Psychologiczne czynniki wpywajce na zeznania osb dorosych starszych
„Psychologiczne czynniki wpływające na zeznania osób dorosłych, starszych i upośledzonych umysłowo” Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie
Problemy w opiniowaniu - ocena świadka czy ocena zeznań? - zdolność do postrzegania, zapamiętywania i odtwarzania – cecha stała czy zmienna? Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Czym jest i czym nie jest zeznanie? Zeznanie to odtworzenie spostrzeżonego wcześniej zdarzenia lub pozyskania jakiejś wiedzy. Odbywa się w warunkach innych niż przebiegało spostrzeganie, w formie werbalnej i po krótszym lub dłuższym czasie. Nie jest prostym, konkretnym odtworzeniem zapamiętanych spostrzeżeń. Jest końcowym etapem kilku procesów psychicznych – spostrzegania, zapamiętywania, odtwarzania, przypominania. Procesy te przebiegają różnie u różnych osób, ale też mają pewne cechy wspólne. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Psychologiczna charakterystyka procesów spostrzegania Spostrzeżenia nie są prostym odzwierciedleniem sytuacji – są całościowym odzwierciedleniem rzeczywistości u danej osoby. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Psychologiczna charakterystyka procesów spostrzegania Jakość spostrzeżeń zależy od: Właściwości zdarzenia – odległość, oświetlenie, liczba przedmiotów i ludzi, dynamiki zdarzenia, czasu trwania, wyróżniania się z otoczenia. Właściwości świadka – emocje w momencie spostrzegania, aktywność, stosunek do spostrzeganego zdarzenia, osób uczestniczących, nastawienia na spostrzeganie, ale też wiedzy, doświadczenia, zainteresowań, postaw, wieku, sprawności intelektualnej. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Psychologiczna charakterystyka procesów spostrzegania SPOSTRZEŻENIA TEJ SAMEJ SYTUACJI PRZEZ RÓŻNE OSOBY MOGĄ I MUSZĄ SIĘ RÓŻNIĆ! Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Psychologiczna charakterystyka procesów spostrzegania Prawidłowości i typowe zniekształcenia w postrzeganiu sytuacji zewnętrznej: lepiej i dokładniej spostrzegamy: to co bardzo się wyróżnia z otoczenia to co jest podobne lub zgodne z doświadczeniem i wiedzą, zawodem najwięcej błędów i zniekształceń występuje w: a. ocenie czasu trwania zdarzenia - tendencja do skracania długiego czasu trwania zdarzenia i do wydłużania krótkiego b. spostrzeganiu barw, c. ruchu i rozmiarów obiektów d. wieku i wyglądu osób - lepiej określamy wiek i wzrost osób zbliżony do swojego wieku, lepiej spostrzegamy twarz, a potem całą osobę Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Psychologiczna charakterystyka procesów spostrzegania Podmiotowe uwarunkowania spostrzegania: wiek – u dzieci (do ok 12 r. życia) nieco inne niż u dorosłych, później takie same sprawność intelektualna – osoby upośledzone tak jak dzieci zawód, zainteresowania – lepiej, dokładniej to co zgodne emocje – mogą polepszać spostrzeganie pewnych fragmentów, ale też wpływać zniekształcająco. silne emocje ograniczają, ale też polepszają, chociaż mogą powodować zniekształcenia polegające na wyolbrzymianiu znaczenia sytuacji lub fałszywym spostrzeganiu niektórych elementów bardzo silne przykre – wyłączają i może wystąpić efekt „ślepoty, głuchoty” postawy, poglądy, uprzedzenia – zniekształcają, powodują przypisywanie, wyolbrzymianie cech, zachowań, spostrzeganie tego czego się spodziewają, co chcą widzieć, słyszeć. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Procesy pamięci – zapamiętywanie, zapominanie i odtwarzanie niektóre prawidłowości procesów pamięci: zapamiętuje się najlepiej i najwięcej z początku zdarzenia i z końcowej części Krzywa zapamiętywania Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Procesy pamięci – zapamiętywanie, zapominanie i odtwarzanie najszybciej zapominany w pierwszym okresie po zdarzeniu, a potem zakres pamięci stabilizuje się na pewnym poziomie Krzywa zapominania Ebbinghausa Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Procesy pamięci – zapamiętywanie, zapominanie i odtwarzanie NAJPEŁNIEJSZE SĄ ZEZNANIA TUŻ PO ZDARZENIU. PÓŹNIEJSZE POWINNY BYĆ JUŻ BARDZIEJ SKRÓCONE. JEŚLI KOLEJNE ZEZNANIA SĄ CORAZ BARDZIEJ ROZBUDOWANE, ZAWIERAJĄ CORAZ WIĘCEJ SZCZEGÓŁÓW TO SĄ NIEZGODNE Z PRZEBIEGIEM PROCESÓW PAMIĘCI. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Procesy pamięci – zapamiętywanie, zapominanie i odtwarzanie Inne prawidłowości: Dokładniej I lepiej zapamiętuje się: elementy nowe, niecodzienne, niezwykłe zgodne z zawodem, zainteresowaniami, wiedzą własną aktywność Szybciej zapomina się: Ø Ø Ø Liczby – liczba osób, elementów, przedmiotów Nazwy, nazwiska Następstwo zdarzeń Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Procesy pamięci – zapamiętywanie, zapominanie i odtwarzanie Inne prawidłowości: Prawidłowości w procesie przechowywania zdarzeń w pamięci: Aktywność świadka po zdarzeniu - różnorodna aktywność przyśpiesza zapominanie, monotonne życie sprzyja lepszemu zapamiętaniu Nowe, ważne i interesujące i emocjonalne wydarzenia w życiu świadka zamazują poprzednie wydarzenia W przypadku kolejnych zeznań może wystąpić tendencja do relacjonowania poprzedniego zeznania jako pamiętanego wydarzenia, a nie samego wydarzenia rozmowy z innymi osobami, świadkami mogą zasugerować świadkowi, że źle pamięta i zniekształcić lub wytworzyć u niego inne wspomnienie zdarzenia. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań Pamięć nie jest prostym odzwierciedleniem rzeczywistości i to co człowiek zapamiętuje, a potem może odtworzyć podlega, podobnie jak spostrzeganie, pewnej „obróbce”, co skutkuje zniekształceniami. Polegają na: nadawaniu sensu, ale według własnego doświadczenia porządkowaniu przebiegu zdarzenia tak, aby było logicznie powiązane pomijaniu, odrzucaniu elementów, które według świadka nie pasują upraszczanie lub rozbudowywanie wprowadzaniu elementów nowych lub całych zdarzeń - fantazjowanie Interpretowaniu zdarzenia, uogólnianiu uzupełnianiu luk pamięciowych – konfabulacje Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań ZNIEKSZTAŁCENIA W ZEZNANIACH MOGĄ I POWINNY WYSTĄPIĆ GDY JEST ICH ZBYT DUŻO TO TE FRAGMENTY ZEZNAŃ SĄ MAŁO WARTOŚCIOWE SĄ RELACJE ZAWIERAJĄCE: UOGÓLNIENIA (ZAWSZE, CZĘSTO), FACHOWĄ TERMINOLOGIĘ, ALE UŻYWANĄ PRZEZ LAIKA W DANEJ DZIEDZINIE, PRÓBY DIAGNOZOWANIA, ELEMENTY PRAKTYCZNIE DOŚWIADCZEŃ ŚWIADKA NIEMOŻLIWE, ODNOSZĄCE SIĘ DO Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań Wartość relacji z relacji innej osoby: Już pierwsza relacja ma pewne zniekształcenia. U osoby, która słyszy tę relację zachodzą typowe procesy interpretowania, nadawania sensu itp. Relacja z relacji zawiera zatem zniekształcenia pochodzące od obu osób. ZEZNANIA ZE SŁYSZENIA MAJĄ BARDZO OGRANICZONĄ WARTOŚĆ Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań Kryteria oceny zeznań: 1. Cechy świadka: wykształcenie, zawód, zainteresowania, środowiska, a adekwatność używanych pojęć, sposób interpretowania Poziom samooceny – niska powoduje niepewność i ograniczenia w podawanych faktach, a zbyt wysoka może powodować wyolbrzymienia, uzupełnienia. Stan zdrowia, w tym choroby psychiczne, upośledzenia, zaburzenia osobowości a ograniczenia procesów poznawczych i wartość zeznań. 2. Ujawniane podczas zeznań emocje a adekwatność do treści zeznań i postrzeganej sytuacji Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań motywacja do składania zeznań: Zbyt mała (niechętna) - ograniczenie relacji, zatajanie niektórych faktów Zbyt wysoka (chęć bycia dobrym świadkiem) – rozbudowanie, dodawanie, dostosowywanie do oczekiwań stron. motywacja świadka koronnego – uzyskanie korzyści, dostosowywanie zeznań do strony, podawanie nieprawdziwych faktów, rozbudowywanie w celu uprawdopodobnienia zeznań. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań Okoliczności składania zeznań: emocje świadka wynikające z zeznawania na sali sądowej – onieśmielenie, lęk przed kompromitacją, lęk przed uczestnikami, ponowne przeżywanie zdarzenia – ograniczają przypominanie i relację „przyjazne pokoiki” w przypadku dzieci – nie należy przesadzać sposób formułowania pytań ma znaczenie w przypadku osób słabo wykształconych, dzieci i osób o niskim poziomie umysłowym używane pojęcia przez przesłuchującego – dostosowanie do świadka, który może nie rozumieć, a nie zawsze przyzna się, że nie rozumie zachowanie i ubiór sędziego / prokuratora – istotne w przesłuchaniu osób upośledzonych i dzieci. Nie może być nadmiernie groźne, surowe, ale też zbyt przyjazne i skracające dystans. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań Rozpoznawanie – okazanie opiera się na prawidłowości według, której spostrzeganie i zapamiętywanie jest całością i to całością obrazową, ale z rejestrowaniem bodźców z innych zmysłów (dźwięków, zapachów). werbalne odtworzenie zdarzenia jest zawsze ograniczone do tego, co świadek potrafi nazwać. nawet przy dobrym poziomie intelektualnym i dobrym zasobem pojęć część zapamiętanego zdarzenia nie jest odtwarzana werbalnie. Te wszystkie dodatkowe obserwacje uaktualniają się w sytuacji zbliżonej do zdarzenia lub sytuacji kontaktu z osobą / sprawcą. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Odtwarzanie, przypominanie podczas zeznań Warunki prawidłowego okazania: liczba osób lub zdjęć co najmniej 6, nie więcej niż 8 jeśli razem lepsze gdy okazywane są osoby lub zdjęcia pojedynczo – unika się efektu „przymusu” rozpoznania osoby pojedyncze powinny być w ruchu – zapamiętywanie było statyczne nie może być dużych i istotnych różnic między osobami, zdjęciami – może wystąpić efekt sugestii jednym elementem Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Konfabulacje i fantazjowanie Konfabulacje: Konfabulacja – występuje wtedy, gdy zdarzenie miało miejsce, a świadek pamięta tylko niektóre fakty i uzupełnia luki pamięciowe. fragmenty dodane najczęściej pochodzą z własnego doświadczenia i tego, co się świadkowi wydaje najbardziej prawdopodobne. często nie pasują do całości i innych relacji zawierają wiele drobnych, nieistotnych szczegółów Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Konfabulacje i fantazjowanie Fantazjowanie: Fantazjowanie – dotyczy zdarzeń, których nie było albo opiera się na jakimś rzeczywistym fakcie, który stanowi bodziec do rozbudowania. Cechy charakterystyczne to: zawierają dużo nieistotnych szczegółów, które mają uprawdopodobnić relację w kolejnych zeznaniach są coraz bardziej rozbudowywane są niezgodne z typowym przebiegiem procesów poznawczych zawierają elementy nierealne, praktycznie niemożliwe zawierają elementy emocjonalne i wiarę w ich rzeczywistość mogą być zbitką osobistych doświadczeń świadka, ale z innych sytuacji Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Konfabulacje i fantazjowanie Prawdopodobieństwo fantazjowania jest: u osób dorosłych: z zaburzeniami osobowości, usiłującymi ukryć swój udział w jakiejś sytuacji, u osób kierujących się motywem zemsty, u świadków koronnych i innych mających zbyt wysoką motywację do bycia dobrym świadkiem, Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podsumowanie O WARTOŚCI ZEZNAŃ DECYDUJE: Zgodność z procesami poznawczymi, ich typowym funkcjonowaniem Zgodność używanych pojęć, sposobu relacji z wiekiem, wykształceniem, środowiskiem Adekwatność emocji z treścią zeznań Cechy przesłuchania – rodzaj pytań, zachowanie sędziego, okoliczności przesłuchania Motywacja do składania zeznań – okoliczności złożenia doniesienia, kontekst ujawnienia przestępstwa, naciski ze strony otoczenia Zgodność lub niezgodność z prawami natury Rodzaj niezgodności z poprzednimi zeznaniami lub zeznaniami innych świadków Niezgodność z innymi dowodami rzeczowymi Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
- Slides: 25