmişte görülen şeyleri hatırlama), bilgi zincirlerini depolayıp hatırlama, v. b. Yani, beynin alet kutusu çok geniş, nöro gelişmsel işlevlerin sayısı çok fazladır. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 28

Nöro gelişimsel işlev bozuklukları ¨ Nöro gelişimsel işlev bozuklukları başarıya giden yolu tıkayabilir. ¨ Bir harfi yazarken belirli kasları doğru zamanda doğru biçimde görevlendirme yetersizliği nöro gelişmsel işlev bozukluğuna iyi bir örnektir. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 29

Öğrenme Engelleri ¨ Eğitim programının tasarımındaki eksiklikler ¨ Eğitimciden kaynaklanan eksiklikler ¨ Çevresel koşullar ¨ Öğrenenin düşünsel ve duygusal yapısından kaynaklanan problemler (Göçmen, 2003) 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 30

¨ Çağdaş insanın doğallıkla benimsemesi gereken rollerden birisi de ‘öğrenici’ olma rolüdür’ (Göçmen, 2003) 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 31

Öğrenme ve bilgiyi uygulamaya ilişkin dört düzey (Göçmen, 2003) Bilgilenme Düzeyi Anlama Düzeyi Bilgiyi Kullanma Düzeyi Bilgiyi Davranışa Geçirme Düzeyi ‘ne’ sorusunun yanıtlanması ‘neden’ sorusunun yanıtlanması ‘nasıl’ sorusunun yanıtlanması Yorum yapabilme Konu hakkında genel bilgilenme Bilgiyi anlama ve geliştirme Teoriyi uygulama Kişisel bakış açısını geliştirme Genel bilgi Kavramsal bilginin öğrenilmesi İlişkilendirme ve karşılaştırma Sorunlar ve çözüm yolları üzerinde düşünme 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 32

Bireylerin öğrenmesini etkileyen iç ve dış koşullar İç Koşullar Dış koşullar Zeka-tutum-beceriler Öğretmen-araç-gereçler Güven-yaş Pekiştireç-arkadaş akran grubu Güdülenme-benlik tasarımı Yöntemler Ön bilgiler Dönüt İlgi ve yetenekler Genel sağlık durumu 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 33

Öğrenme ilkeleri ¨ Birbirini destekleyen bilgiler daha kolay öğrenilir ¨ Öğrenmenin etkililiğinde yaş, sağlık, zeka, güdülenme düzeyi, hazır olma, ön koşul bilgi, tutum gibi etkenler önemlidir 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 34

Öğrenme ilkeleri ¨ Öğrenmede pekiştirme önemlidir ¨ Öğrenilen bilgiler tekrarla güçlendirilir ¨ Öğrenilen bilgiler farklı durumlarda kullanılabilir (öğrenmenin aktarılması-transfer) ¨ Yanlış öğrenmeler doğru öğrenmelere ket vurabilir (unutma-karıştırma-zorlanma) 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 35

Öğrenme ilkeleri ¨ Öğrenenin bireysel hâkimiyeti, katılımı ve işbirliği önemlidir ¨ Öğrenen motive edilmeli, ¨ Demokratik bir atmosfer ve kültür oluşturulmalıdır. (Bayrak, 2000) 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 36

Öğrenme ilkeleri ¨ Dersi yüksek düzeyde öğrenci katılımını sağlayacak biçimde plânlama ve yürütme, ¨ Öğrencileri kendi öğrenmelerinden sorumlu hale getirme (Saban, 2000) 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 37

Aktif öğrenmenin kuramsal temelleri, ¨ yapılandırmacılığa (constructivism) ve ¨ bilişselciliğe (congnitvism) dayanmaktadır. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 38

¨ Aktif öğrenmenin iki temel niteliğinden biri, öğrenmenin yapmak eylemi ve öğrenci katılımıyla gerçekleşeceğidir (Karakaya, 1997; Keyser, 2000; Lowman, 2000; Pekin, 2000; Açıkgöz, 2000; 2002; Yılmaz, 1995). 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 39

¨ Aktif öğrenmenin temelinde varoluşçuluk ve pragmatizm felsefî akımlarının etkisi ile John Dewey‟in okulunda uyguladığı aktivite programı görülür (Farris, 1996). ¨ Kısaca aktif öğrenme öğrencilere öğrenme deneyimleri kazanmaları için fırsat sağlar. Aktif öğrenmede geleneksel öğretimin tersine, öğrenenlerin sosyal, entelektüel, kültürel, bireysel ve fiziksel kapasitelerini kullanmalarına olanak sağlanmaktadır. Bu bağlamda geleneksel ve aktif öğrenme Tablo 1'deki gibi karşılaştırılabilir. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 40

Eleştirel düşünme stratejileri üç ana gruba ayrılır: ¨ Duyuşsal stratejiler: Bağımsız düşünmeyi ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. ¨ Bilişsel stratejiler-makro yetenekler: Düşünmeyi gerektiren ve düşüncenin genişletilmiş ardışıklığı içinde farklı temel becerileri örgütleme sürecidir. ¨ Bilişsel stratejiler-mikro beceriler: Bütünü göz ardı etmeden parçaları saptama ve ifadeyi bütünü içinde anlamlandırma becerileri

Duyuşsal stratejiler: S-1 Bağımsız düşünme S-2 Toplum merkezli iç görüler geliştirme S-3 Tarafsız düşünmeyi hayata geçirme S-4 Duygu ve düşünce arasındaki ilişkiyi anlama S-5 Zihinsel alçakgönüllülüğü ve yargıyı geciktirmeyi geliştirme S-6 Zihinsel cesareti geliştirme S-7 Zihinsel iyi niyeti ve dürüstlüğü geliştirme S-8 Zihinsel azmi geliştirme S-9 Düşünme becerisine güven duymayı geliştirme

Bilişsel stratejiler-makro yetenekler: S-10 Genellemeleri arılaştırma ve yalınlaştırarak anlamını bozmaktan kaçınma S-11 Benzer durumları karşılaştırma S-12 Bireyin perspektifini geliştirme S-13 Sorunları, sonuçları açık hale getirme S-14 Değerlendirme için ölçüt geliştirme S-15 Eleştirel okuma S-16 Eleştirel dinleme S-17 Disiplinlerarası ilişkilendirme S-18 Sokratik Tartışma S-19 Diyalektik Uslamlama

Bilişsel stratejiler-mikro beceriler: S-20 Sayıltıları inceleme ve değerlendirme S-21 İlgili olmayan olgulardan ilgili olanları ayırt etme S-22 Gerçek uygulama ile idealleri karşılaştırma ve birbirinden ayırt etme S-23 Düşünme hakkında kusursuz düşünme S-24 Çelişkileri fark etme S-25 Sonuçları keşfetme S-26 Akılcı çıkarımlar, kestirimler veya yorumlar oluşturma

Önceki (eski) yaşantılar İleriye Ket Vurma (Engelleme-Bozma-Unutma) ¨ Önceki öğrenmenin yeni öğrenmeyi karıştırması ve zorlaştırmasıdır. Bozucu etki Yeni bilgi Önceki bilgi 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 45

Önceki (eski) yaşantılar İleriye Ket Vurma (Engelleme-Bozma-Unutma) Geçmiş yaşantılar, öğrenme üzerinde etkilidir. Geçmiş yaşantıların öğrenme üzerindeki etkisi olumlu ya da olumsuz olabilir. İleriye ket vurma, önceki öğrenmelerin sonraki öğrenmeleri güçleştirmesidir. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 46

Örnekler; ¨ Bireyin yıllardır ikamet ettiği adresten yeni bir adrese taşınınca önceki ikamet adresi bilgisinden dolayı yeni ikametgah adresini hatırlamada zorlanması ¨ Bir öğrencinin 23 Nisan Çocuk Bayramı’nda sürekli önceki yıl okuduğu şiiri hatırlaması nedeniyle, bu yılki törende okuyacağı şiiri öğrenmede zorlanması ¨ 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 47

Örnek sorular Yeni yılın ilk günlerinde tarih atarken, bir önceki yılın tarihinin yazılması sık karşılan bir hatadır. Bu hata aşağıdakilerden hangisinin sonucudur? (KPSS 2008) a Tepki genellemesi b Sonralık etkisi c Geriye doğru get vurma d Alışma e İleriye doğru ket vurma 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 48

Örnek sorular Su ürünleri bölümünde öğrenim gören Pelin aldığı bir derste balık isimlerinin önce İngilizce karşılıklarını, daha sonra aynı balık isimlerinin Latince karşılıklarını öğrenir. Öğretmen derste balık resimlerinin olduğu slaytları göstererek öğrencilerden balıkların Latince isimlerini söylemelerini ister. Pelin çoğu balık türünün Latince söylerken bazılarını karıştırır, İngilizce karşılıklarını söyler. Pelin bazı balık türlerinin Latince karşılıklarını söyleyememesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? a bellek izlerinin bozulması b ileri doğru ket vurma c Güdüsel unutma d Olumsuz aktarma e Sırasal bağımlılık 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 49

Geriye Ket Vurma (Engelleme-Bozma-Unutma) Yeni öğrenmenin önceki öğrenmeyi karıştırması ve zorlaştırmasıdır. Geriye ket vurmayı azaltmak, başka bir deyişle, yeni edinilen bir bilginin, önceki bilgileri unutturmasının önüne geçmek için iki yöntem izlenebilir; 1. 2. İki öğrenme zamanı arasına makul bir süre koymak Önceki bilgi iyice öğrenildikten sonra yeni bilginin öğrenilmesine geçilmesidir. 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 50

Bozucu etki Önceki bilgi Yeni bilgi Geriye Ket Vurma (Engelleme-Bozma-Unutma) Yeni öğrenmenin önceki öğrenmeyi karıştırması ve zorlaştırmasıdır 11. 3. 2021 Öğr. Gör. Dr. Pınar Kızılhan 51