Rachunkowo zarzdcza Wykad 2 Pojcie kosztw Koszty stanowi

Rachunkowość zarządcza Wykład 2

Pojęcie kosztów ÄKoszty stanowią punkt wyjścia w myśleniu ekonomicznym każdego podmiotu gospodarującego (począwszy od gospodarstwa domowego na kraju skończywszy) ÄOgólnie koszty rozumiane są jako wyrażone w jednostkach pieniężnych zasoby (dobra i usługi) zużyte w celu osiągnięcia bieżących lub przyszłych korzyści ÄPonoszenie kosztu związane jest z osiągnięciem określonego efektu ÄKoszty zestawiane są z odpowiadającymi im przychodami – w ten sposób ustala się wynik działalności

Pojęcie kosztów ÄW rachunkowości zarządczej nie ma jednej definicji i klasyfikacji kosztów. W zależności od potrzeb stosowane są różne przekroje klasyfikacyjne kosztów i różne sposoby ich liczenia, a definicja kosztu różni się w zależności od kontekstu ÄKoszt odnosi się zawsze do jakiegoś obiektu. Obiekt kosztów jest to zatem coś, czego koszty obliczamy. Obiektem kosztów może być np. : produkt (usługa), grupa produktów, proces, jednostka organizacyjna, klient

Pojęcie kosztów Wg ustawy o rachunkowości (zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości) koszty i straty rozumiane są jako: uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego (w inny sposób niż wycofanie środków przez właścicieli)

Pojęcie kosztów ÄPojęcie kosztów w rachunkowości zarządczej jest bardzo szerokie (znacznie szersze niż w rachunkowości finansowej). Wiąże się ze zużyciem wszystkich zasobów przedsiębiorstwa (materialnych i niematerialnych). Obejmuje także koszt kapitału właściciela. Ponadto w rachunkowości zarządczej przy ustalaniu wartości zużytych zasobów historyczne ceny nabycia często zastępowane są cenami odtworzeniowymi ÄPojęcie kosztów przyjęte w rachunkowości zarządczej zbliżone jest zatem do koncepcji kosztów ekonomicznych

Klasyfikacja kosztów ÄKoszty w przedsiębiorstwie mogą być klasyfikowane na różne sposoby, z punktu widzenia różnych kryteriów w zależności od potrzeb informacyjnych i decyzyjnych ÄPrzyjęcie określonego kryterium klasyfikacyjnego oznacza przyporządkowanie kosztów do wyróżnionych (według przyjętego kryterium) obiektów analitycznych ÄFundamentalną zasadą klasyfikacji kosztów, warunkującą efektywność zarządzania kosztami i działalnością przedsiębiorstwa, jest zasada

Klasyfikacja kosztów wg rodzajów ÄJest to klasyfikacja według zużywanych zasobów prostych, czyli jednorodnych zasobów materialnych i niematerialnych zużywanych w toku działalności podmiotu. Daje odpowiedź na pytanie: jakie koszty zostały poniesione? ÄKlasyfikacja ta stanowi podstawowy system rachunku kosztów. Jest punktem wyjścia do grupowania i rozliczenia kosztów w innych przekrojach (podmiotowym, przedmiotowym) ÄGłówne składniki struktury rodzajowej to: zużycie materiałów, zużycie energii, usługi obce, wynagrodzenia pracowników, amortyzacja, podatki, opłaty

Klasyfikacja kosztów wg funkcji Koszty produkcji Koszty nieprodukcyjne Koszty bezpośrednie Koszty zaopatrzenia Koszty pośrednie Koszty marketingu Koszty sprzedaży Koszty zarządzania Koszty badań i rozwoju Koszty serwisu

Klasyfikacja kosztów wg produktów finalnych Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie Można je bezpośrednio przyporządkować do produktów Nie można ich bezpośrednio przyporządkować do produktów lub przyporządkowanie to byłoby zbyt pracochłonne i kosztowne (np. materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia, energia związana bezpośrednio z produkcją) Są ujmowane jako tzw. koszty wspólne, a następnie w sposób uproszczony rozliczane na produkty

Klasyfikacja kosztów wg miejsc powstawania kosztów ÄW strukturze tej obiektami kosztów są jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa (działy, wydziały, komórki), jak i elementy tych jednostek, takie jak stanowiska pracy, gniazda produkcyjne, brygady robocze itp. ÄZasadniczym celem takiego grupowania kosztów jest odpowiedź na pytanie: gdzie koszty są ponoszone? ÄStruktura według miejsc powstawania kosztów jest podstawą podmiotowego rachunku kosztów

Klasyfikacja kosztów z punktu widzenia ustalania wyniku finansowego Koszty produkcji Wykazywane jako aktywa w bilansie do momentu sprzedaży produktów Koszty nie produkcyjn e Koszty okresu h yc an ed rz sp Koszty niesprzedanyc produktó h w Ujmowane jako koszty w rachunku zysków i strat danego okresu sprawozdawczego

Klasyfikacja kosztów według reakcji na zmiany wielkości produkcji Koszty zmienne Koszty stałe Zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji (zmienność ta może mieć charakter degresywny, progresywny lub proporcjonalny) Nie zależą od zmian wielkości produkcji w ogóle (koszty stałe absolutne) lub w danym przedziale wykorzystania zdolności produkcyjnych (koszty stałe skokowe)

Klasyfikacja kosztów według reakcji na zmiany wielkości produkcji Koszty zmienne proporcjonalne koszt całkowity rozmiary produkcji

Klasyfikacja kosztów według reakcji na zmiany wielkości produkcji Koszty stałe absolutnie koszt całkowity rozmiary produkcji

Klasyfikacja kosztów według reakcji na zmiany wielkości produkcji Koszty stałe skokowe koszt całkowity rozmiary produkcji

Klasyfikacja kosztów według reakcji na zmiany wielkości produkcji ÄW rachunku kosztów przyjmuje się najczęściej uproszczone założenie, iż na ogół kosztów przedsiębiorstwa składają się koszty proporcjonalnie zmienne i koszty stałe ÄCałkowite koszty można zatem opisać równaniem: K = b + ax, gdzie: K- koszty całkowite b – koszty stałe za okres a – koszt zmienny na jednostkę miary produkcji x – jednostki produkcji (wyrażone w mh, szt. , kg itp. )

Klasyfikacja kosztów według reakcji na zmiany wielkości produkcji Koszty zmienne Koszty stałe Skutek decyzji krótkookresowych w ramach posiadanego potencjału produkcyjnego Skutek decyzji długookresowych kształtujących potencjał produkcyjny przedsiębiorstwa Są to tzw. koszty „gotowości, posiadania potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa

Klasyfikacja kosztów wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych Koszty stałe odpowiadają pewnemu potencjałowi produkcyjnemu, który w danym okresie może być nie w pełni wykorzystany. Z punktu widzenia stopnia wykorzystania potencjału koszty stałe dzielimy na: Koszty stałe użyteczne Ta część kosztów stałych, która odpowiada wykorzystanym zdolnościom produkcyjnym Koszty stałe nieużyteczne („puste”, bezczynności) Ta część kosztów stałych, która odpowiada niewykorzystanym zdolnościom produkcyjnym

Klasyfikacja kosztów wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych koszty stałe Koszty użyteczne Koszty puste produkcja zdolności realizowan produkcyjn a e rozmiary produkcji

Klasyfikacja kosztów wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych Koszty stałe = stałe użyteczne ogółem Produkcja zrealizowan a Pełne zdolności produkcyjne

Klasyfikacja kosztów wg stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych Koszty stałe puste Pełne Produkcja zdolności Koszty produkcyjn zrealizowana = stałe e Pełne zdolności ogółem produkcyjne -

Koszty a podejmowane decyzje W procesie podejmowania decyzji należy odróżnić koszty istotne i nie istotne dla danej decyzji Koszty istotne Koszty nieistotne Są to koszty przyszłe nie zaangażowane, które zmieniają się w zależności od wybranego wariantu działania i w związku z tym mają wpływ na decyzję Są to koszty, które nie zmienią się pod wpływem danej decyzji (nie zależą od wybranego wariantu działania)

Koszty a podejmowane decyzje W procesie podejmowania decyzji należy zidentyfikować i wyłączyć z rachunku decyzyjnego koszty utopione (inaczej koszty zapadłe, nieodwracalne, ang. sunk costs). Są to koszty będące skutkiem decyzji podjętych w przeszłości i nie da się ich zmienić jakimkolwiek działaniem bieżącym lub przyszłym

Koszty a podejmowane decyzje W procesie podejmowania decyzji należy zidentyfikować i uwzględnić koszty utraconych korzyści (ang. opportunity costs) Odzwierciedlają one korzyści, jakie tracimy (lub możemy stracić) wybierając jeden wariant działania przy jednoczesnym zaniechaniu lub ograniczeniu innego wariantu. Z kosztami utraconych korzyści mamy do czynienia jedynie w sytuacji występowania zasobów ograniczonych.

Koszty a prawidłowa kontrola Warunkiem prawidłowej kontroli ośrodków odpowiedzialności oraz skuteczności systemów motywacyjnych jest podział kosztów na kontrolowalne i nie kontrolowalne Koszty, których wielkość zależy od decyzji kierownika danego ośrodka odpowiedzialności Koszty, na które kierownik danego ośrodka odpowiedzialności nie ma wpływu

Inne klasyfikacje kosztów Klasyfikacja według faz cyklu życia produktu Klasyfikacja według ogniw łańcucha wartości Klasyfikacja według działań (procesów) Klasyfikacja według klientów (segmentów rynku)

Rachunek kosztów tradycyjnie w rodzimej literaturze definiowany był jako ogół działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zachodzących w przedsiębiorstwie poprzez ujęcie, zgrupowanie i interpretację w określonych przekrojach kosztów produkcji i sprzedaży produktów, mierzonych ilościowo i wartościowo, za pewien okres czasu, w celu uzyskania informacji niezbędnych do ustalania wyników i kierowania przedsiębiorstwem.

Rachunek kosztów - rozumiany współcześnie szerzej jako rachunek kosztów i efektów polega na badaniu i transformowaniu według przyjętego modelu informacji o kosztach i przychodach działań przeszłych, bieżących i przyszłych w celu wspomagania procesu zarządzania, a także pomiaru wyniku finansowego i wyceny zapasów.

Rachunek kosztów Termin rachunek kosztów stosowany jest w odniesieniu do: Ädyscypliny naukowej Äsystemów objaśniających powstawanie kosztów w przedsiębiorstwach

Rachunek kosztów Koszty Przychody Wynik

Rachunek kosztów Celem rachunku kosztów jest pomiar ekonomicznych konsekwencji podjętych decyzji prognozowanie skutków decyzji zarówno łącznie dla wszystkich podejmowanych decyzji, jak i dla każdej decyzji odrębnie, a także dla działań alternatywnych rozpatrywanych w procesie decyzyjnym

Rachunek kosztów Zadania rachunku kosztów wewnętrzne Dostarczanie informacji użytecznych w procesie zarządzania zewnętrzne Dostarczanie informacji niezbędnych do sporządzenia sprawozdań zewnętrznych wymaganych przez przepisy prawa (prawo bilansowe, prawo podatkowe i inne)

Rachunek kosztów Typowe elementy systemu rachunku kosztów w przedsiębiorstwie Rachunek kosztów rodzajowych Rachunek kosztów podmiotowy Rachunki nieperiodyczne dla specyficznych decyzji kierowniczych Rachunek kosztów przedmiotowy Problemowe rachunki Systematyczny (kontynuacyjny) rachunek kosztów

Rachunek kosztów Struktura systematycznego rachunku kosztów Rachunek kosztów rodzajowych Rachunek kosztów podmiotowy Rachunek kosztów przedmiotowy Koszty ujęte wg rodzaju zużytych zasobów: Koszty ujęte wg miejsc powstawania (podmiotów, stanowisk): Koszty ujęte wg produktów finalnych (nośników): ÄMateriały ÄEnergia ÄWynagrodzenia ÄŚwiadczenia ÄAmortyzacja ÄPodatki i opłaty Jakie koszty zostały poniesione? ÄPodmioty produkcji podstawowej ÄPodmioty działalności pomocniczej ÄPodmioty administracyjne kosztów sprzedaży ÄKoszty produktów gotowych: - produkt A - produkt B ÄKoszty produkcji nie zakończonej ÄPodmioty Gdzie koszty zostały Na co koszty zostały poniesione?

Rachunek kosztów W niektórych przedsiębiorstwach elementem systematycznego rachunku kosztów jest rachunek kosztów według klientów Rachunek kosztów wg klientów Koszty ujęte wg odbiorców produktów (usług): ÄKlient A ÄKlient B . . . ÄKlient X Dla kogo koszty zostały poniesione?

Rachunek kosztów W ramach przedmiotowego rachunku kosztów wyróżnia się pozycje kalkulacyjne dostarczające szczegółowych informacji o strukturze kosztu jednostkowego wytworzenia oraz kosztu własnego sprzedanej produkcji. Pozycje te tworzą tzw. kalkulacyjny układ kosztów. Typowe pozycje układu kalkulacyjnego w przedsiębiorstwach produkcyjnych to: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Materiały bezpośrednie Energia technologiczna Płace bezpośrednie Świadczenia na rzecz pracowników bezpośrednio produkcyjnych Inne koszty bezpośrednie KOSZTY BEZPOŚREDNIE RAZEM (1. . 5) Koszty pośrednie wytworzenia KOSZTY WYTWORZENIA RAZEM (6+7) Koszty ogólne zarządu Koszty sprzedaży KOSZT WŁASNY SPRZEDAŻY (8+9+10)

Rachunek kosztów a ekonomika informacji Łączne koszty informacji koszt informacji Koszty pomiaru Koszty błędów optimum dokładność informacji

Tendencje zmian struktur kosztów współczesnych przedsiębiorstw Coraz mniejszy udział kosztów płac bezpośrednich (np. przemyśle elektronicznym mniej niż 5% ogółu kosztów) Coraz większy udział kosztów pośrednich Coraz większy udział kosztów związanych z potencjałem wytwórczym Coraz większy udział kosztów niezależnych od wielkości produkcji a determinowanych innymi czynnikami Coraz większy udział kosztów działań „pozaprodukcyjnych” (np. B+R, serwis, marketing) Coraz większa liczba i zróżnicowanie obiektów i nośników kosztów