SNR SSTEMNE GR Canllarn d ve i etkenlerle

SİNİR SİSTEMİNE GİRİŞ

Canlıların dış ve iç etkenlerle uyarılabilme yeteneğine irritabilite denir.

Sinir sistemine çevreden gelen uyarılara Stimulus denir

Stimulus MSS Stimulus

Koku Dokunma MSS Tat Ses

uyarılma sonucu ortaya çıkan cevaplara impuls denir

Organ ve oluşumların M. S. S ile olan bağlantısına innervasyon denir

DUYULAR Genel duyular 1 - Yüzeyel duyular 2 - Derin duyular 3 - Visseral duyular Özel duyular 1 -Görme 2 - İşitme 3 - Tat 4 - Denge 5 - Koku

Genel duyular 1 - Yüzeyel duyular Basınç Temas Ağrı Isı İki nokta diskriminasyonu 2 - Derin duyular Proprioseptif Vibrasyon Derin kas ağrısı 3 - Visseral duyular Açlık Bulantı Tiksinme Visseral ağrı Gerilme

RESEPTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI 1 - Reseptörlerin bulundukları yere göre Basınç Temas Genel duyu organlarından Ağrı Isı Görme Eksteroseptörler İnteroseptörler Proprioseptörler Özel duyu organlarından İşitme Denge Tat Koku

RESEPTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI 1 - Reseptörlerin bulundukları yere göre Ağrı Eksteroseptörler İnteroseptörler Proprioseptörler Kan damarı Organ duvarı Bezler Basınç Açlık Susuzluk Bulantı Kanın kimyasal yapısı

RESEPTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI 1 - Reseptörlerin bulundukları yere göre Eksteroseptörler İnteroseptörler Kas Proprioseptörler Kiriş kasların gerginliği Bağ eklemlerin pozisyonu Eklem kapsülü

RESEPTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI 2 - Reseptörlerin yapılarına göre Genel duyular Basınç Temas Ağrı Isı Vibrasyon Basit reseptörler Kompleks reseptörler Görme Özel duyular İşitme Denge Tat Koku

RESEPTÖRLERİN SINIFLANDIRILMASI 3 - Reseptörlerin fonksiyonlarına göre Mekanoreseptör Termoreseptör Nociseptör Elektromagnetic reseptör (Fotoreseptör) Kemoreseptör

1 - Görme, işitme R E S E P T Ö R L E R EKSTEROSEPTÖRLER ve uzaklık tahmini Dış kaynaklı 2 - Koklama uyarıları alır 3 - temas, basınç 4 - Sıcak, soğuk SOMATOSEPTÖRLER 5 - Ağrı Organizmanın dış ortama uymasını sağlarlar 6 - tad PROPRİOSEPTÖRLER Kas, kiriş ve eklem kapsülündeki gerilme duyusunu alır 1 - Kas iğciği 2 - Golgi tendon organı 3 - Eklem kapsülü 1 - Sinus aorticus ve arcus aortae (Baroreseptör ve kemoreseptör) 2 - Akciğerlerde(gerilme reseptörleri INTEROSEPTÖRLER Vücüdun içinden kaynaklanan duyuları alır 3 - Kalp ve kan damarlarında INTEROSEPTÖRLER 4 - Vesica urinariiada Organizmanın iç ortamdak değişiklikleri alan reseptörler (gerilme reseptörleri) 5 - Üreter ve sfinkterlerde 6 - Hypothalamus’da (termoreseptörler ve ozmoreseptörler)

Mekanoreseptörlerin aldığı dokunma duyuları A- Temas duyusu Meckel diskleri Meissner korpüskülleri Kıl folikülü reseptörleri Ruffini korpüskülleri B- Basınç Duyusu Pachioni korpüskülleri C- Vibrasyon duyusu Meissner korpüskülleri Pachioni korpüskülleri

Sinir dokusu, -Sinir hücreleri (Neuron) -Destek dokusu hücrelerinden (Neuroglia) yapılmıştır.

Sinir hücresinde Perikaryon (Corpus neurcyti), Dendrit ve axon adı verilen bölümler vardır. Dendritler Axon duyuları alırlar ve Neurocaryon’a iletirler. İmpulsu gövdeden uzaklaştırırlar.

Bir nöron üç kısıma ayrılabilir: 1. Reseptif kısım (algılayıcı kısım) hücre cismi ve dendritlerden oluşur. 2. İletici kısım , aksondur. 3. Efektör kısım(etkileyici kısım) aksonun kollateral dalları ve akson uçlarından oluşur.

Sinir hücreleri - Unipolar; - Bipolar - Multipolar neuron

Nöronlar fonksiyonuna göre Motor nöronlar Duyusal (sensitif) nöronlar Ara nöronlar

Myelinli sinir lifleri Myelinsiz sinir lifleri

iki iletim yolu vardır. • Sinir sisteminin periferik reseptörlerden aldığı impulsları merkezi sinir sistemine getiren afferent (centripedal) • Merkezi sinir sisteminden aldığı impulsları periferik organlara götüren efferent (centrifugal)

Sinirlerin fonksiyonel kompenentleri Bir organ, kas veya oluşumu uyaran liflere motor (efferent, centrifugal) lif, bu oluşumlardan merkezi sinir sistemine duyu taşıyorsa buna duyu (afferent= sensitif, centripedal) lif denir.

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ Encephalon (Beyin) Medulla spinalis (omurilik) PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ

ENCEPHALON Rhombencephalon Bulbus (Medulla oblongata) (Myelencephalon) Pons Metencephalon Cerebellum Mesencephalon Prosencephalon Diencephalon Telencephalon

Nörohumoral haberleşme sistemi Nöronal haberleşme (MSS yolları) Hormonal haberleşme

Motor yollar (Viae motoriae) Sensitif yollar (Viae sensitivae)

GSA (GSA) Deri, çizgili kaslar, eklemleden gelen impulsları taşıyan yolar GVA (GVA) iç organlar ve düz kaslardan gelen impulsları taşıyan yolar ÖSA (PSA) İşitme ve denge ilgili impulsları taşıyan yolar ÖVA (PVA) tad ve koku ile ilgili impulsları taşıyan yolar

Hafif dokunma duyusunun iletimi Ağrı-ısı duyusunun iletimi Dokunma, Vibrasyon, iki nokta diskriminasyonu, bilinçli proprioseptif duyularının iletimi Bilinçsiz kas-eklem duyusu yolları Başı genel somatik afferent yoları İnen yollar Ekstrapiramidal sistem Özel duyu yolları Bazı refleksler (ışık refleksi)

Afferent yollarla ilgili genel kurallar 1 - Bütün duyusal lifler arka kök yoluyla medulla spinalis’e girer 2 - İdrak ettiğimiz duyular, thalamus’un Nuc. ventralis posterior’u aracılığı ile mutlaka beyin korteksine ulaşırlar. 3 - Cerebellum’a giden idrak edemediğimiz proprioseptif impulslar kasların koordineli bir şekilde çalışmasını sağlayarak pozisyon ve dengenin sağlanmasında rol alırlar 4 - Mesencephalon’daki Colliculus superior’a gelen impulslar visual refleksi oluştururlar 5 - Formatio reticularis’e gelen impulslar, tüm sinir sistemini etkiler 6 - Medulla spinalis’e gelen her türlü impulsun bir kısmı medulla spinalis seviyesinde refleks kavislerine bağlanır.

MEDULLA SPINALIS (OMURİLİK) Canalis vertebralis içinde yerleşmiştir. 40 -50 cm uzunlukta, 1 cm kadar genişliktedir. Üstte Medulla oblongata (Bulbus) ile devam eder.

Medulla spinalis 33 segmentten oluşur: (1 -8) Pars cervicalis (1 -12) Pars thoracalis (1 -5) Pars lumbalis (1 -5) Pars sacralis (1 -3) Pars coccygea

Medulla spinalis (transvers kesit) -Substantia grisea, Cornu anterior -Substantia alba (beyaz madde) Cornu posterior -Canalis centralis Cornu lateralis Cornu anterior ve posterior arasın kısım Pars intermedia

-Cornu ant. -- motor emri veren Somatomotor (Radicular), -Cornu post. --afferent duyuları alan Funicular -pars intermedia’nın dış tarafında 8. servikal-2. bel segmentleri arasında---sympathetic, -2 -4 sakral segmentler arasında --- parasempatik hücreler bulunur. Bu hücreler arasında iç hücreler bulunur.

Spinal sinir oluşumu

SPİNAL SİNİRLER Bütün gövdeyi ve ekstremiteleri innerve ederler. ön kök (Radix anterior) arka kök (Radix posterior)

-Dorsal ramuslar gövdenin arka kısmındaki deri ve sırt kaslarında segmental olarak dağılır ve buradaki oluşumları uyarırlar. -Ventral ramuslar ise yalnızca torakal bölgede segmental kalırlar.

Servikal bölgede plexus cervicalis ve plexus brachialisi, lumbar ve sakral bölgedede plexus lumbalis ve plexus sacralisi oluştururlar. Bu plexuslara giren spinal sinirlerden çeşitli sayılarda periferik sinirler oluşurlar. Bir periferik sinirde çeşitli spinal sinirlerden gelen lifler bulunur.

SEGMENTAL İNNERVASYON Embriyonel yaşamın erken çağlarında embriyonun vücudu üste sıralanmış birbirine benzer parçalardan oluşur. Bu parçalara metamer denir. Bu segmentleri yapan mezoderm hücreleri çeşitli yönlerde farklılaşarak çeşitli organların taslaklarını meydana getirirler. Bu arada omurga taslağının her iki yanında, simetrik sıralanmış olarak myotomlar gelişirler. Bunlar gövde ve ekstremite kaslarının taslaklarıdır. Her bir myotom m. spinalisi kendi segmentine komşu parçasından ve kendi seviyesinde çıkan siniri alır.

Somitlerin yan parçallarındaki hücreler de çoğalarak ektoderm altına sokulurlar. Bu uzantılara dermotom adı verilir. Dermatomlar derinin korium tabakasını yaparlar. Dermatomdan meydana gelmiş deri sahasının denervasyonu segmentaldir. Deride her bir spinal sinirin inerve ettiği, vücudu şerit şeklinde sarmış bir bant bulunur. Bu bantlar sinir sırasına göre birbirini izler.

Nervi craniales (kafa çiftleri) Beyin santral sinir sisteminin, gelişmiş bölümüdür. Kafatasını oluşturan kemikler içindeki Cavitas crani’yi iyice doldurur. Alt yüzü ile Basis crani’ye oturmuştur. Beyinin alt yüzü Basis cerebri ismini alır. Basis cerebri’den 12 çift Nervi craniales (12 kafa çifti) çıkar.

Systema nevrosum autonomicum İstem dışı çalışan organlarda dağılırlar. Sympathetic parasympathetic Sympathetic sistem’in çıkış merkezi Medulla spinalis’in 8. servikal segmenti ile 2. bel segmenti arasında Cornu lateralis’de,

Parasempatik sisteme Kraniosakral sistem de denilir. Parasympathetic sistemin çıkış merkezi ise Medulla spinalis’in sacral parçası ile Bulbus, pons ve mesencephalon’da bulunur.

Sempatik sistem Uyarıldığında Kalp aktivitesi artar Solunum sayısı artar Vasokonstrüksiyon Bronkodilatasyon Pupilla genişler M. errector pili kasılır Tez salgısı artar Glukoz mobilizasyonu İskelet kası damarları genişler Akciğerdeki damarlar daralır

Parasempatik sinir sisteminin özellikleri Uyarıldığında Kalp aktivitesi azalır Solunum sayısı azalır Vasodilatasyon Bronkokonstrüksiyon Pupilla daralır Peristaltizm artar Tükürük salgısı artar