Tretman nakon sakupljanja ljekovitog bilja 1 Primarni tretman

Tretman nakon sakupljanja ljekovitog bilja 1. Primarni tretman uključuje pranje , rezanje prije sušenja i sušenje. Sve mora biti u skladu s nacionalnim zakonima i regulativama 2. Odmah po dolasku u objekat za preradu, sakupljeni biljni materijal mora biti hitno istovaren i otpakovan. Prije primarnog tretmana materijal ne treba izlagati direktnim sunčevim zracima, osim ako za to ne postoji konkretna potreba. Sirovina mora biti zaštićena od dodatne vlage i kiše. 3. U slučaju sušenja na otvorenom prostoru, biljna sirovina se mora raširiti u tankom sloju. Kako bi se osiguralo cirkulisanje vazduha , okviri za sušenje moraju se postaviti dovoljno daleko od zemlje. 4. Treba izbjegavati sušenje na samoj zemlji ili sušenje pri kojem je materijal izložen direktnim sunčevim zracima osim ako se to konkretno ne zahtijeva. Moraju se uložiti veliki napori da se postigne ujednačeno sušenje svježeg biljnog materijala kako bi se spriječilo formiranje plijesni ili gljivica.

5. Uslovi sušenja kao što su temperatura , trajanje i slično moraju se odrediti uzimajući u obzir dio biljke koji je sakupljen- korijen, list ili herba- osim kada se biljni materijal suši na otvorenom prostoru. U slučajevima kada posebna priroda biljnih sastojaka zahtijeva i poseban tretman (zbog svojih karakterističnih aktivnih sastojaka kao što su esencijalna ulja), neophodno je održavati određenu temperaturu za sušenje. 6. Izvor toplote prilikom sušenja u sušarama treba ograničiti na butan propan ili prirodni gas, a može se koristiti i električana energija. Važna je ekonomičnost 7. Biljni materijal je neophodno pregledati kako bi se eliminisali nepoželjni materijali i strana tijela. 8. Jasno označene korpe za otpatke moraju biti dostupne , pražnjene bar jednom dnevno i redovno čišćene. 9. Svi navedeni postupci moraju se detaljno dokumentovati.

PRIMARNA PRERADA LJEKOVITOG BILJA SUŠENJE Nakon branja biljke nosimo na sušenje. Ukoliko se ono ne može sprovesti istog dana, potrebno je drogu rasprostrti u tankom sloju i ostaviti je na promajnom mjestu, kako se ne bi upalila i uplijesnila Sušenje je najednostavniji i najčešći oblik konzerviranja ljekovitog i aromatičnog bilja. Nepravilno osušena droga, koja ima količinu vlage veću od dozvoljene, lako se kvari, upali se, potamni i postaje neupotrebljiva. Sveže biljne djelove treba sušiti tako da sačuvaju boju i hemiske aktivne materije, i ne više vlage od 8 -14%.

Najveća dozvoljena količina vlage u nekim biljnim drogama DROGA % Althaeae folium (list bijelog sleza) 15 Althaeae radix (korijen bijelog sleza) 14 Belladonnae folium (list velebilja) 13 Calami rhizoma ( rizom iđirota) 14 Chamomillae flos (cvijet kamilice) 12 Glycyrrhizae radix (korijen sladića) 13 Menthae piperitae folium (list pitome nane 14 Quercus cortex (kora hrasta) 12 Salviae folium (list žalfije) 12 Tormentillae rhizoma (rizom trave od srdobolje) 14

Temperatura sušenja zavisi od vrste aktivnih materija koje biljka sadrži. Prema dosadašnjeim saznanjima nije preporučljivo da se laromatično bilje suši iznad 40 -55 °C, jer se na većim temperaturama sa isparavanjem vode gubi i etarsko ulje. Biljke bogate alkaloidima, taninima i sluzima mogu se sušiti i na nešto višim temperaturama 60 -70 °C, bez opasnosti da će nastati gubitak aktivnih materija. Bilje bogato vitaminima, naročito ono sa karotinima, ne treba sušiti iznad 80 °C. Biljni materijal koji sadrži termolabilne supstancije jakog fiziološkog dejstva (lišće digitalisa, velebilja) treba prije sušenja da se stabilizuje izlaganjem svježeg materijala dejstvu etanolne, ili vodene pare u određenom trajanju, radi inaktiviranja enzima koji razlažu ljekovite sastojke.

Za ekonomičan uzgoj i proizvodnju ljekovitog bilja važno je da proces sušenja ima male troškove investicija i male troškove energije, a istovremeno ispunjava visoke zahtjeve tržišta u pogledu kvaliteta droge. Na osnovu izvora toplote - razlikuje se prirodno i vještačko sušenje. Vještačko sušenje (na osnovu temperature vazduha) može biti: • hladnim, • toplim i • vrelim vazduhom.

Prirodno sušenje, pod vedrim nebom, prastar je način sušenja i često se koristi prilikom sušenja samoniklog ljekovitog bilja i korjenova. Primjenjuje se otkad se koristi ljekovito bilje. Foto - Balijagić Foto-Jevđović Nedostatak ovog načina sušenja je što iziskuje mnogo prostora i što zavisi od vremenskih prilika sunca, vjetra , kiše.

Prirodnim sušenjem Biljke se suše u tankom sloju na odgovarajućim podlogama (ljese, daske, asure) u sjenci i promajnom mjesu. Najpogodniji prostor - šupe, tavani , hangarni, nadstrešnice uz nesmetano strujanje vazduha. Trebe izbegavati sušenje biljnog materijala direktno na golom zemljištu. Mesta na kojima se suši biljni materijal treba da budu izolovana od insekata, glodara ptica i ostalih štetočina. Na ovaj način šuše se cvjetovi, lišće i herba. Ovi biljni djelovi se suše cijeli. Nedostatak - potrebno je dosta prostora i što vrijeme sušenja zavisi od vremenskih prilika ( kiša, sunce, vjetar). Treba izbjegavati česta prevrtanja i miješanja da nebi došlo do drobljenja i usitnjavana materijala. Ukoliko je biljnim materijal stavljen u debelom sloju onda dolazi do fermentacije – kvarenja droge Pod uticajem sunčeve svetlosti - mnoge droge promijene boju, izblijede ili pocrvene uslijed stvaranja flobafena – dolazi do smanjenje kvaliteta droge

VJEŠTAČKO SUŠENJE U zavisnosti od vremenskih prilika, prirodno sušenje može potrajati i nedjeljama, a u slučaju vlažnog i kišovitog vremena može doći i do oštećenja biljnog materijala. U termičkim sušarama vrijeme sušenja se skraćuje na sate, a u modernim prostorijama i na minute. Pri sušenju toplim vazduhom mogu se podešavati važniji činioci sušenja kao što su: temperatura vazduha 40 -80 stepeni , relativna vlažnost vazduha i brzina protoka vazduha. Trajanje sušenja je nekoliko sati. U svijetu postoji više tipova sušara sa toplim vazduhom: sušare tuneli, sušare sa komorama i sušare sa transportnim trakama. Pri sušenju vrelim vazduhom temperatura vazduha 200 -1000 stepeni a trajanje svega 2 -5 minuta. Ovaj način sušenja pogodan je za neke vrste ljekovitog bilja, kao Datura sp. . Solanum laciniatum, Vinca minor, itd. Uposlednje vrijeme se primijenjuje i sušenje pomoću sunčeve energije u plastenicima (solarne sušare).

Solarne sušare su specijalizovani uređaji u kojima se kontroliše proces sušenja i štite proizvodi od oštećenja od- insekata, prašine, kiše itd. Da bi troškovi objekta bili što manji , krovne površine ovog plastenika izvedene su kao kolektori, a u unutrašnjosti plastenika postavljena je šaržna sušara. Solarnie sušare mogu se smatrati jednim od rešenja za svetsku krizu hrane i energije.

Za razliku od prirodnih načina sušenja uticaj vremenskih prilika svodi se na minimum, zatim, može se podešavati temperatura sušenja, relativna vlažnost vazduha i protok vazduha. Posebno je važno što se dužina sušenja skraćuje od nekoliko dana na nekoliko sati. Postoji i jedan način sušenja vrelim vazduhom na temperaturi od 200 -1000 °C, i tu proces sušenja traje 2 -5 minuta. Ovaj način se primjenjuje kod sušenja lišća tatule, zimzelena i jos nekih biljaka. Kod sušara - biljna sirovina mora biti udaljena najmane 15 cm od zagrejanih površina i da u untrašnjosi sušare mora biti obezbijeđena cirkulacija toplog vazduha i odvođenje vodene pare. SUŠARA IMA VIŠE TIPOVA A. Stacionirane sušare B. Pokretne sušare

Stacionirane sušare se izgrađuju na jednom mjestu. Ove sušare su velikog kapaciteta. Mogu da budu: • Podne – topli vazduh struji kroz perforirani pod, prolazeći kroz svježu bilnu masu i tako je suši • Tunelske sušare su načešće sa beskonačnom trakom ili sa kolicima. U svakom tunelu ima 10 -20 kolica, a na kolicima obično po 15 ljesa. Površina ljese je oko 1 m Pokretne sušare su manjeg kapaciteta, lako se premještaju čime se izbjegava transport svježeg biljnig materijala. Pogodne su za rukovanje i veoma se lako prebacuju sa jednog na drugi energent (gorivo). Mijenjanjem gorionika zamjenjuje se potrošnja struje naftom ili drvetom.

Foto-Jevđović

TEHNIČKI PODACI UNIVERZALNU TUNELSKU SUŠARU tip-MTS Kapacitet po Ins Sna Dimenzije sirovoj robi Rad tal. Bro ga Tip na sna j grej ka Duž sušare šljiv peču ga kol Širin Visin povr nog mili ina. Tunelska sušara šina el. p ica a-A a-H a rka tela ca L otr. / kg/24 h m 2 k. W kom mm mm mm 412 MTS-500 400 250 32 30 3, 0 3+1 1150 2200 0 432 MTS-800 650 400 52 50 4, 0 3+1 1320 2600 0 MTS 1000 800 500 Komorna 66 60 sušara 4, 0 4+1 1320 2600 542 1000