Yetikin Eitimi Dr Serap KARABACAK Hayat Boyu renme

Yetişkin Eğitimi Dr. Serap KARABACAK Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü İzleme ve Değerlendirme Daire Başkanlığı

İçerik Ø Yetişkin Kimdir? Ø Yetişkin Eğitimi Nedir? Ø Yetişkin Eğitiminin Temel İlkeleri (Andragoji) Ø Yetişkinlerde Öğrenme Ø Yetişkinlerin Öğrenme Özellikleri Ø Yetişkinlerin Etkili Öğrenme Yolları 2

İçerik Ø Yetişkinlerin Eğitime Katılma/Öğrenme Engelleri Ø Yetişkin Eğitimcide Bulunması Gereken Nitelikler Ø Eğitim Ortamlarında Yetişkinlerle İletişim Ø Yetişkin Eğitiminde Materyal Kullanımı 3

Yetişkin Kimdir? Yetişkini ve yetişkinliği; farklı bilim dalları kendi çalışma alanları ile ilintili olarak değişik şekillerde tanımlamaktadır. Hukuk Sosyoloji Biyoloji Tıp Ancak amaçları ve hedef kitlesi itibari ile yetişkin eğitimine göre yetişkin kimdir? 4

Yetişkin … Ø Benlik algısı gelişmiş, Ø Sıkı otoriteden hoşlanmayan, Ø Deneyim birikimine sahip, Ø Yönetilmekten hoşlanmayan, Ø Karşı karşıya kaldığı sorunlara çözüm getirebilecek öğrenmelere ilgi duyan, 5

Aynı zamanda yetişkin; Ø Dayatmadan hoşlanmayan, Ø Davranış değişikliğine direnebilen, Ø Zaman zor seçimler yapmak durumunda kalan, Ø Gereksinmelerine göre hareket eden, 6

Yetişkin Eğitimine Göre Yetişkin eğitimine göre yetişkin; kendi yaşamının sorumluluğun almaya hazır, kendini yönlendirebilen (öz yönetim) ve öz denetim sahibi olan kişidir. Yetişkinlik dönemi tam zamanlı bir işte çalışılan, evlenip aile kurulan ve kendi hayatını yönlendiren kararların alındığı dönemdir. 7

Yetişkin Eğitimi Nedir? Yetişkin eğitimi en kısa tanımı ile yetişkinlerin öğrenmelerini kolaylaştırıcı ilke ve uygulamaların bütününü ifade eder. (İLKELER BÜTÜNÜ) Andragoji olarak da nitelendirilir. Andragojik ilkeler 6 temel varsayıma dayanır. 8

Andragojinin İlkeleri 1 - Bilme Gereksinimi 2 - Benlik Algısı (BEN KİMİM? ) 3 - Motivasyon 4 - Öğrenmeye Yönelim 5 - Deneyimler 6 - Öğrenmeye hazır olma 9

Andragojinin İlkeleri Yetişkinlerin öğrenme ilgili durumları 6 temel ilke ile açıklanabilir. 1 - Öğrenenin Bilme Gereksinimi: Yetişkinler bir şeyi öğrenmeye başlamadan önce neden öğrenmeleri gerektiğini bilme gereksinimi duyar. Bir çok yetişkin, öğrenmenin getireceği yararları ve öğrenememenin getireceği olumsuz sonuçları araştırarak öğreneme etkinliğine katılıp katılmayacağına karar verir (Tough 1979) 10

Bilme gereksiniminde önemli olan bir noktada yetişkinin şu anda bulunduğu nokta ile varmayı istediği nokta arasındaki farkı kendi başlarına görmelerini sağlayacak gerçek veya temsili deneyimler yaşamalarını sağlamaktır. 11

2 - Öğrenenin Benlik Algısı: Yetişkinler benlik kavramlarına göre kendi kararlarının ve yaşamlarının sorumluluğunu üstlenirler. Başkaları tarafından kendilerini yönlendirme yeteneğine sahip biri olarak görülme ve ona göre davranılma yönünde derin bir psikolojik gereksinim duyarlar. Başkalarının kendi isteklerini onlara dayattığını hissettiklerinde buna iki şekilde tepki gösterirler Ø Öfkelenerek eğitim ortamını terk edebilirler. Yetişkin bir kişinin bağımlı kimliğinin hatırlaması, içinde bulunduğu döneme has; özerk olma girişimi arasında bir çatışma yaratır. Yetişkinler bu çatışmanın yarattığı gerginlikten kurtulmak için etkinlik ortamını terk etme davranışı içine girerler. Yetişkin eğitimindeki yüksek terk oranlarının nedenlerinden birinin bu durum olduğu düşünülmektedir. 12

Ø Öğretim gibi bağımlı oldukları dönemi kendilerine hatırlatan bir etkinliğe katıldıklarında o dönemli kimliklerine geri dönerler ve bağımlı bir kişilik gibi davranmaya başlarlar. Her ikisi de yetişkin eğitimi anlamında istenilen durumlardan değildir. 13

3 - Deneyimin Rolü: Yetişkinler zaman içinde farklı ve çok sayıda deneyim sahibi olurlar ve bu deneyimler onların bireysel farklılıklarını arttırır. Aynı zamanda deneyim birikimine sahip olan yetişkinler öğrenmelerini kalıcı ya da anlamlı kılmak için kendi deneyimlerine başvururlar. 14

4 - Öğrenmeye Hazır Olma: Yetişkinler bilmeye gereksinim duydukları ve gerçek yaşamdaki sorunlarını çözeceğine inandıkları şeyleri öğrenmeye hazır olurlar. Ayrıca bir gelişim aşamasından diğerine geçmeleri ile bağlantılı durumları da öğrenmeye hazır olurlar. 5 -Öğrenme Yönelimi: Çocukların öğrenmeleri konu yönelimli iken yetişkinlerinki sorun, yaşam ya da görev yönelimlidir. Bu durumlarda herhangi birine yardım edeceğini öngördüklerinde öğrenmeye yönelirler. Öğrendiklerini gerçek yaşamlarına uygulayabildikleri oranda kalıcı öğrenmeleri gerçekleştirirler. 15

6 - Motivasyon: Yetişkinler dışsal güdüleyicilere tepki verseler de (terfi, daha iyi bir iş. . )en güçlü güdüleyiciler içsel baskılardır (iş tatmini, özgüvenin ve artması vb). İçsel güdüleyiciler yetişkin öğrenmesinde daha etkilidir. 16

YETİŞKİNLERDE ÖĞRENME Yetişkinler 3 temel süreçte öğrenirler. 1 - Örgün eğitim (Formal) 2 - Yaygın eğitim (nonformal) 3 - Algın (informal) 17

Yetişkinlerde Öğrenme Yetişkinler Nasıl Öğrenir? Ø Yetişkinler en kolay kendilerini güvende hissettikleri ortamlarda öğrenirler. (GÜVEN ORTAMI) Ø Teorik anlatımlardan uzak uygulamalı eğitimlerin ağırlıklı olduğu bir öğrenme tasarımı ile en kolay öğrenirler. Ø Yetişkinlerin gelişim dönemleri dikkate alınarak planlanmış eğitim öğretim ortamlarında en kolay öğrenirler. 18

YETİŞKİNLERİN ÖĞRENME ÖZELLİKLERİ Ø Yetişkinler eğitimin kendi konularıyla bağlantılı olmasını isterler. Ø Gönüllü katılmak isterler. Ø Yetişkinler eğitime etkin olarak katılmak isterler. Ø Yetişkinler eğitimde tek düzelikten hoşlanmazlar, değişiklik isterler. Ø Yetişkinler yapıcı eleştiri yapılmasını ve olumlu geribildirim verilmesini isterler. 19

Yaşı, katılma nedeni ne olursa olsun bütün yetişkinlerin ortak beklentisi gereksinimlerinin karşılandığı iyi bir eğitim almak 20

Yetişkinler için en başarılı öğrenme yolları 10% OKUMA 20% DUYMA 30% GÖRME 50% DUYMA VE GÖRME 70% SÖYLEME 90% YAPMA Yapma+ …. 21

Yetişkinlerin Öğrenme Engelleri Ø Korku (örn; eleştirilmek, gülünç olma, aşağılanma) içsel etken Ø Güven (örn; özgüven eksikliği, sosyal açıdan yetersiz olma) Ø Deneyim (örn; önceki deneyimler (örgün vs), öğrenilmiş çaresizlik ve isteksizlik) Ø Zaman( örn; ev sorumlulukları, çocuklar, çalışma koşulları) Ø Mekan (örn; ışık, temizlik, ısınma) dışsal 22

Yetişkin Eğitimcide Bulunması Gereken Özellikler Ø Yetişkin öğrenenleri iyi tanımalı Ø Sürekli kendini yenilemeli Ø Amaç ve Kazanımları iyi belirlemeli Ø Yöntem ve Teknikleri iyi kullanmalı Ø Medya ve Materyalleri doğru seçmeli 23

Yetişkin Eğitimcide Bulunması Gereken Özellikler Ø Kursiyerlerin öğrenmeyi içselleştirmelerini sağlamalı Ø Eleştiriye açık olmalı ve kriz yönetebilmeli Ø Geribildirim almalı ve vermeli Ø Tutarlı, Kapsayıcı, Sabırlı ve Esnek olabilmeli (Farabi) Ø Empati yapabilmeli 24

Bir Yetişkin Eğitimcinin Kendisine Sorması Gereken Sorular Ø Yetişkin öğrenenlerin özelliklerini biliyor muyum? Ø Yetişkin öğrenenlere yetişkin bireyler olarak yaklaşıyor muyum? Ø Yetişkin öğreneni kendi evindeymiş gibi hissettirebiliyor muyum? Ø Yetişkin öğrenenlerin birbirlerini tanımalarına fırsat veriyor muyum? Ø Etkili iletişim kurabiliyor muyum? (ETKİLİ İLETİŞİM) 25

Kendimize Sormamız Gereken Sorular Ø Yetişkin öğrenenleri tartışmaya teşvik ediyor muyum? Ø Yetişkin öğrenenlerin dikkatini arttırabiliyor muyum? Ø Yetişkin öğrenenleri üretmeye teşvik edebiliyor muyum? Ø Dersi yetişkin öğrenenlerin ihtiyaçlarına göre düzenleyebiliyor muyum? 26

Teşekkürler … 27