Yetikin Eitimi ve Trkiye a Yetikin eitimi YT

Yetişkin Eğitimi ve Türkiye a. Yetişkin eğitimi (YT) programı tasarlamanın temel amacı b. YE programı tasarlarken dikkat edilmesi gereken hususlar c. Türkiye'de YE üzerine yapılan çalışmalar d. Türkiye'de YE konusunda karşılan sorunlar

YE Amacı ve Dünya da Yetişkin Eğitimi

Fransa • Fransa’da yetişkin eğitimi herhangi bir alanda birlikte çalışan ve genellikle birbiriyle rekabet eden değişik kurumlar tarafından düzenlenmektedir: - bakanlıklar; - yerel ve bölgesel otoriteler; - işletmeler; - odalar ve birlikler; - özel sektöre ait eğitim merkezleri. • Bünyesinde en az 9 kişi çalıştıran firmalar yetişkin eğitiminde önemli rol oynamaktadır. Bu firmalar ödedikleri maaşların toplam tutarının %1, 5’ini mesleki eğitime ayırmak zorundadır. • Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki Centre National d’Enseignement à • Distance isimli ulusal kamu kuruluşu vasıtasıyla uzaktan eğitim verilmektedir. • Geniş bir dizi alanda eğitim verilen bu sistemde halen 400. 000 kayıtlı öğrenci vardır ve bunların %80’ini yetişkinler oluşturmaktadır. Ayrıca bazı üniversitelerin bünyesinde de değişik şekillerde (yazılı materyaller, kasetler, televizyon, radyo) uzaktan eğitim verilmektedir.

İtalya • İtalya’da birçok özel dernek ve kurum yetişkinlerin ve gençlerin kültürel gelişimleri ile teknik ilerlemeleri için genel ve teknik konularda kurslar düzenlemektedir. Ayrıca Çalışma Bakanlığı da geniş eğitim programları ile gençler ve yetişkinler için ayrı meslekî kurslar açmaktadır (Türkoğlu, 1998).

Polonya • Yetişkin eğitiminin amacı, belli meslek çalışanlarına, işçilere ve örgün eğitim dışında kalan bireylere hem teorik hem de uygulamalı beceriler kazandırmaktır. Ayrıca, ülkedeki işsiz bireyleri, mevcut çalışma yaşamına ve şartlarına hazırlayarak bireylerin iş yaşamı için gerekli ihtiyaçlarını karşılamak ve niteliklerini artırmaktır (www. eurodice. org).

İsveç • Yetişkinler için kamu okul sistemi belediye yetişkin eğitimini, lise sonrası eğitimi, ileri düzey mesleki eğitimi, öğrenme zorluğu çeken yetişkinler için belediye eğitimini ve göçmenler için İsveççe eğitimini içermektedir. Diğer yetişkin eğitimi türleri düz liseler ve yetişkin eğitim kurumları tarafından verilmektedir.

Finlandiya • Finlandiya eğitim politikasının en önemli ilkelerinden biri yaşam boyu öğrenmedir. 1000’den fazla kurumda yetişkin eğitimi verilmektedir. Bazı kurumlar sadece yetişkinlere yönelik eğitim verirken çoğu hem yetişkinlere hem gençlere hizmet vermektedir. Yetişkin eğitimi, üniversiteler, meslek yüksek okulları, kamu ve özel mesleki kurumlar, yetişkin eğitim merkezleri ve yaz üniversiteleri, yetişkin liseleri, çalışma merkezleri, spor ve müzik enstitüleri tarafından sağlanmaktadır. Yetişkin eğitimi kapsamında çalışma hayatı ve işgücü pazarıyla yakın ilişki ve işbirliğinin yanı sıra sosyal bilimler, kişisel gelişim ve eğitim alanlarında da çok çeşitli programlar vardır. Eğitim kurumlarınca sağlanan yetişkin eğitiminden her yıl yaklaşık bir milyon kişi yararlanmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri • ABD’de yaygın eğitime örgün eğitim kadar önem verilmektedir. “Yaşam boyu eğitim” anlayışı ile yaygın eğitim hizmetleri sürmektedir. • Yetişkin eğitim yasası ile okuma-yazma bilmeyen yetişkinlere programlar hazırlanmakta ve Meslekî Eğitim Kanunu ile de ülkenin işgücünü eğitmek için çalışmalar yapılmaktadır. • Yetişkinler eğitimi ile eyalet ve yerel düzeyde programları desteklemek ve her yaştaki yetişkinin eğitimini sağlamak hedeflenmektedir. Bu programlar bir yandan işe hazırlanırken, diğer yandan ailede okuma-yazmayı öğretmek ve ailenin eğitim seviyesini yükseltmek gibi aile hayatına hazırlamaktır(Demirel, 1996).

İngiltere • İngiltere'de yetişkin eğitimi 19 yaş sonrası ileri ve yaygın eğitim kapsamında düşünülmektedir. İngiltere’de İşletme, Yenilik ve Beceri Departmanlığı yetişkinlere yönelik öğrenme, gelişme ve beceri eğitimlerinden sorumlu birimdir. • Ulusal Yetişkin Eğitimi Enstitüsü (NIACE), İngiltere’de yetişkinlerin eğitiminde, öğrenme ve öğretimlerini planlamada etkin bir rol oynamaktadır. Bu alanda telefonla veya yüze olmak koşuluyla psikolojik danışma, mesleki rehberlik, istihdam sağlama ve yönlendirme çalışmaları yürütülmektedir.

• Ulusal Kariyer Servisi ise özgeçmiş düzenleme, meslek arayışları, meslek alanlarını tanıma, kurs ve eğitim araştırma, öğrenmeyi destekleyici finansman bulma, güçlü ve yetenekli özellikleri keşfetme, mesleki seçenekleri keşfetme, yaşam stillerine dönük eğitimler seçme, hedeflerine ulaşmak için planlama ve eylem planı geliştirme vb. konularda yetişkinlere hizmetler verilmektedir. • 14 19 yaş arasında ise çıraklık ve mesleki eğitim kapsamında eğitimler düzenlenmektedir. • Bireylerin yaşam boyu, ilgi ve ihtiyaçları göz önüne alınarak yapılması planlanan eğitimler, kişilerin iş sahibi olabilmelerini sağlayacak biçimde organize edilmektedir. Yetişkin Eğitimi Enstitüleri, talep edilen eğitim ve organizasyonları, iş temelli öğrenme, yaşam boyu öğrenme, iş ve yaşam becerilerinin geliştirilmesi, yetişkin eğitiminde hareketlilik, yaşam boyu öğrenmeye toplumsal katılım vb. anahtar kelime ve kavramlarla bütünleştirmektedir (Türkoğlu, 2015).

Türkiye • Cumhuriyetin ilanından itibaren “Halk Eğitimi” (bugün yaygın eğitim olarak bilinir) adıyla yetişkin eğitimi ile ilgili eğitim çalışmaları bulunmaktadır. Geçmişten bugüne, bu etkinlikleri sağlayan temel kuruluş Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak çalışan Halk Eğitim Merkezleridir. Yapılan bu çalışmalar yakın geçmişte yaşam boyu öğrenme görüşüyle tanınmaktadırlar. Türk Eğitim Sistemi iki temel alanda yapılanmıştır, örgün ve yaygıneğitim. Yaygın eğitim tüm bireylerin hangi yaşta olursa olsun –genç ve yetişkin süregelen eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekleştirilen düzenlemeleri ve etkinlikleri içermektedir. Türkiye’deki yetişkin eğitiminin yaygınlaştırılması ve geliştirilebilmesi için, özellikle Avrupa Birliği ile bazı protokoller imzalanmış ve çok çeşitli uluslar arası organizasyonla düzenlenmiş ve projeler uygulanmıştır.

1. Mesleki Eğitim Kanunu No. 3308. Tüm düzey ve türde (örgün, yaygın ve çıraklık) mesleki eğitimi kapsayan temel kanundur. Yetişkin mesleki eğitimi ile ilgili konuları içerir (kalfa ve usta eğitimi, mesleki eğitimin planlanması, mesleki eğitimin katılımcıları ve mesleki eğitimdeki özel uygulamalar sorumluluğu, mesleki eğitimi finanse etmek vb. 2. Zorunlu İlköğrenim Çağı Dışında Kalmış Okuma-Yazma Bilmeyen Vatandaşların Okur -Yazar Duruma Getirilmesi Hakkında Kanun No. 2841. Okuma yazma bilmeyen yetişkin yurttaşların okur*yazar hale getirilmesi ve onlara ilköğretim diploması sağlanması ile ilgili konuları düzenler. 3. Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu No. 5544. 2006’da geçerli olan bu kanun ile Türkiye’deki eğitim ulusal mesleki standartlar ve bazı konuların işlenişi anlamında yeni bir boyut kazanmıştır. Bu gelişme, yaygın eğitim çalışmalarında yeni düzenlemelere yön verecektir (programlar, yeterlilikler ve profesyonel standartları sağlama). 4. MEB Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği (2006). Yaygın eğitimin düzenlenmesi için temel bir kaynaktır. Temel olarak Halk Eğitim Merkezleri tarafından organize edilen programları içerir. 5. Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği (2002). Yaygın mesleki eğitimi ve çıraklık eğitimi, mesleki ve teknik eğitim düzenlemeleri ile bütünlüğü(öğretim programı, hedefler, değerlendirme ve belgelendirme vb. ) içerir.

Yetişkin Eğitimin Amacı • okuma-yazma bilmeyen yetişkinlere okuma ve yazma öğretmek, • ulusal birliği destekleyici ve demokrasiyi güçlendirici çalışmalar yapmak, • işsizlerin ya da kariyerini değiştirmek isteyen kişilerin becerilerini geliştirmek, • eğitsel çalışmalar yaparak kırsal alanlardan kentlere göç eden insanların adaptasyonlarına yardımcı olmak, onları takdir ederek boş zamanlarını faydalı etkinliklerle geçirmelerine olanak sağlamak.

Hedef Kitle: • Türkiye’deki yaygın eğitimin hedef kitlesi bütün yurttaşlardır; çocuklar, gençler ve yetişkinler. Bu bireyler hala öğrenci olan, ya da herhangi bir eğitim düzeyinden mezun olan işçi ya da işsizler gibi yaygın eğitimden hiç faydalanmamış kişiler olabilirler. • Hayat Boyu Öğrenme kapsamında kabul edilen yetişkin eğitimi ile ilgili Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı faaliyet gösterir.

Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğünde : Hayat Boyu Öğrenme kapsamında kabul edilen yetişkin eğitimi ile ilgili Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı faaliyet gösteren kurumlar; ØHalk eğitimi merkezlerinden, ØOlgunlaşma enstitülerinden, ØAçık öğretim okullarından oluşur ve bu kurumlarda;

Yaygın Eğitim Türleri • Halk Eğitim Merkezi; Geçmişten bugüne, Türkiye’de yaygın eğitim veren kurumların başında HEM gelir. Her tür yaygın eğitim çalışmaları yürütürler. • Pratik Kız Sanat Okulu; Kadınlara yaygın eğitim sağlayan kurumdur. • MEB uzaktan eğitim kurumları; Açık İlköğretim Okulu, Açık Öğretim Lisesi ve Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Lisesi. • Özel Eğitim Kurumları; özel kurslar.

Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı kurs içerikleri: v. Kurs ve kurs dışı faaliyetler, v. Belge, denklik ve önceki öğrenmelerin tanınması işlemleri, vİşletmelerde mesleki eğitim faaliyetleri, v. Araştırma, geliştirme ve arşivleme işlemleri, v. Ulusal ve uluslararası tanıtım faaliyetleri, v. Tasarım, üretim ve pazarlama faaliyetleri,

v. Nitelikli iş gücü yetiştirilmesinde mesleki ve teknik içerikli eğitim faaliyetleri, v. Her türlü yarışma, fuar, sergi, sempozyum, panel, proje, iş birliği belgesi, sanatsal, sosyal, kültürel ve benzeri etkinlikler düzenleme, katılım sağlama, temsil etme ile yayın hazırlama faaliyetleri, v. Açık öğretim okulları eğitim hizmetleri, v. Uzaktan öğrenme faaliyetleri, gerçekleştirilir (Hayat Boyu Öğrenme Kurumları Yönetmeliği/2018).

• Ayrıca diğer kamu kurumları veya özel kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek olan hizmet içi eğitim faaliyetleri dışındaki her türlü eğitim ve öğretim faaliyetleri 2007/17 sayılı Başbakanlık Genelgesi hükümleri uyarınca MEB’e bağlı kurumlar ile iş birliği yapılarak gerçekleştirilmektedir. • Ayrıca Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim okullarında ve mesleki eğitim merkezlerinde ortaöğretim programı dışında 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen alan ve dallarda yetişkinlere yönelik sertifika programları düzenlenmektedir (3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu).

• Çalışma, Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı bünyesinde Türkiye İŞKUR Genel Müdürlüğü Aktif İşgücü Programlarını sürdürmekte, MYK ulusal meslek standartları ve ulusal yeterlilikleri hazırlamakta, Türkiye Ulusal Ajansı Erasmus+ programı altında yetişkin eğitimi ve mesleki eğitim ile ilgili projelere fon sağlamaktadır (Çalışma, Sosyal Politikalar Bakanlığı Faaliyet Raporları).

Halk Eğitim Merkezleri (HEM) • Halk Eğitim Merkezleri, illerin merkez ve diğer ilçe merkezlerinde bakanlıkça açılan yaygın eğitim kurumlarıdır. • Yaygın eğitim hayat boyu öğrenmenin ayrılmaz bir parçası olmakla birlikte alt sistemidir. Ülkemizdeki yaygın eğitim faaliyetlerinin en büyük sunucusu ve en geniş teşkilat ağına sahip kurumları Halk Eğitim Merkezleri’dir.

• Simpson’a (1972) göre halk eğitimi; hangi yaşta olursa olsun bireyin, örgün eğitimden sonra toplumun temel ilkeleri ile çatışmamak şartıyla gereksinme duyduğu bir konuyu dilediği amaçla öğrenmesi için, toplumun kamu hizmeti veya gönüllü kuruluşlar aracılığı ile sunduğu olanakları içerir (Peynirci, 2014).

Merkezlerde yaygın eğitimin amaç ve ilkeleri doğrultusunda aşağıdaki görevler yürütülür: • Millî kültür, bilimsel ve teknolojik gelişmelere uyum, yurttaşlık eğitimi, aile eğitimi, güzel sanatlar, sportif, sosyal ve kültürel etkinlikler ile benzeri konuları içeren eğitim çalışmaları yapmak. • Bilmeyenlere okuma-yazma öğretimi, bilenlere eksik eğitimlerinin tamamlanması için destek sağlayıcı sürekli eğitim vermek, şartlar ve ihtiyaçlara göre ilgili eğitim kurumları ile iş birliği yapılarak programlar hazırlamak ve uygulamak.

• Meslek öncesi eğitim ve yeni bir meslek edinme, çok yönlü iş eğitimi, endüstri içinde eğitim ve hayat boyu öğrenme konularını kapsayan yaygın eğitim veya kısa süreli ve kademeli mesleki ve teknik eğitim programları uygulamak; yerel düzeyde iş gücü piyasası ile ilgili araştırmalar yaparak istihdama yönelik meslek alanlarında kurslar düzenlemek ve nitelikli insan gücü yetiştirilmesine katkı sağlamak. • İmkânlar ölçüsünde kitaplıklar oluşturmak, belli aralıklarla yayınlar yapmak, çevrenin tarihî ve kültürel değerlerini derlemek ve yayın yoluyla tanıtmak.

• Millî bayramlar, mahallî kurtuluş günleri, belirli gün ve haftalar, çevreye ait gelenek ve görenekler ile millî kültür değerlerinin tanıtılması, korunup yaşatılması yönünde çalışmalar yapmak. • Etkinliklerle ilgili hazırlanmış yazılı, görsel ve işitsel araçlardan belli bir program çerçevesinde kursiyerlerin yararlanmasını sağlayıcı çalışmalar yapmak. • Hayat boyu öğrenmeyi destekleyen ulusal ve uluslararası bilgi ağı oluşturmak, e-öğrenme uygulamalarında erişime açık bilgi kaynaklarının artırılmasını sağlamak.

• Bakanlığa bağlı olmayan kurum ve kuruluşlarla iş birliği yaparak özel eğitim gerektiren bireyler, koruma altındaki bireyler, sokakta çalışan veya yaşayan çocuklar, değişik sektörlerde çalışan çocuklar, tedavi altındaki madde bağımlıları, tutuklu ve hükümlüler, rehabilitasyon merkezleri ile hastanede yatan kişilere kurs ve etkinlikler düzenlemek. • Emekliliğe uyum ve yaşlılara yönelik etkinlikler gerçekleştirmek.

• Aileyi geliştirmeye yönelik olarak çocuk psikolojisi, bakımı, gelişimi; ergenlik ve gençlik psikolojisi; ev yönetimi, aile iletişimi ve benzeri konularda eğitim etkinlikleri düzenlemek; anne-babalara çocuk eğitimiyle ilgili uygulamalı kurslar düzenlemek ve bu kursiyer çocuklarının yararlanabileceği çocuk bakım ve oyun odaları oluşturmak. • Uzaktan eğitimle ilgili her türlü gelişmeyi takip ederek, bu tür eğitim faaliyetlerinden yararlanmak için gerekli önlemleri almak (Peynirci, 2014).

YE Program Uygulama • Yetişkin Öğretim amaçlarını kullanılacak eğitim yöntemleri kavramalı benimsenmelidir • Eğitim sırasında öğreticinin bilgilerin görüşlerin tecrübelerin ortaya çıkarılmasını sağlamalıdır • Eğitimde kazandıracak bilgiler görüşler öğrenenin tecrübeleri bütünleştirilmesi içselleştirilmesi • Yetişkinin öğrenmesini kolaylaştıran bir ortam hazırlanmalıdır bu şartların gerçekleşebilmesi için eğitime geçmeden önce çay saati gibi resmi olmayan oturumlar düzenlenebilir kaynak kişi tek ise düz konuşma yoluna gidilir birden fazla kaynak kişi varsa açık oturum yapılarak eğitime başlanmalıdır. • Öğrenenlerin katılımını sağlamak için problemlerin sergilenmesi Örnek olay uygulamaları yapılabilir. • Okuma kaynakları alan incelemesi film televizyon gösterileri özel oturumlar düzenlenebilir ölenin kişiliği tanınıp saygı gösterilmeli çalışmalar içtenlik havasıyla oluşturulmalıdır öğrenen serbestçe görüşlerini belirtilmeli, tartışmalara katılabilmelidir.

Türkiye'de YE Programları problemleri • Kalıplaşmış programlar, kullanılan araçlar, yöntem… • 1. Gerekli ihtiyaç analizini yapmadan eğitime başlamak • 2. Deneme ya da prova hazırlığı planlaması yapmadan programı uygulamaya kalkmak • 3. Katı bir program uygulamak (Değişik bölgelerin programlarını başka bir bölgenin şartlarına göre düzenlemeye koymak) • 4. Kaynaklara rağmen çok geniş bir program sunmak • 5. Programı hazırlarken hedef kitlenin büyüklük ya da küçüklüğünü dikkate alarak planlama yapmak • 6. Yetişkin öğrenme psikolojisini göz önünde bulundurmamak