Wiedza o spoeczestwie Temat Socjaldemokracja Socjaldemokracja Pocztki socjaldemokracji

Wiedza o społeczeństwie Temat: Socjaldemokracja

Socjaldemokracja Początki socjaldemokracji wiążą się z podziałem, jaki nastąpił pod koniec XIX wieku w międzynarodowym ruchu robotniczym na nurt rewolucyjny i reformistyczny. Rewolucjoniści byli zwolennikami budowy socjalizmu przez rewolucję. Reformiści zaś uważali, że powinno to nastąpić wskutek ewolucji i demokratycznego przejęcia władzy przez proletariat. Oznaczało to zaakceptowanie przez reformistów demokracji. Po pierwszej wojnie światowej nastąpił ostateczny rozłam w ruchu robotniczym na dwa obozy: • rewolucyjny (komunistyczny), • reformistyczny (socjaldemokratyczny).

Socjaldemokracja O ile dla liberalizmu podstawową wartością jest wolność, o tyle dla nowego nurtu, który rozpowszechnił się w Europie w drugiej połowie XIX wieku, najważniejsza była równość. Tym nurtem był socjalizm (nazwa pochodzi od łacińskiego słowa socialis, czyli społeczny). Jego najpopularniejszą wersją stał się marksizm - doktryna stworzona przez niemieckiego filozofa i ekonomistę Karola Marksa (1818 -1883). Socjalizm odpowiadał przede wszystkim na społeczne tęsknoty i dążenia robotników - warstwy wówczas walczącej dopiero o swe prawa polityczne i socjalne. Znalazł także wielu zwolenników wśród europejskich intelektualistów, na których wyobraźnię zawsze oddziaływała (od czasów Platońskiej koncepcji państwa idealnego) wizja świata pozbawionego niesprawiedliwości. Socjalizm miał wprowadzić nowy porządek społeczny, dla którego - obok równości - najistotniejsze były takie wartości, jak własność społeczna, gospodarka planowa, sprawiedliwy podział dóbr oraz kolektywizm, czyli prymat działań zbiorowych nad indywidualnymi. Karola Marksa

Socjaldemokracja Hasło rewolucji socjalistycznej było szczególnie nośne w cesarskich Niemczech i Austro. Węgrzech oraz w carskiej Rosji. W tych krajach wydawało się, że rewolucja jest jedyną metodą osiągnięcia celów socjalizmu. Natomiast tam, gdzie robotnicy i rzecznicy ich interesów mogli dochodzić swoich racji na drodze parlamentarnej, atrakcyjność koncepcji rewolucyjnej była niewielka (na przykład w krajach skandynawskich oraz w Wielkiej Brytanii, gdzie zresztą marksizm nigdy nie zyskał popularności). Rewolucyjna taktyka marksizmu została zakwestionowana w Niemczech przez rewizjonistów. Uważali oni, że zamiast przygotowań do rewolucji należy skoncentrować się na bieżących konkretnych celach, takich jak walka o ustawodawstwo socjalne i o ogólne polepszenie losu proletariatu. W literaturze mianem rewizjonizmu określa się czasem inne niż tradycyjne przedstawienie znanych postaci - np. w powieści Johna Ronalda Reuel Tolkiena

Socjaldemokracja Czołowym przedstawicielem rewizjonizmu był Eduard Bernstein (1850 -1932). W roku 1899 opublikował książkę Przesłanki socjalizmu i zadania socjaldemokracji, w której koncepcje Marksa oraz jego współpracownika Fryderyka Engelsa uznał za anachroniczne i szkodzące wizerunkowi niemieckiej socjaldemokracji (w tamtym okresie terminy socjalizm i socjaldemokracja stosowane były wymiennie, a największa niemiecka partia robotnicza, głosząca marksizm jako swą oficjalną ideologię, nazywała się Socjaldemokratyczna Partia Niemiec). Zdaniem Bernsteina kapitalizm jest systemem ekonomicznym o dużej elastyczności i zdolnościach adaptacyjnych, dlatego mówienie o jego rychłym upadku jest nierealistyczne. Tym bardziej, że poziom życia klasy robotniczej wcale nie maleje, lecz wyraźnie rośnie (Bernstein cytował konkretne dane ekonomiczne), zwiększa się liczba osób posiadających własność, a liczebność mas proletariackich kurczy się. Eduard Bernstein 1895

Socjaldemokracja Z tych obserwacji socjologicznych Bernstein wyciągnął wniosek, że formy walki klasowej nie zaostrzają się, lecz słabną – i właściwym dla niej miejscem jest parlament, a nie barykady uliczne. Zamiast rewolucji postulował zmiany ewolucyjne, dokonywane metodą reform uchwalanych przez parlamenty poszczególnych państw. Celem ruchu socjalistycznego powinno więc być przekształcenie państwa niemieckiego w państwo w pełni demokratyczne, o powszechnym prawie wyborczym, a następnie pozyskiwanie jak największej liczby mandatów w ciałach przedstawicielskich, by można było realizować szeroki program przeobrażeń ekonomicznych i socjalnych. Dla Bernsteina demokracja była warunkiem wprowadzenia socjalizmu. Nie akceptował on niedemokratycznych, opartych na stosowaniu siły metod działania. Wraz ze swoimi zwolennikami dał początek doktrynie socjaldemokratycznej. Do ostatecznego zerwania między dwoma nurtami socjalizmu – komunistycznym i socjaldemokratycznym – doszło po zwycięstwie rewolucji bolszewickiej w Rosji. Karl Kautsky

Socjaldemokracja Doktryna socjaldemokracji została przekształcona i nabrała cech programu politycznego na I Kongresie Międzynarodówki Socjalistycznej, który odbył się w roku 1951 we Frankfurcie nad Menem. W uchwalonej wówczas deklaracji stwierdzono, że doktryna ta składa się z dwóch części: socjalizmu, rozumianego jako walka o poprawę bytu pracujących oraz demokracji, propagującej równość obywateli i rządy większości. Przyjęto także zasadę, iż socjalizm nie jest tylko ruchem robotniczym, lecz ma charakter ponadklasowy, zwraca się do wszystkich ludzi o dużej wrażliwości społecznej. Jeszcze dalej w odchodzeniu od marksistowskich korzeni poszli socjaldemokraci niemieccy na zjeździe SPD w Bad Godesberg w roku 1959. Uchwalili mianowicie, że tworzą partię wolności ducha, stanowiącą wspólnotę ludzi o różnych ideologiach i wyznaniach, których łączy uznawanie wspólnych wartości: wolności, sprawiedliwości i solidarności. Zniknął postulat równości ekonomicznej jako zbyt dogmatyczny i nierealistyczny. Za korzenie socjaldemokracji uznano treści humanizmu, filozofii klasycznej i etyki chrześcijańskiej.

Socjaldemokracja W latach sześćdziesiątych socjaldemokraci poparli powstałą w środowisku intelektualnym koncepcję państwa dobrobytu (welfare state). Głosiła ona naturalne stopniowe „ulepszanie się” kapitalizmu, dzięki szybkiemu wzrostowi gospodarczemu, pobudzanemu przez rewolucję naukowo – techniczną. Powoduje to zmniejszanie nierówności społecznych, poprawę egzystencji pracowników najemnych i zanikanie sprzeczności klasowych. Proces ten nie jest jednak automatyczny, wymaga aktywnej roli państwa, angażującego się w reformy socjalne. Załamanie się idei „państwa dobrobytu” spowodowało dalszą ewolucję ideologii. W 1999 roku premier Wielkiej Brytanii Tony Blair i kanclerz Niemiec Gerhard Schröder wydali manifest „Europa: Trzecia Droga/ Nowy Środek”. Manifest ten potwierdzał aktualność wartości socjaldemokratycznych, takich jak sprawiedliwość społeczna, równość szans, solidarność. W sferze gospodarczej zgłoszono jednak postulat ograniczenia państwa opiekuńczego. W ten sposób poglądy znacznej części socjaldemokratów zbliżyły się do poglądów liberałów socjalnych. Gerhard Fritz Kurt Schröder

Socjaldemokracja – wizja człowieka i społeczeństwa Socjaldemokracja zakłada pozytywną wizję człowieka, który jest pozbawiony wad, dysponuje ogromnym potencjałem. Winę za zło ponosi nie człowiek, ale niesprawiedliwe społeczeństwo. Każdy człowiek posiada szereg praw i wolności, w tym prawa do opieki zdrowotnej, pracy, edukacji oraz wypoczynku. Człowiek jest istotą społeczną. Oznacza to, że w pełni realizuje się tylko w społeczeństwie. Początkowo socjaldemokraci pojmowali społeczeństwo w sposób klasowy, czyli występowanie klas o sprzecznych interesach. Obecnie jest ono traktowane jako zbiór jednostek i grup społecznych. Społeczeństwo powinno się opierać na takich wartościach, jak sprawiedliwość społeczna pojmowana jako sprawiedliwy podział dóbr, równość społeczna interpretowana jako równość szans, oraz równość wobec prawa. Stąd postulaty równouprawnienia mniejszości seksualnych czy emigrantów oraz zniesienia wszelkich przywilejów.

Socjaldemokracja – wizja gospodarki Teoretycy socjaldemokracji zwrócili również uwagę na przemiany dokonujące się w sferze stosunków własności i władzy ekonomicznej. Rzeczywista władza w wielkich organizmach gospodarczych przesuwa się z prawnych właścicieli na menadżerów, którzy posiadają odpowiednie przygotowanie profesjonalne do podejmowania decyzji ekonomicznych. Wizerunek klasycznego kapitalisty odchodzi więc w przeszłość. Źródłem władzy jest w coraz większym stopniu zarządzanie, a w coraz mniejszym własność. Skoro tak, to traci na znaczeniu postulat uspołecznienia własności. Te poglądy socjaldemokratów były zbieżne z teorią technokratyzmu, podkreślającą wiodącą rolę warstwy menadżerskiej we współczesnych społeczeństwach wysoko rozwiniętych. Anthony Giddens, ur. 1938, brytyjski socjolog i publicysta, twórca programu brytyjskiej Partii Pracy, autor książki Trzecia droga. Odnowa Socjaldemokracji.

Socjaldemokracja – wizja gospodarki Francuski socjalista i socjolog Serge Mallet (1926 -1973) stworzył koncepcję „nowej klasy robotniczej”, składającej się z wysoko kwalifikowanej kadry technicznej. Zdaniem Malleta upadek tradycyjnych dziedzin przemysłu (górnictwa, hutnictwa, przemysłu stoczniowego etc. ) prowadzi do zmierzchu tradycyjnej klasy robotniczej. „Nowi robotnicy” nie są zainteresowani zmianami własnościowymi, ale odpowiednim poziomem życia i uczestnictwem w zarządzaniu przedsiębiorstwami. Konsekwencją takiego postrzegania przez socjaldemokratów rzeczywistości społecznej stał się postulat uspołecznienia zarządzania. Ostatnim eksperymentem nacjonalizacyjnym socjaldemokratów była polityka rządu Pierre’a Mauroya, który objął władzę we Francji w roku 1981. Znacjonalizowano wówczas część przemysłu, która dawała 20 procent produktu krajowego brutto oraz około 90 procent sektora bankowego. Szybko jednak wystąpiły negatywne skutki tej polityki – wysoka inflacja, ujemny bilans handlowy – i trzeba było z niej zrezygnować.

Socjaldemokracja – wizja gospodarki Od tego czasu socjaldemokraci koncentrują się w swojej polityce ekonomicznej na kwestii redystrybucji (czyli ponownego podziału) dochodu narodowego. Wychodzi się z założenia, że podział pierwotny, dokonujący się w sferze produkcji, jest niesprawiedliwy, nie przyczynia się bowiem do zmniejszania nierówności między bogatymi a biednymi. Dlatego też państwo musi przeprowadzić redystrybucję, posługując się instrumentami finansowymi. Należy do nich podatek progresywny (ludzie bogatsi płacą procentowo więcej) oraz państwowa kontrola cen, której celem jest przeciwdziałanie inflacji i monopolizacji. Dzięki środkom uzyskanym z podatków państwo realizuje politykę socjalną. Jej najistotniejszymi elementami są: • powszechna opieka zdrowotna, • powszechny system ubezpieczeń społecznych na wypadek choroby i bezrobocia • oraz system pomocy socjalnej, obejmujący między innymi dodatki rodzinne i pomoc dla nieuleczalnie chorych.

Socjaldemokracja – wizja gospodarki Postulat pełnego zatrudnienia zastąpiony został bardziej realistycznym programem walki z bezrobociem. Dzisiejsi socjaldemokraci poświęcają także dużo uwagi walce o równe prawa kobiet w życiu społecznym, opowiadają się często za przyznaniem pełnych praw obywatelskich imigrantom. Ten ostatni postulat napotyka silny opór ze strony środowisk prawicowych - jest to szczególnie widoczne we Francji i w Niemczech. W programie brytyjskiej Partii Pracy z roku 1997 priorytet uzyskały takie zadania, jak zwiększenie liczby miejsc pracy oraz edukacja. Ten ostatni cel laburzyści określili jako „numer jeden wśród wszystkich zadań”. Z kolei w programie Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) z tego samego roku wysunięto dwa hasła: sprawiedliwości i innowacji. Przez pierwsze rozumie się zwiększenie zasiłków rodzinnych oraz ulg podatkowych dla rodzin wielodzietnych, natomiast przez drugie modernizację szkolnictwa i zwiększenie środków na badania naukowe. Olof Palme (1927 – 1986), premier Szwecji w latach 1969 – 1976 i 1982 – 1986.

Socjaldemokracja – wizja gospodarki Socjaldemokraci wypowiadają się również na temat zjawiska globalizacji, czyli kształtowania się jednolitej gospodarki światowej w miejsce systemu gospodarek narodowych. Twierdzą oni, że proces ten niesie ze sobą wiele negatywnych skutków, takich jak światowe kryzysy finansowe, pogłębianie nierówności w rozwoju między krajami bogatymi a biednymi, zwiększanie się obszarów społecznego marginesu i nędzy, ograniczanie roli państw narodowych na rzecz wielkich międzynarodowych korporacji, kierujących się w swej działalności ideą maksymalizacji zysku. W celu przeciwdziałania tym negatywnym zjawiskom socjaldemokraci proponują wprowadzenie systemu kolektywnej odpowiedzialności. Ma on polegać na rozwiązywaniu problemów światowych wspólnie przez kraje bogate i biedne. François Mitterrand (1916 – 1996), prezydent Francji w latach 1981 – 1995.

Socjaldemokracja w Europie W XX wieku europejskie partie socjaldemokratyczne opierały swe programy na keynesowskiej ekonomii i polityce ekonomicznej zmierzającej do pełnego zatrudnienia i państwa dobrobytu. Oznaczało to rezygnację z hasła upaństwowienia własności. Celem stało się reformowanie kapitalizmu w kierunku zapewnienia każdemu prawa do pracy, równości szans w dostępie do oświaty, kultury, ochrony zdrowia, większej równości dochodów. Jednocześnie partie przestały się uważać tylko lub głównie za partie klasowe klasy robotniczej, starając się reprezentować interesy większości społeczeństwa. Najdalej w tym kierunku zdołały pójść partie socjaldemokratyczne krajów skandynawskich, jako partie rządzące doprowadziły one do takich przeobrażeń w gospodarce i życiu społecznym, że często (błędnie) określa się ustrój tych krajów jako socjalistyczny.

Socjaldemokracja w Europie Partia Europejskich Socjalistów (ang. Party of European Socialists, PES) – europejska partia polityczna w skład której wchodzą partie socjaldemokratyczne i socjalistyczne krajów Unii Europejskiej. PES powstała w listopadzie 1992 w wyniku przekształcenia Konfederacji Partii Socjalistycznych (utworzonej w 1974). Tworzy drugą co do wielkości frakcję w Parlamencie Europejskim. Aktualnym przewodniczącym PES jest Duńczyk Poul Nyrup Rasmussen. Partiami członkowskimi są socjalistyczne i socjaldemokratyczne partie krajów członkowskich Unii Europejskiej i Norwegii. Polskę reprezentuje Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD) oraz Unia Pracy (UP), wspólnie mają 6 mandatów. Spotkanie prounijne SLD (2003), m. in. Andrzej Szejna, Leszek Miller, Józef Oleksy, Marek Dyduch.

Socjaldemokracja w Europie Partia Pracy (ang. Labour Party, LP), potocznie laburzyści – brytyjska socjaldemokratyczna partia polityczna powstała w lutym 1900 r. ze zjednoczenia Niezależnej Partii Pracy, Towarzystwa Fabiańskiego i Federacji Socjaldemokratycznej; do 1906 roku pod nazwą Komitet Przedstawicielstwa Robotniczego. Partia Pracy jest członkiem Partii Europejskich Socjalistów oraz Międzynarodówki Socjalistycznej. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, (niem. SPD – Sozialdemokratische Partei Deutschlands) – najstarsza niemiecka partia polityczna wśród obecnie istniejących oraz jedna z najstarszych i największych partii politycznych na świecie. Założenia i program polityczny oparte są na ideałach socjaldemokratycznych i neoliberalnych. Członkowie partii, którzy nie ukończyli 35. roku życia skupiają się w organizacji Jusos (Jungsozialisten in der SPD). Sozialdemokratische Partei Deutschlands

Socjaldemokracja w Europie Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza (Partido Socialista Obrero Español – PSOE) – hiszpańska socjaldemokratyczna partia polityczna. Jedna z największych partii w Hiszpanii, druga najstarsza (po Partido Carlista, założonej w 1833). Partia założona w 1879 roku, w latach 1939 – 1977 nielegalna. Po przywróceniu demokracji jedna z głównych sił politycznych kraju. W latach 1982 – 1996 i od 2004 roku – rządząca. Przywódcą partii jest José Luis Rodríguez Zapatero. Partia Socjalistyczna (Parti Socialiste PS) – francuska partia polityczna założona w 1969 przez François Mitterranda w miejsce Francuskiej Sekcji Międzynarodówki Robotniczej, czyli francuskiej partii socjalistycznej, powstałej w 1905 ze zjednoczenia partii robotniczej i socjalistycznej. Jest to partia lewicowa i antykapitalistyczna, odrzucająca jednak marksizm, a szczególnie wiodącą rolę klasy robotniczej. Ma luźną strukturę organizacyjną – w jej ramach działają kluby i frakcje. Partia Socjalistyczna opowiada się za demokratycznym socjalizmem.

Socjaldemokracja w Polsce Początki polskiej myśli socjaldemokratycznej sięgają końca XIX wieku. Spór między reformistami a rewolucjonistami w polskim ruchu robotniczym dotyczył nie tylko stosunku o rewolucji, a także stosunku do kwestii odzyskania niepodległości z hasłami budowy socjalizmu. W 1892 roku powstała Polska Partia Socjalistyczna (PPS), w której programie obok postulatów socjalistycznych znalazły się hasła niepodległościowe. Jednym z ważniejszych myślicieli reprezentujących poglądy reformistyczne przed pierwszą wojną światową był Bolesław Limanowski. W okresie międzywojennym PPS była jedną z najważniejszych sił politycznych w kraju. Jej głównymi teoretykami i jednymi z najwybitniejszych działaczy byli Mieczysław Niedziałkowski oraz Ignacy Daszyński. Bolesław Limanowski

Socjaldemokracja w Polsce Po drugiej wojnie światowej w 1948 roku PPS została wchłonięta przez komunistyczną Polską Partię Robotniczą (PPR) i przekształcona w Polską Partię Robotniczą (PZPR). Odrodzenie polskiej myśli socjaldemokratycznej nastąpiło w latach 80 – tych. W opozycji antykomunistycznej istniał nurt socjaldemokratyczny, którego najwybitniejszymi przedstawicielami byli Ryszard Bugaj i Jan Józef Lipski. Od 1989 roku partie socjaldemokratyczne, takie jak Sojusz Lewicy Demokratycznej, Socjaldemokracja RP czy Unia Pracy, mają duże znaczenie na polskiej scenie politycznej. PPS reprezentuje głównie interesy ludzi pracy oraz broni interesów jednostek słabszych w społeczeństwie. Za najważniejsze uznaje się prawa socjalne i pracownicze, które są podstawą prawdziwej demokracji. PPS opowiada się za równoprawnością sektorów prywatnego, państwowego, spółdzielczego i komunalnego. Ryszard Bugaj