RIMINOLOGIJA SA PENOLOGIJOM PREDAVANJA Prof dr Milutin Ateljevi

КRIMINOLOGIJA SA PENOLOGIJOM - PREDAVANJA - Prof. dr Milutin Ateljević e-mail: mateljevic@sinergija. edu. ba 1

КRIMINOLOGIJA - PREDAVANJA - 2. čas Prof. dr Milutin Ateljević e-mail: mateljevic@sinergija. edu. ba 2

• ISTORIJSKI RAZVOJ KRIMINOLOŠKE MISLI 3

ANTIČKA MISAO O KRIMINALITETU • Veliki broj antičkih mislilaca se bavilo pitanjem kriminaliteta i iznosilo svoja objašnjenja i stavove vezane za ovu pojavu. • Naročito interesovanje za problem kriminaliteta su pokazali istaknuti mislioci antičkog doba Platon i Aristotel. 4

PLATON • Antički mislilac Platon, u svojim radovima pre svega u Državi, ukazivao je na dve vrste uzroka zločina: - psihološke (unutrašnje) – bolest duše - fiziološke (spoljašnje) – biološka degeneracija • Razlikuje dvije vrste zločinaca: - rođene zločince – jedini lek smrtna kazna - zločince koji se mogu popraviti - liječenje duše primjenom patnji i bola, koje predstavljaju jedino sredstvo ispaštanja zločinca za učinjeno dijelo. 5

PLATON • Predlaže selekciju ljudi na zdrave i normalne i one koji to nisu. • Smatrao je da svrha krivičnih zakona i primjena kazne treba da bude više suzbijanje zločina nego kažnjavanja krivca, i da imaju više preventivni nego represivni karakter. • Začetnik je ideje o individualizaciji kazne. 6

ARISTOTEL • Prema Aristotelu, zločinac je osoba koja izvršava dijelo pod uticajem zločinačkih navika i pobuda. • Uticaj: - društvenog uređenja - siromaštva i bogatstva • Smatrao je da čovjeka u ponašanju više vuku egoistične nego altruističke pobude, te sprječavanje zločinaca u namjerama nije samo u kaznama nego i u liječenju egoizma. 7

SREDNJOVEKOVNA MISAO • U skladu sa društvenim odnosima i vjerskim dogmama u feudalizmu, kriminalitet je shvatan kao grijeh protiv božijih zapovjesti a kazna kao božija pravda. • Glavni predstavnici ovih shvatanja su bili: Sv. Augustin i Toma Akvinski. 8

SV. AUGUSTIN • Sv. Augustin u svom djelu O Božijoj državi ističe da je cilj kazne ispaštanje i otkupljivanje za izvršeno djelo, svrha kažnjavanja je izazivanje kajanja kod učinioca. • Bio je protivnik smrtne kazne, jer je smatrao da se njome neopravdano skraćuju muke zločinca, te da se zločinac na taj način lišava mogućnosti da se kroz patnju i bol iskupi za učinjeno dijelo. 9

TOMA AKVINSKI • Toma Akvinski - apsolutna pravda: primjena kazne za najteže delikte povrede božanskog reda, - relativna pravda: koja se sastoji u zabrani djela koja ugrožavaju ljudsko društvo, i kojom se uspostavlja društveni red. 10

• Smatra da zlo dijelo vređa opšte ljudsko dobro • Cilj kažnjavanja zločinaca je: - društveni mir - leče izvršioci tih mjera • Smatra da vlast koja izriče kaznu je sredstvo izvršenja božije volje. 11

HUMANIZAM I RENESANSA • Humanizam predstavlja epohu u razvoju ljudskog društva u kojoj dolazi do određene reakcije na dogmatska shvatanja hrišćanstva u vezi sa kriminalitetom i izvršiocima. • Pod uticajem društvenih nauka i filozofskih shvatanja Grocijusa, Rusoa, Hobsa i dr. izvršen je snažan pritisak na crkvene dogme i inkvizicioni postupak. 12

• U ovom periodu iracionalno poimanje kriminaliteta polako zamenjuje racionalno i kriminalitet se počinje posmatrati kao društvena pojava koja ima svoje uzroke i pojavne oblike. • Najistaknutiji ptedstavnici ovog perioda su: Haldun, Mor, Hobs, Ruso, Monteskje. . . 13

HALDUN, MOR, HOBS, RUSO, MONTESKJE • Haldun i Mor su smatrali da su delinkventne predispozicije izraz unutrašnjih faktora, konstitucije i urođenosti. • Tomas Hobs smatra da je čovjek po prirodi agresivan, nasilnik, predisponiran da drugome nanosi zlo i odbacuje društvene norme koje ga u tome ograničavaju. Čovjek je čovjeku vuk – Homo homini lupus est. • Suprotno od njega Ruso smatra da je čovjek po svojoj prirodi savršeno biće koje se kvari pod uticajem društva. • Monteskje je u svom djelu Duh zakona , izneo teze o uslovljenosti društvenih pojava, karaktera čovjeka, mentaliteta naroda, geogravskih a posebno klimatskih uslova i kriminaliteta. 14

HVALA NA PAŽNJI ! Prof. dr Milutin Ateljević 15