Terminoloji ve Tarihe Dr Aysun alar Torun Tanmlamalar

Terminoloji ve Tarihçe Dr. Aysun Çağlar Torun

Tanımlamalar STERİLİZASYON: • Mikrobiyal yaşamın tüm formlarının fiziksel veya kimyasal yöntemler uygulanarak tamamen yok edilmesi • AAMI ’ye göre: (Association for Advencement of Medical Instrumentation) • “Kabul edilebilir sterilite güvence düzeyini sağlayacak ölçüde ortamın mikroorganizmalardan arındırılması"

Tanımlamalar • Sterilite güvenlik düzeyi: SAL (Sterility Assurance Level): Ø Canlı mikroorganizma sayısının milyonda bire (10 -6) düşmesi Ø Ya da sterilizasyonun sağlanamama olasılığının bir milyon işlemde birden daha düşük olması

Tanımlamalar DEZENFEKSİYON: • Patojen mikroorganizmaların elimine edilerek enfeksiyon yapmayacak düzeye indirilmesi işlemi • Tam bir dezenfeksiyon için ortamda hastalandırıcı bakteri, mantar, protozoon gibi tüm mikroorganizmaların vejetatif şekillerinin ölmeleri ve virüslerin inaktive olmaları gerekir. • Bazı bakteri sporları dezenfeksiyondan sonra canlı kalabilirler.

Tanımlamalar ANTİSEPSİ: • Patojen mikroorganizmaları öldürmek veya üremelerini durdurma amaçlı vücut yüzeylerine kimyasal madde uygulama işlemidir. • Bir bakıma vücuda uygulanan dezenfeksiyon işlemidir. • Zaman zaman yanlış alışkanlık sonucu el dezenfeksiyonu, yara dezenfeksiyonu gibi deyimler kullanılabilir. • Bunun yerine el antisepsisi, yara antisepsisi, vücut antisepsisi denilmesi daha uygun bir kullanımdır.

Tanımlamalar ASEPSİ: • Hastalandırıcı mikroplardan arındırılmış bir ortam anlamına gelir. • Yani çalışılan ortamdaki tüm hastalık oluşturucu mikroorganizmaların yok edilmesi işlemidir.

Tanımlamalar DEKONTAMİNASYON: • Sağlık çalışanının, tıbbi alet ya da malzemeye herhangi bir koruyucu araç kullanmadan elle dokunması durumunda risk taşımamasıdır. TEMİZLEME: • Nesnenin yabancı maddelerden, deterjanla veya deterjansız su ile mekanik olarak arındırılmasıdır.

Ø STERİLİZASYON YAPMADAN TEMİZLİK YAPABİLİRSİNİZ Ø TEMİZLİK YAPMADAN STERİLİZASYON YAPAMAZSINIZ

Tanımlamalar Tıbbi malzemelerin vücut dokularıyla ilişkilerini esas alarak sınıflandırılması Spaulding tarafından yapılmış ve bu sınıflandırmaya göre tıbbi malzemeleri kritik, yarı kritik ve kritik olmayan şeklinde 3 gruba ayırmıştır. • Kritik aletler: Steril dokulara veya damar sistemine giren aletler (cerrahi aletler, kardiyak ve üriner kateterler, implantlar, vb. ) kritik grubu oluşturur. İnfeksiyon oluşturma riskleri çok yüksek olduğundan bunların steril edilmeleri şarttır.

Tanımlamalar • Yarı-Kritik aletler: Mukozalar ve bütünlüğü bozulmuş (sağlam olmayan) ciltle temas eden malzemeler (endoskoplar, laringoskop bladeleri, ventilatör ve anestezi devreleri, vb. ) yarı kritik grupta yer alır. Steril olmaları ideal olmakla birlikte yüksek düzey dezenfeksiyon bunlar için yeterli kabul edilir.

Tanımlamalar • Kritik olmayan alet ve yüzeyler: Sağlam deri mikroplar için etkin bir bariyer olduğundan yalnızca sağlam ciltle temas eden malzemeler (sürgüler, yerler, duvarlar, mobilyalar, tansiyon aleti, vb. ) kritik olmayan gruba girerler. Bunlar için temizlik veya orta/düşük düzey bir dezenfeksiyon yeterlidir. Spaulding EH. 1968

Tarihçe • MÖ. 800 yıllarında yazılan bir eserde, Odysseus uzun bir aradan sonra evine döndüğünde karşılaştığı karısının aşıklarını öldürür ve cesetleri attıktan sonra yaşlı dadısına "Bana biraz kükürt getirin ve ateş yakın da, evi tütsüleyeyim" diye seslenir. Bu söz dezenfeksiyon hakkında yazılı ilk cümle olarak kabul edilmektedir. • Daha sonraki yıllarda kükürdün evlerin kötü havasını temizlemede kullanıldığı bildirilmektedir.

Tarihçe • Temizlik, beslenme, insan ve hayvan atık maddelerinden sakınmaya ilişkin öneriler çeşitli din kitaplarında da yer almaktadır. • İncil’de savaştan gelen askerlerin elbise ve eşyalarından dayanıklı olanlarının aleve maruz bırakılması, dayanıksız olanların kaynatılması önerilmektedir. • Mumyalama, tütsüleme, içme sularının kaynatılması, hayvan pisliklerinin gömülmesi, temas ile hastalıkların geçebileceği bilgisi, ellerin dezenfeksiyonu işlemleri tarihsel gelişim içinde izlenmektedir.

Tarihçe • Besinlerin mikroorganizmalar tarafından bozulmalarını önleyici çeşitli yöntemler, daha mikroorganizmalar insanlar tarafından bilinmeden ve bunları ortadan kaldırma düşüncesi olmadan önce, deneme yanılma yoluyla ortaya çıkmıştır. • Bu yöntemlerin başlıcaları; besinlerin ısıtılması, tütsülenmesi, tuzlanması ve baharat ilave edilmesi gibi yöntemleri örnek olarak sayabiliriz.

Tarihçe • Yine çok eskiden beri yaraların şarap, sirke ve bal ile temizleniyor olması kayda değer. Sirke eski Roma’da Celsus tarafından karın yaralarının temizlenmesinde kullanılan temizleme suyunun en önemli maddesiydi. • Şarap ve sirkenin içerdiği asetik asidin sulandırılmış şeklinin oldukça yakın zamanlara kadar özellikle Pseudomonas aeruginosa ile infekte yaralarda kullanıldığı da hatırlardadır. Asetik asit içermese de balın antimikrobik özelliğinden çok yerde söz edilir.

Tarihçe • Pers İmparatorluğunda, çömlek kaplardaki suların kısa sürede kötü kokması ve tadının bozulması nedeniyle içme suları bakır veya gümüş kaplarda saklanmıştır. • Aristo (MÖ. 380– 322) sefere çıkarken Büyük İskender’e ordusuna kaynatılmış su içirmesini önermiştir. Bu uygulamalar bilinçsizce de olsa tarihin eski devirlerinden başlayarak yapılan dezenfeksiyon işlemleridir.

Tarihçe • 17. yüzyılda görülen büyük veba salgınlarında hekimler, tepeden tırnağa vücutlarını tamamen kapatan elbiseler giymişler, elbiselerin burun kısmına da kötü kokuları önlemek amacıyla havanın filtre edilmesini sağlayan temiz kokulu tamponlar yerleştirmişlerdir. • Aynı yıllarda tifo, dizanteri gibi salgın hastalıkların önlenmesinde yavaş kum filtresi gibi arıtma uygulamalarının yararı olduğu belirlenmiştir.

Tarihçe • 1830 yılında Fremy tarafından deterjanın keşfetmesi dezenfeksiyon için önemli bir basamak olmuştur. • 19. yüzyılda klorlu ve iyotlu çözeltiler ile fenol, yara tedavisinde kullanılmıştır. • Bu yüzyılda J. Lister pansumanlar için, aletlerin dezenfeksiyonu için ve operasyonlar önce ameliyathane havasına püskürtmek için fenol kullanılmıştır.

Tarihçe • Yine 19. yüzyılda Florence Nightingale antisepsi ve dezenfeksiyon uygulamalarını geliştirmeye çaba sarf etmiştir. • Gerçek anlamda dezenfeksiyon ilk defa 1904 yılında bir tifo salgınında sodyum hipoklorit ile klorlama yapılarak önlenmesiyle başlanmış ve dezenfeksiyon uygulamaları hızla yaygınlaşmıştır.

Tarihçe • Sterilizasyon kavramı ise tıbbi tarihçedeki yerini 1929 yılında almıştır. • R. Koch, Pasteur, Lister, Chamberland ve Tyndall sterilizasyon konusunda çalışan ve uygulama yapan bilim adamlarıdır. • Günümüzde yüksek düzeyde dezenfektan olarak kullanılan gluteraldehit ise 1963 yılında bulunmuştur.

Tarihçe • Birçok kişi tarafından mikroorganizmaların varlığına ilk işaret edenin 16. yüzyılın ilk yarısında İtalyan Giroloma Fracastoro (1478 -1553) olduğu kabul edilir. Hekim, şair ve Padua Üniversitesinde mantık hocası olan Fracastoro 1546 dolayında 3 kitap yazmış, hastalıkların tohumları olduğunu, çoğalma yeteneğine sahip küçük yaratıklarla (seminaria) oluştuğunu, elmadan elmaya, üzümden üzüme bulaşma olduğu gibi insandan insana bulaşma olduğunu, hastalıkların insandan insana 3 yolla (temas, çıkartılar ve havadan) bulaşabildiğini ileri sürmüştür. Mikroskobun keşfinden çok önce, henüz kimsenin bir mikroorganizma görmediği bir dönemde ileri sürülen bu isabetli düşünceler fazla akis uyandırmamış ve yüzyılı aşkın bir süre sonra tekrar keşfedilmek üzere unutulmuştur.