ETM BLMNE GR n ETMN FELSEF TEMELLER Phillia

EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ n EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ

Phillia: Sevgi Sophia: Bilgi, bilgelik Filozof: Bilgelik, hikmet yolunu arayanlar FELSEFE GERÇEĞİ TÜMÜYLE ELE ALIP İNCELEYEN VE BUNUN SONUCUNDA ULAŞILAN BİLGİLERİ YORUMLAYAN VE SİSTEMLEŞTİREN BİR UĞRAŞ ALANIDIR. 2

FELSEFE – BİLİM İLİŞKİSİ BİLİM, gerçeği parçalara ayırarak, FELSEFE, gerçeği bir bütün olarak ele alır ve inceler. Bilim bilgiyi araştırırken, Felsefe bilginin ne olduğunu, neyi ve nasıl bileceğimizi araştırır. Felsefe, evren ve insana ilişkin gerçeklerin neler olduğunu bu alandaki bilgilere nasıl ulaşılacağını ve insan davranışlarını inceleyerek çeşitli ilkelere ulaşmak ister. 3

FELSEFENİN ALANLARI n n n ONTOLOJİ (VARLIK) EPİSTEMOLOJİ AKSİYOLOJİ (DEĞERLER SORUNU)

ONTOLOJİ n Felsefenin, var olanla var olabilecekleri irdeleyen bir disiplin alanı olarak tanımlanmaktadır. Ontoloji, yaşamın değişen yanları bir kenara bırakıldığında, değişmeden kalan özgerçeklik nedir sorunuyla ilgilidir. Ontoloji, var olanı bütünsel bir anlayışla inceleyen, ne’liğini, yasal düzenliliklerini konu alan ve çözümlemeye çalışan bir felsefi disiplindir. Bu disiplin alanında gerçek, insan, ruh, varlık, yokluk, Tanrı nedir? İnsanın evrendeki yeri nedir? vb. sorulara yanıt verilmeye çalışılmaktadır.

EPİSTEMOLOJİ n Felsefenin, bilgi sorunuyla ilgilenen alanıdır. Bu alanda bilginin ne olduğu, bilginin kaynağı, doğru, yanlış, bilinemez, mutlak ya da göreceli oluşu, türlerinin neler olduğu gibi sorulara yanıt aranmaktadır. Bilme, özne ile nesnesi arasında bir bağ kurmadır ve bu etkinlik sonucu da ortaya bilgi konur. Burada özne, insanı; nesne ise evrendeki her şeyi karşılamaktadır. Üzerinde durulan önemli bir nokta, bilginin belirleyicisinin özne mi, nesne mi, yoksa her ikisinin mi olduğu veya bunların dışında bilginin bir başka kaynaktan mı geldiğidir.

AKSİYOLOJİ (DEĞERLER SORUNU) n Aksiyoloji, insanlar tarafından oluşturulan tüm değerleri kapsamaktadır. Değerler, insanlığın evrensel sorunlarından biri olup insanların iyi-kötü, doğru-yanlış, güzel-çirkin vb. gibi tercihler yapmakta kullandıkları ölçütler olmakta, önem verileni ve tercih edileni ifade etmektedirler. Değerler, insanların eylemlerine yön veren düşünce sistemleridir. Aksiyoloji, değerlerin kaynağını, oluşumunu, değişip değişmeyeceğini, evrensel ya da göreceli, öznel ya da nesnel, bireysel ya da toplumsal oluşunu açıklamaya çalışırken değerlerde bir öncelik sıralaması olup olmadığını incelemektedir.

EĞİTİM VE FELSEFE İLİŞKİSİ n Eğitim genel anlamda bireyin davranışlarına ve davranışlarını belirleyen süreçlere yönelen etkinliklerin tümünü kapsayan bir olgudur. Felsefe is kavramlar üretmedir. Eğitimin her alanında bizler (amaçlarda, içerikte, öğrenme-öğretme sürecinde, değerlendirmede) belirli kavramlarla düşünür ve kararlar veririz. Düşünce sürecimizde yer alan kavramların türü ve niteliği bizim bu alanlara ilişkin karar ve eylemlerimizi belirlemektedir. Örneğin, teori ve pratiğin bir arada olduğu öğretimin, sınıf içi eğitimin ötesine giden boyutlarıyla sınıf içi davranışlar ve olaylar üzerinde de etkisi vardır. Öğretmenlerin öğrencileriyle kuracakları ilişki, onların insan doğasına ilişkin kavramlarına dayanmaktadır. Dolayısıyla eğitimle ilgili insanların da eğitime ilişkin karar ve eylemlerini onların sahip oldukları kavramlar belirlemektedir. Felsefe ise bu kavramların üretim alanıdır.

ÇEŞİTLİ FELSEFİ GÖRÜŞLER VE EĞİTİM n n n İdealizm ve Eğitim Realizm ve Eğitim Natüralizm ve Eğitim Pragmatizm ve Eğitim Varoluşçuluk ve Eğitim

İDEALİZM VE EĞİTİM n n n İdealizm, evreni açıklamada ruh, ahlak, zihin ve düşünce gibi kavramları temel alan bir düşüncedir. İdealizmin eğitime ilişkin kendine özgü görüş ve yaklaşımları vardır. İdealist bir eğitimin amacı, öğrencileri doğruyu aramaya teşvik etmektir. İdealist eğitim kişiyi iyi, doğru ve güzele yöneltmeyi amaçlar. İdealist eğiticiler insanın değerini çok yüksek görürler ve eğitimle bunun daha da yükseleceğine inanırlar. Onlara göre eğitimle uzun vadede insanda yüksek değerler oluşturulmalıdır. Eğitimde sağlam ve kültürlü bir kişilik geliştirmek çok önemlidir.

n 1. 2. 3. 4. 5. 6. İdealist eğitimde öğretmen-öğrenci ilişkisinde en önemli merkezi rol öğretmenindir. J. Donald Buther, ”Eğitimde İdealizm” adlı eserinde iyi bir öğretmende bulunması gereken özellikler olarak şunları belirtmektedir: Öğrenciler için kültürün ve gerçekliğin taşıyıcısı ve yansıtıcısı olmalıdır. İnsan kişiliği konusunda uzman olmalıdır. Öğrenme sürecini çok iyi bilmeli, bu yetisini coşkuyla ortaya koymalıdır. Öğrencilerle arkadaş olmayı becerebilmelidir. Öğrencilerde öğrenme isteği uyandırmalıdır. Öğretimin moral öneminin mükemmel insanlar yetiştirme hedefinde yoğunlaştığının bilincinde olmalıdır. Her yeni nesildeki kültürel yeniden doğuşun öncüsü olmalıdır.

REALİZM VE EĞİTİM n n n Realist felsefenin kurucusu, Platon’un öğrencisi olan Aristoteles’tir. Realizm, gerçekliğin nesnel bir düzeni olduğunu ve insanların bu gerçekliğin bilgisine ulaşma yetilerinin bulunduğunu ileri süren bir felsefe olarak tanımlanabilir. Çağdaş eğitim uygulamalarında realist felsefenin pek çok unsurunu bulmak mümkündür. Örneğin, birçok ders kitabında yer alan konular (fen, matematik, tarih, dil bilgisi) insanın gerçekliği nasıl dikkatlice organize ettiğini sistematik olarak açıkladığını göstermektedir.

n Realizme göre, eğitimin amacı, en iyi, en mükemmel yetilerle donatarak insanı mutlu etmektir. Eğitim insanları bilgi alanları konusunda aydınlatırken, insanın en önemli yetisi ve gücü olan aklını da geliştirmelidir.

NATÜRALİZM VE EĞİTİM n 1. 2. 3. Natüralizm eğitimde özellikle şu düşünceleri temel almaktadır: Eğitim hedefleri belirlenirken, evrensel düzenin bir parçası olan doğaya ve insan doğasına bakılmalıdır. Doğayı anlamanın yolu duyumlardan geçer, duyum gerçekliğe ilişkin bilgimizin temelidir. Doğadaki süreçler yavaş, derece-derece evrimsel olduğundan eğitimimizin de seyri yavaş olmalıdır.

n n Natüralist eğitimciler, bilginin bir otorite haline getirildiği eğitim anlayışına karşı çıkmışlardır. Natüralist eğitim anlayışında; öğretimde, doğal davranışlar sergileyen çocuk bilgiyi pasif bir şekilde alıp ezberlememeli, öğretimde çocuğun duygularını kullanarak çevreyle ilişkiye girmesi ve problem çözmesi sağlanmalıdır. Sonuç olarak: Çocukların öğretimi, kitaplar ve derslerde yer alan bilgileri kelimesine öğretmek, telkin etmek yerine, direk çevreyle kuracakları duyusal etkileşime dayandırılmalıdır.

PRAGMATİZM VE EĞİTİM n n Pragmatizme göre gerçeğin esası değişikliktir. Pragmatizm doğası gereği insancıldır. Her şeyin ölçüsü insandır. İnsanın ruhsal bir varlık olduğunu birçok pragmatist kabul etmez. İnsan için önemli olan onun kendi işine yarayandır.

n 1. 2. 3. 4. 5. Pragmatizmin önde gelen düşünürlerinden Dewey’in eğitim felsefesini oluşturan temel unsurları şöyle sıralayabiliriz: Öğrenen, yaşayan bir organizma, yaşamını sürdürmek için etki ve enerjiye sahip biyolojik ve sosyolojik bir fenomendir. Öğrenen hem doğal hem de sosyal bir çevrede yaşar. Kendine özgü davranışlarla hareket eden öğrenen birey çevreyle sürekli bir ilişki halindedir. Çevreyle ilişkisinde birey ihtiyaçlarını karşılamak için uğraşırken problemlerle karşılaşır. Bireyin problemlerini çözme sürecini öğrenmesi çevre içinde gerçekleşmektedir.

VAROLUŞÇULUK VE EĞİTİM n n Varoluşçuluk felsefesinde toplumun ya da insan toplulukları karşısında bireyin biricikliği ve özgürlüğü ön plana gelir, tüm insanlar var olma ve kendilerini tanımlama sorumluluğunu taşırlar. Varoluşçu felsefe, geleneksel felsefenin bilimsel problemleriyle uğraşma yerine, yaşamın sürekli problemleriyle, özellikle de ölümün kaçınılmazlığı, aşk sevinci, acı çekme, seçme gerçeği, özgürlük deneyimi, bireysel ilişkilerin verimi ya da verimsizliği konuları üzerinde durmaktadırlar.

n Varoluşçuluğun önde gelen düşünürlerinden Van Cleve Morris’e göre insan için en uygun eğitim, kadın ve erkek kişilerde yaşadıkları dünyada biricik özne olduklarına ilişkin “Varoluşsal bir bilinç” oluşturan eğitimdir. Varoluşçu eğitim yüksek öğretimin ilk yıllarında başlamalı ve sonuna kadar sürmelidir.

EĞİTİM AKIMLARI n n İLERLEMECİLİK DAİMİCİLİK ESASİCİLİK YENİDEN KURMACILIK

İLERLEMECİLİK Temeli bireydir. İnsan aktif olarak yaptığını öğrenir. Öğrenciye problem çözme öğretilmelidir. n Okul yaşama hazırlık değil, yaşamın kendisi olmalıdır. Öğretmen rehberdir. Öğrenciye rekabete değil işbirliğine teşvik vardır. n

DAİMİCİLİK Eğitim hayatın bir kopyası değil ona hazırlıktır. Klasik eserlere dayalı eğitim vardır. Hem maddi hem manevi değerler kazandırılmalıdır. n Entellektüel eğitim ve üstün zekalı birey yetiştirmek önemlidir. Bireyi evrensel sorunları düşünmeye sevk eder. n

Klasik görüşün özellikleri şu altı madde altında özetlenebilir: İnsan doğası değişmez olduğuna göre, eğitimin de niteliği değiştirilmemelidir. İnsanın en belirgin özelliği düşünme yeteneği olduğuna göre, eğitim, öncelikle insan zihnini geliştirmeye çalışmalıdır. 23

Eğitim, evrensel ve değişmez olan gerçeğe uyum sağlamaya yardım etmelidir. Eğitim yaşamın tam bir kopyası olmaktan öte ona hazırlık olmalıdır. Eğitim çocuklara, dünyanın hem ruhsal hem de fiziksel gerçeklerini tanıtmalıdır. Gerçekler, en iyi biçimde büyük kitaplardan öğrenilmelidir. 24

ESASİCİLİK n n n Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma ve çoğu zaman zorlama vardır. Eğitimin ve öğretimin merkezinde öğrenciden çok öğretmen vardır. Eğitim sürecinin özünde konunun iyi öğrenilmesi vardır. Ezbere dayalı sistem kabul edilmiştir. Öğretmenin dediği kesin doğru bilgidir , tartışılamaz. Okuma , yazma, tarih ve fen derslerini önemser.

Esasici görüşün temel özellikleri şunlardır. Öğrenimin özünde çok çalışma ve çoğu kere isteksiz uygulamalar vardır ve disiplinler önemlidir. Öğrenim başlangıçta öğrenciye zor gelebilir fakat öğrencinin bunu zamanla yeneceği düşünülmektedir. 26

Eğitim ve öğretimde girişim gücü öğrenciden çok öğretmende olmalıdır. Öğretmen çocuk ve yetişkin dünyalarını uyumlu duruma getirebilme yönünde eğitilmelidir. Bu nedenle esasici öğretmen, ilerlemeci meslektaşlarından daha fazla yetki kullanmaktadır. 27

Eğitim sürecinin özünü, derslerin en iyi biçimde özümlenmesi oluşturur. Çocuk dünyayı kendinden bağımsız olarak tanımalıdır. Tarihsel süreçten geçip gelen birikim, çocuğun bireysel birikiminden daha önemlidir. 28

Bu yüzden tarih, matematik, fen ve yabancı diller gibi derslerdeki bilgilerin eğitim için yeterli olduğu kabul edilmektedir. 29

Okul , zihinsel disiplinin gerektirdiği geleneksel yöntemleri kullanmalıdır. Örneğin ilericilerin önem verdikleri sorun çözme yaklaşımlarının her konuya uyarlanamayacağı belirtilmektedir. 30

YENİDEN KURMACILIK n Eğitim sosyal reform hareketlerinin gerçekleştirilmesi için bir araç olarak kullanılır. Öğretmen ve öğrenci topluma yol göstermelidir.

Yeniden kurmacılığın ilkeleri: Eğitim, modern dünyanın toplumsal ve ekonomik güçleriyle kültürün temel değerlerini gerçekleştirecek yeni bir toplumsal yapıya uyumlu duruma getirmelidir. Yeni toplum düzeni, temel kurum ve kaynakları toplumun kendisi tarafından kontrol edilen gerçek bir demokrasi olmalıdır. 32

Çocuk, okul ve eğitim, toplumsal ve kültürel etkenler tarafından koşullanmalıdır. Öğretmen sorunlara karşı geliştirilen yeniden yapılandırıcı nitelikte çözümün öncelik ve geçerliliğine öğrencileri demokratik kurallar çerçevesinde inandırmalıdır. Eğitimin amaç ve sonuçları, davranış bilimlerinin bulguları ile uyumlu ve varolan kültürel çıkmazın istemlerini karşılamak için tamamen yeniden düzenlenmelidir. 33

Diğer görüşler gelişmeyi amaçlarken yeniden yapılanma atlamayı kendine temel almıştır. İlk üç görüş varolan toplum düzenini tanıtmaya ve korumaya çalışırken bu görüş bir toplum yaratmak ve reform istemektedir. 34

Bu görüşte, toplum düzeni kurma gereksinimi üzerinde durulmakta ve bu görevi ancak okulun yapabileceği düşünülmektedir. Bu yönden bu görüşü radikal olarak niteleyenler de görülmektedir. 35

Geleneksel Felsefeler (Daimicilik, Esasicilik) Günümüz Felsefeleri (İlerlemecilik, Yeniden Kurmacılık) TOPLUM VE EĞİTİM 1 - Formal eğitim okulda başlar. Okullar çocuğun eğitimindeki ana kurumlardır. 1 - Formal eğitim ailede başlar. Çocuğun eğitimindeki en önemli etkiyi ailelerin yaptığı düşünülür. 2 - Okullar ortak kültürün aktarıcısıdır. 2 - Okullar toplumu geliştirir. Bireyin kendini Bireyin en temel sorumluluğu toplumsal gerçekleştirmesi ve gelişimi toplumu kurallara uyum, medeniyet ve işbirliğidir. geliştirir. Bağımsızlık ve yaratıcılık önemlidir. 3 - Eğitim toplum için gereklidir. Eğitim 3 - Eğitim bireyin potansiyelini geliştirmek disiplin ve ahlaki düzenlemeler için farklılıklar ve olanaklar sunar. Bireysel (engellemeler) içerir. tercihler önemlidir. 4 - Belli konu alanları ve bilgiler öğrencileri 4 - Okuldaki demokratik ortamlar demokrasi ve özgürlüğe hazırlayacaktır. (deneyimler)öğrencileri demokrasi ve özgürlüğe hazırlayacaktır. 5 - Eğitim genel olarak bilişsel etkinlikler 5 - Eğitim toplumsal, ahlaki ve bilişsel içerir ve akademik konu alanlarına odaklanır. süreçlerle ilgilenir ve bireyin bütünlüğüne vurgu yapılır. 6 -Değerler ve inançlar objektif olmalıdır. En 6 - Değerler ve inançlar sübjektiftir ve azından üzerinde uzlaşılmış standartlar ve bireyin dünya görüşüne dayanır. doğrulara dayanmalıdır.

Geleneksel Felsefeler (Daimicilik, Esasicilik) Günümüz Felsefeleri (İlerlemecilik, Yeniden Kurmacılık) BİLGİ VE ÖĞRENME 7 - Bilgiye vurgu yapılır. 7 - Problem çözmeye ve sosyal çevrede etkin olmaya vurgu yapılır. 8 - İçeriğe vurgu yapılır. 8 - Öğrenene vurgu yapılır. 9 - Konu alanı öğretmen tarafından seçilir ve düzenlenir. 9 - Konu alanı öğretmen ve öğrenciler tarafından planlanır. 10 - Konu alanı basitten karmaşığa düzenlenir. Odak noktası geçmiştir. 10 - Konu alanı ilişkili konuların anlaşılabileceği şekilde düzenlenir. Odak noktası bugün ya da gelecektir. 11 - Ünite/ ders planları sorunlar ya da öğrencilerin ilgileri doğrultusunda düzenlenir. 12 -Konu alanları bütünleşiktir ve birbiriyle ilişkili birden çok alanı kapsar. 11 - Ünite/ ders planları konu alanları ya da kavramlara göre düzenlenir. 12 - Konu alanları farklı disiplinlere göre bölümlere ayrılmıştır.

Geleneksel Felsefeler (Daimicilik, Esasicilik) Günümüz Felsefeleri (İlerlemecilik, Yeniden Kurmacılık) ÖĞRETİM 13 - Ders ve çalışma kitabı odaklıdır. Öğrenme ve öğretim çoğunlukla sınıfta gerçekleşir. 14 - Sınıfta öğretim (whole-group learning), belirlenmiş ders programları ve zaman aralıklarında öğretim yapılır. 15 - Homojen (benzer) gruplama yapılır. Öğrenciler belli bir programı takip eder. 13 - Öğretim materyalleri çok çeşitlidir. Öğrenme ve öğretme toplumsal kaynakları içerir. 14 - Sınıfta öğretim, küçük grup ve bireyselleştirilmiş öğretim yapılır. Esnek zaman çizelgesi vardır. 15 - Heterojen (ayrışık, farklı) gruplama yapılır. Öğrenciler belli bir programı ortak izlerler ancak çoğunlukla farklılaştırılmış programlar uygulanır. 16 - Öğrenciler pasiftir ve öğretmen ve ders kitabının söylediklerini alırlar. 16 - Öğrencilerin aktif katılımı vardır ve öğrenciler bilgiyi kendileri keşfeder. 17 - Sınıf deneyimleri ve öğretim durumlarının benzerliğine (tek düzeliğineuniformity) vurgu yapılır. 17 - Sınıf deneyimleri ve öğretim durumlarının çeşitliliğine vurgu yapılır.

Geleneksel Felsefeler (Daimicilik, Esasicilik) Günümüz Felsefeleri (İlerlemecilik, Yeniden Kurmacılık) AMAÇ VE PROGRAMLAR 18 - Sosyal bilimler ve fen bilimlerine vurgu yapılır. 18 - Sosyal ve fen bilimleri, uygulamalar ve mesleki alanların karışımı vardır. 19 -Uzmanlaşma önemlidir. 19 - Genele vurgu yapılır ve alanı (konuyu) hiç bilmeyen kişiye (layperson) vurgu vardır. 20 - Öğretim programı öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda belirlenir, seçmeli derslere daha çok yer verilir. 20 - Belirlenmiş bir öğretim programı vardır ve seçmeli derslere çok az yer verilir. 21 - Yüksek standartlar ve mükemmeliyet önemlidir, yüksek başarılılara özel önem verilir. 21 - Eşitlik ve esnek standartlar, düşük başarı gösterenlere özel önem verilir. KAYNAK: Ornstein , A. , C. & Hunkins, F. , P. (2004). Curriculum: Foundations, Priniples, And Issues. Pearson: Boston, New York. S. 56

FELSEFENİN EĞİTİME KATKILARI n n n Eğitim sistemi kurulurken öncelik hedeflere verilmelidir, hedeflerin ne’liği konusunda bir karara varabilmek için felsefeye başvurmak zorunludur. Felsefeden elde edilen ölçütler takımı, eğitim sisteminin iç tatarlılık açısından değerlendirilmesinde kullanılabilir. Hedeflere, yeni hedefler katmada felsefe, etkili ve verimli bir şekilde işe koşulabilir.

n n n Eğitim durumlarının düzenlenmesi ve işe koşulmasında da felsefeden yararlanılmalıdır. Sınama durumlarının düzenlenmesi ve denetlenmesinde de felsefe, ölçütler takımı olarak kullanılabilir. Temele alınan felsefeye göre, eğitim sisteminin işleyip işlemediğini, sınama durumlarının düzenlenip düzenlenmediğini denetlemede felsefeye başvurulmalıdır.