CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE W RODOWISKU PRACY CZYNNIKI
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE W ŚRODOWISKU PRACY
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE DEFINICJE zgodnie z PN-80/Z 08052 CZYNNIK NIEBEZPIECZNY występujący w procesie pracy – czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu. CZYNNIK SZKODLIWY występujący w procesie pracy – czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków – czynnik szkodliwy może stać się czynnikiem niebezpiecznym
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Klasyfikacja w zależności od charakteru działania ● FIZYCZNE ● CHEMICZNE ● BIOLOGICZNE ● PSYCHOFIZYCZNE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ● PORUSZAJĄCE SIĘ MASZYNY I MECHANIZMY ● RUCHOME ELEMENTY URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH ● ● ● PRZEMIESZCZAJĄCE SIĘ WYROBY, PÓŁWYROBY, MATERIAŁY NARUSZENIE KONSTRUKCJI OBRYWANIE SIĘ MAS I BRYŁ SKALNYCH ZE STROPU, LUB OCIOSU, TĄPNIĘCIA POWIERZCHNIE NA KTÓRYCH JEST MOŻLIWY UPADEK PRACUJĄCYCH OSTRZA, OSTRE KRAWĘDZIE, WYSTAJĄCE ELEMENTY, CHROPOWATOŚĆ LUB SZORSTKOŚĆ WYROBÓW, URZĄDZEŃ LUB NARZĘDZI
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ● ● TEMPERATURA POWIERZCHNI WYPOSAŻENIA TECHNICZNEGO I MATERIAŁÓW POŁOŻENIE STANOWISKA PRACY W STOSUNKU DO POWIERZCHNI ZIEMI LUB PODŁOGI POMIESZCZENIA, ● NIEWAŻKOŚĆ ● CIŚNIENIE ● WIBRACJA (DRGANIA) ● INFRADŹWIĘKI ● ULTRADŹWIĘKI ● TEMPERATURA POWIETRZA
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ● WILGOTNOŚĆ POWIETRZA ● RUCH POWIETRZA ● JONIZACJA POWIETRZA ● OŚWIETLENIE (natężenie, luminancja, olśnienie, kontrast, tętninie) ● PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE ● PROMIENIOWANIE LASEROWE ● PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE ● PROMIENIOWANIE PODCZERWONE ● POLE ELEKTROMAGNETYCZNE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Fizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ● PROMIENIOWANIE ELEKTROSTATYCZNE ● ELEKTRYCZNOŚĆ STATYCZNA ● NAPIĘCIE W OBWODZIE ELEKTRYCZNYM ● PYŁ PRZEMYSŁOWY, AREOZOLE STAŁE I CIEKŁE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Chemiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ➔ W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJÓW DZIAŁANIA NA ORGANIZM CZŁOWIEKA: ● TOKSYCZNE ● DRAŻNIĄCE ● UCZULAJĄCE ● RAKOTWÓRCZE ● MUTAGENNE ● UPOŚLEDZAJĄCE FUNKCJE ROZRODCZE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Chemiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ➔ W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU WCHŁANIANIA ● PRZEZ DROGI ODDECHOWE ● PRZEZ SKÓRĘ I BŁONY ŚLUZOWE ● PRZEZ PRZEWÓD POKARMOWY
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ➢ ● ● Biologiczne czynniki obejmują organizmy żywe oraz wytwarzane przez nie substancje i dzieli się je na: MIKROORGANIZMY (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) I WYTWARZANE PRZEZ NIE SUBSTANCJE (toksyny, alergeny) MAKROORGANIZMY (rośliny i zwierzęta)
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE Psychofizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe ➔ OBCIĄŻENIE FIZYCZNE ● STATYCZNE ● DYNAMICZNE ➔ OBCIĄŻENIE NERWOWO – PSYCHICZNE ● OBCIĄŻENIE UMYSŁU ● NIEDOCIĄŻENIE LUB PRZECIĄŻENIE PERCEPCJNE ● OBCIĄŻENIE EMOCJONALNE
CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne stężenie najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 -godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń
CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne natężenie najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia (NDN) - ustalone jako wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 -godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń
CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina
CZYNNIKI SZKODLIWE Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS Hałas - każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy. (Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne. Dz. U. nr 157, poz. 1318) Ponad 30% pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na czynniki szkodliwe pracuje w warunkach narażenia na hałas ponadnormatywny. Wartość „ 1” NDN w przypadku hałasu wynosi 85 d. B, a w związku ze stosowaniem skali logarytmicznej 88 d. B to „ 2” NDN (dwukrotne przekroczenie).
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS q ● ● W zależności od częstotliwości drgań akustycznych rozróżniamy hałas: Słyszalny 16 Hz -16000 Hz, Niesłyszalny 2 Hz – 50 Hz – hałas infradźwiękowy, 10000 Hz – 100000 Hz – hałas ultradźwiękowy
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS Ze względu na naturę procesu powstawania rozróżnia się hałas: ● wibracyjny ● turbulentny
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS ● ● Ze względu na zmiany czasowe rozróżnia się hałas ustalony – poziom dźwięku A w określonym miejscu mierzony przy włączonej charakterystyce dynamicznej S miernika poziomu dźwięku, zmienia się podczas obserwacji nie więcej niż 5 d. B nie ustalony - poziom dźwięku A w określonym miejscu mierzony przy włączonej charakterystyce dynamicznej S miernika poziomu dźwięku, zmienia się podczas obserwacji więcej niż 5 d. B impulsowy – składa się z jednego lub wielu zdarzeń dźwiękowych, każdy w czasie trwania krótszym niź 1 sekunda udarowy
CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia środowiska ponad ciśnienie statyczne, które powstaje w wyniku powstawania i rozchodzenia się dźwięku. p 2 Lp = 10 log --- [d. B] p o 2 p – ciśnienie mierzone aktualnie [Pa] po – próg słyszalności = 20 µPa [ 1 Pa (paskal) = 1 N/m 2 przy częstotliwości 1000 Hz]
CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu Natężenie akustyczne – ilość energii pola przenikającej w jednostce czasu przez powierzchnię prostopadłą do kierunku rozprzestrzeniania się fali liczone w W/m 2. Próg słyszalności wynosi 10 -12 W/m 2. I Li = 10 log --- [d. B] Io I – natężenie mierzone aktualnie Io – natężenie progu słyszalności
CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu Moc akustyczna – ilość energii akustycznej wypromieniowanej przez źródło dźwięku w jednostce czasu liczone w watach [W]. N LN = 10 log --- [d. B] N 0 N – moc mierzona aktualnie N 0 – moc progu słyszalności (10 -12 W)
CZYNNIKI SZKODLIWE - HAŁAS Parametry fizyczne hałasu Poziom dźwięku (natężenie hałasu) wyrażony w d. B (decybelach) określa stosunek mocy akustycznej lub natężenia dźwięku albo ciśnienia akustycznego do wartości progu słyszalności, wyrażony w skali logarytmicznej.
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS Źródła hałasu: ● ● ● mechaniczne (np. hałas wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym elektrycznym, pneumatycznym) aerodynamiczne i hydrodynamiczne (np. ruchy gazów i cieczy w rurociągach, wentylatorach itp. ) technologiczne (np. hałas wywołany zmianą spójności materiału, jak: kruszenie, łamanie itp. )
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zależą od: ● natężenia hałasu ● poziomu ekspozycji ● rodzaju źródeł hałasu ● relacji między człowiekiem a źródłem hałasu
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS Hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez: ● ● ● Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8 -godzinnego dnia pracy (LEX, 8 h nie powinien przekraczać 85 d. B) i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną (nie powinna przekraczać 3, 64 · 103 Pa 2/s), lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy (nie powinna przekraczać 85 d. B) i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (wyjątkowo w przypadku hałasu oddziaływującego na organizm człowieka w poszczególnych dniach tygodnia - nie powinna przekraczać 18, 2 · 103 Pa 2/s) Maksymalny poziom dźwięku A – LAmax nie powinien przekraczać 115 d. B Szczytowy poziom dźwięku C – LCpeak nie powinien przekraczać 135 d. B
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS ● ● Przepisy o szczególnej ochronie: młodociani – poziom ekspozycji odniesiony do 8 -godzinnegodobowego wymiaru czasu pracy (LEX, 8 h) nie powinien przekraczać 80 d. B kobiety w ciąży - poziom ekspozycji odniesiony do 8 -godzinnegodobowego wymiaru czasu pracy (LEX, 8 h) nie powinien przekraczać 65 d. B
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS – metody pomiaru Ze względu na cel (określenie emisji hałasu maszyn lub ocena narażenia ludzi) metody pomiaru hałasu dzieli się na: ● ● Metody pomiaru hałasu maszyn Metody pomiaru hałasu w miejscach przebywania ludzi (na stanowiskach pracy)
CZYNNIKI SZKODLIWE – HAŁAS Metody pomiaru hałasu maszyn Metody pomiarów hałasu maszyn stosuje się w celu określenia wielkości charakteryzujących emisję hałasu maszyn, rozpatrywane jako oddzielne źródła hałasu w ustalonych warunkach doświadczalnych i eksploatacyjnych. Zgodnie z przepisami europejskimi (Dyrektywa 98/37/EC tzw. „maszynowa”) wielkościami tymi są: poziom mocy akustycznej lub poziom ciśnienia akustycznego emisji na stanowisku pracy maszyny lub w innych określonych miejscach. Poziom mocy powinien być podany w instrukcji obsługi maszyny, gdy uśredniony poziom ciśnienia akustycznego emisji skorygowany charakterystyką częstotliwościową A (zwany również poziomem dźwięku A) na stanowisku pracy maszyny przekracza 85 d. B.
CZYNNIKI SZKODLIWE – HAŁAS Metody pomiaru i oceny hałasu w miejscach przebywania ludzi Metody pomiarów i oceny hałasu w miejscach przebywania ludzi stosuje się w celu ustalenia wielkości narażenia ludzi na działanie hałasu na stanowiskach pracy i w określonych miejscach przebywania ludzi względem źródeł hałasu, niezależnie od ich rodzaju i liczby. Wyniki pomiarów hałasu służą przede wszystkim do porównania istniejących warunków akustycznych z warunkami określonymi przez normy i przepisy higieniczne, a także do oceny i wyboru planowanych lub realizowanych przedsięwzięć ograniczających hałas.
CZYNNIKI SZKODLIWE – HAŁAS Metody pomiaru i oceny hałasu w miejscach przebywania ludzi Metody pomiaru: ● ● bezpośrednia – polega na ciągłym pomiarze przez cały czas narażenia pracownika na hałas i odczycie wielkości określanych bezpośrednio z mierników, np. dozymetru hałasu lub całkującego miernika poziomu dźwięku pośrednia – polega na pomiarze hałasu w czasie krótszym niż podlegający ocenie oraz zastosowaniu odpowiednich zależności matematycznych do wyznaczania wymienionych wielkości.
CZYNNIKI SZKODLIWE HAŁAS Przyjmując, że głównymi źródłami hałasu, które występują na stanowiskach pracy są maszyny, urządzenia lub procesy technologiczne, można wyróżnić następujące podstawowe grupy źródeł hałasu: ● maszyny stanowiące źródło energii, np. silniki spalinowe (maksymalne poziomy dźwięku A do 125 d. B), sprężarki (do 113 d. B) narzędzia i silniki pneumatyczne, np. ręczne narzędzia pneumatyczne: młotki, przecinaki, szlifierki (do 134 d. B) ● maszyny do rozdrabniania, kruszenia, przesiewania, przecinania, oczyszczania, np. młyny kulowe (do 120 d. B), sita wibracyjne (do 119 d. B), kruszarki (do 119 d. B), kraty wstrząsowe (do 115 d. B), piły tarczowe do metalu (do 115 d. B) ● ● maszyny do obróbki plastycznej, np. młoty mechaniczne (do 122 d. B), prasy (do 115 d. B) ● obrabiarki skrawające do metalu, np. szlifierki, automaty tokarskie, wiertarki (do 104 d. B) obrabiarki skrawające do drewna, np. dłutownice (do 108 d. B), strugarki (do 101 d. B), frezarki (do 101 d. B), piły tarczowe (do 99 d. B) ● maszyny włókiennicze, np. przewijarki (do 114 d. B), krosna (do 112 d. B), przędzarki (do 110 d. B), rozciągarki (do 104 d. B), skręcarki (do 104 d. B), zgrzeblarki (do 102 d. B) ● urządzenia przepływowe, np. zawory (do 120 d. B), wentylatory (do 114 d. B) ● urządzenia transportu wewnątrzzakładowego, np. suwnice, przenośniki, przesypy, podajniki (do 112 d. B). ●
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Pył – zbiór cząsteczek stałych, które wyrzucane do powietrza atmosferycznego pozostają w nim przez pewien czas. Najczęściej są to cząstki o wymiarach poniżej 300 mikrometrów. Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych zalicza się: kruszenie, mielenie, przesiewanie surowców, procesy transportowe, mieszanie ciał sypkich, czynności oczyszczania, tłoczenia, szlifowania, polerowania.
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Szkodliwe oddziaływanie pyłu przemysłowego na organizm ludzki zależy od: ● rodzaju pyłu, wielkości poszczególnych cząstek, ● stężenia pyłu w powietrzu, ● czasu narażenia, ● rozpuszczalności pyłu w cieczach ustrojowych, ● kształtu cząstek (włókna, kształty ostre, obłe), ● zawartości wolnej krystalicznej krzemionki.
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Pyły w zależności od działania na organizm ludzki można podzielić na: ● pylicotwórcze, ● alergiczne, ● toksyczne, ● rakotwórcze.
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Pyły pylicotwórcze – pyły o średnicy cząstek 1 - 3 µm (pyły o średnicy cząstek powyżej 5 µm zatrzymywane są w górnych drogach oddechowych) docierające do płuc i powodujące określone działanie biologiczne. Z punktu widzenia medycznego pylicą nazywamy nagromadzenie się pyłu w płucach i reakcję tkanki płucnej na jego obecność.
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY ● ● Ze względu na rodzaj zmian anatomopatologicznych pylice dzielimy na: kalogenowe – wywołane działaniem pyłów zwłókniających i charakteryzujące się rozwojem włókien kalogenowych w tkance płucnej, trwałym uszkodzeniem struktury pęcherzyków płucnych i bliznowatymi zmianami (pył krzemowy, azbestu, aluminium) niekalogenowe - - wywołane przez pyły niezwłókniające lub o słabym działaniu zwłókniającym, bez uszkodzenia struktury pęcherzyków. Reakcja na pył jest potencjalnie odwracalna
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Pyły drażniące – pyły oddziaływujące drażniąco na zewnętrzne części ciała, jak spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Pyły drażniące: ● cząstki węgla ● cząstki żelaza ● cząstki szkła ● cząstki aluminium
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Pyły alergiczne (uczulające) – pyły głównie pochodzenia organicznego. Pyły alergiczne: ● pyły bawełny ● pyły lnu ● pyły drewna ● pyłki kwiatowe.
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Pyły toksyczne – pyły związków chemicznych, które mogą być rozpuszczalne w płynach ustrojowych i powodować przez to zatrucia. Pyły toksyczne: ● pyły związków ołowiu ● pyły miedzi ● pyły cynku ● pyły manganu ● pyły niklu ● pyły zawierające olejki eteryczne (np. jałowca, cynamonowca, drewna kamforowego)
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY Pyły rakotwórcze – pyły powodujące powstanie chorób nowotworowych. Pyły rakotwórcze: ● ● pyły azbestu pyły drewna twardego (dębu, buku, drzewa machoniowego, orzecha, kacji, kasztana, palisandru)
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy Podstawą oceny narażenia na pył są wartości NDS pyłów (Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń). Najwyższe dopuszczalne stężenie dla pyłów przemysłowych dotyczy: ● całkowitych stężeń pyłu ● stężeń frakcji respirabilnej ● ilości włókien o długości powyżej 5 µm
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy Pył całkowity – zbiór cząsteczek pyłu, który w procesie oddychania może wnikać do organizmu człowieka. Pył respirabilny – zbiór cząsteczek przechodzących przez sektor wstępny o charakterystyce przepuszczalności według wymiarów cząstek opisanej logarytmiczną normalną funkcją prawdopodobieństwa ze średnią wartością średnicy aerodynamicznej 3, 5 ± 0, 3 µm i z geometrycznym odchyleniem standardowym 1, 5 ± 0, 1 (ogólnie rzecz biorąc chodzi o frakcję poniżej 5 µm.
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy Włókno – jest to cząsteczka pyłu, której długość jest większa od 5 µm, a stosunek długości do średnicy jest większy niż 3: 1 (na podstawie pomiarów w mikroskopie świetlnym, wyposażonym w urządzenie do kontrastu fazowego przy całkowitym powiększeniu mikroskopu ok. . 500 razy.
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy Pomiary stężenia pyłu w powietrzu na stanowiskach pracy: ● ● pomiar ciągły w czasie całej dniówki roboczej (stosowanie dozymetrów indywidualnych) pobieranie losowe w czasie i przestrzeni zgodnie z normami
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy Interpretacja wyników pomiarów stężenia pyłów na stanowiskach pracy: ● ● w przypadku gdy górna granica przedziału ufności średniego stężenia ważonego (wskaźnik ekspozycji) nie przekracza wartość NDS, wtedy są dopuszczalne warunki pracy gdy górna granica przedziału ufności średniego stężenia ważonego jest powyżej wartości NDS, wtedy są szkodliwe warunki pyłowe
CZYNNIKI SZKODLIWE PYŁY – ocena narażenia na pył przemysłowy Dopuszczalne normy pyłów przemysłowych: ● Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę powyżej 50%: • • ● pył respirabilny – 0, 3 mg/m 3 Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę od 2% do 50%: • • ● pył całkowity – 2, 0 mg/m 3 pył całkowity – 4, 0 mg/m 3 pył respirabilny – 1, 0 mg/m 3 Pyły drewna: • • • pyły drewna z wyjątkiem pyłów drewna twardego - pył całkowity – 4, 0 mg/m 3 pyły drewna twardego, takiego jak buk, dąb - pył całkowity – 2, 0 mg/m 3 Pyły drewna mieszane, zawierające pyły drewna twardego, takiego jak buk i dąb – 2, 0 mg/m 3
CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE drgania mechaniczne drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem; jako czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku pracy występują w postaci drgań miejscowych albo drgań ogólnych drgania miejscowe - drgania mechaniczne działające na organizm człowieka i przenoszone bezpośrednio przez kończyny górne drgania ogólne - drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm człowieka, przekazywane do organizmu jako całości przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednicę lub plecy
CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE Podział drgań ze względu na czas narażenia: ● ● ● ciągłe – występujące bez przerw w czasie zmiany roboczej z pominięciem przerw regulaminowych przerywane – występujące wielokrotnie w ciągu zmiany roboczej z przerwami, w czasie których brak jest oddziaływania drgań sporadyczne – występujące nieregularnie, związane z czynnościami wykonywanymi dorywczo na danym stanowisku pracy – np. raz w tygodniu, raz w trakcie zmiany roboczej
CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE Czynniki wpływające na szkodliwość drgań dla organizmu ludzkiego: ● zakres częstotliwości ● wartość skuteczna przyspieszenia drgań ● wartość współczynnika szczytu ● czas oddziaływania drgań na organizm człowieka
CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE Oddziaływanie drgań - zakres częstotliwości: ● ● Drgania miejscowe (kończyny górne) – od 5, 6 Hz do 1400 Hz Drgania ogólne – od 0, 7 Hz do 90 Hz
CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE Szczególnie niebezpieczne dla człowieka są częstotliwości niskie z uwagi na możliwość powstania rezonansu. Jeżeli częstotliwość drgań własnych pokryje się z częstotliwością drgań urządzenia, może powstać rezonans, który znacznie zwiększa natężenie drgań i może być przyczyną rozerwania narządów, wybroczyn, i rozległych krwotoków.
CZYNNIKI SZKODLIWE WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE Przykładowe częstotliwości rezonansowe: ● dla płuc i serca 4 – 9 Hz ● dla żołądka 8 Hz ● dla narządów jamy brzusznej ● dla pęcherza moczowego ● dla gałki ocznej 4, 5 – 10 Hz 10 – 18 Hz 60 – 90 Hz
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE Pojęciem czynniki biologiczne określane są mikroorganizmy i makroorganizmy oraz takie struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób pochodzenia zawodowego.
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE Czynnikami biologicznymi na jakie może być narażony człowiek w środowisku pracy są wszystkie drobnoustroje - wirusy, bakterie, grzyby łącznie z mutantami, hodowlami komórkowymi i pasożytami wewnętrznymi, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub innego działania toksycznego.
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia. (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki – Dz. U. nr 81, poz. 716)
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE Prace narażające pracowników na działanie czynników biologicznych: ● prace w zakładach produkujących żywność ● prace w rolnictwie ● ● ● prace podczas których dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego prace w jednostkach ochrony zdrowia prace w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych ● prace w zakładach gospodarki odpadami ● prace przy oczyszczaniu ścieków
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE W rozprzestrzenianiu się szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy największe znaczenie mają formy aerozolu pyłowego lub kropelkowego (mgły) przenoszone drogą powietrzną. Czynniki biologiczne mogą wniknąć do ustroju ludzkiego przez układ oddechowy lub pokarmowy, spojówki i przez skórę (szczególnie narażone są dłonie - wchodzące w bezpośredni kontakt z zarażonymi przedmiotami). Jeżeli istnieje podejrzenie, że objawy chorobowe występujące u pracownika lub u grupy pracowników są wywołane przez określony czynnik biologiczny, to jego zasadność należy potwierdzić dwoma sposobami: ● przez badania mikrobiologiczne powietrza; ● wykrycie obecności czynnika w organizmie pracownika
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE Do ochrony przed czynnikami biologicznymi stosowane są: ● Sprzęt ochrony układu oddechowego ● Odzież ochronna ● Rękawice ochronne ● Obuwie ochronne ● Sprzęt ochrony oczu i twarzy
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE ● ● Jednym z powszechnie występujących czynników szkodliwych w środowisku pracy są substancje chemiczne. Substancje chemiczne w powietrzu na stanowiskach pracy występują w postaci: gazów par cieczy substancji stałych
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Wchłanianie substancji chemicznych w warunkach narażenia zawodowego zachodzi przede wszystkim poprzez: ● drogi oddechowe ● skórę ● przewód pokarmowy
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Podział substancji i preparatów chemicznych niebezpiecznych (Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych – Dz. U. nr 11, poz. 84 z późn. zm. ): • o właściwościach wybuchowych • o właściwościach utleniających • skrajnie łatwopalne • wysoce łatwopalne • bardzo toksyczne • szkodliwe żrące drażniące uczulające rakotwórcze mutagenne działające szkodliwie na rozrodczość • niebezpieczne dla środowiska • • •
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Ocena narażenia zawodowego na szkodliwe czynniki chemiczne ● ● narażenie zawodowe – złożone pojęcie ilościowo – jakościowe określające rodzaj i stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia oraz czas jego działania zarówno w stosunku do zmiany roboczej narażenie złożone – narażenie zawodowe pracownika na działanie wielu substancji szkodliwych występujących jednocześnie w powietrzu środowiska pracy
CZYNNIKI SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Karta charakterystyki chemicznej • • Identyfikacja substancji/preparatu Skład i informacja o składnikach Identyfikacja zagrożeń Pierwsza pomoc Postępowanie w przypadku pożaru Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska Postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej • • Właściwości fizykochemiczne Stabilność i reaktywność Informacje toksykologiczne Informacje ekologiczne Postępowanie z odpadami Informacje o transporcie Informacje dotyczące przepisów prawnych Inne informacje
CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowidku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645)
CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary – obowiązki pracodawcy ● ● Dokonanie rozeznania procesów technologicznych i występujących w nich czynników szkodliwych w celu ich wytypowania do badań Nie później niż w okresie 30 dni od rozpoczęcia działalności wykonanie badań i pomiarów czynników szkodliwych Niezwłocznie poinformować pracowników o wynikach badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia Prowadzić na bieżąco rejestr czynników szkodliwych występujących na stanowikach pracy
CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary – czynniki rakotwórcze i mutagenne ● ● ● Powyżej 0, 5 NDS – pomiary co najmniej raz na 3 miesiące Powyżej 0, 1 do 0, 5 NDS - pomiary co 6 miesięcy W każdym przypadku wprowadzenia zmiany występowania czynnika
CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary ● ● ● Powyżej 0, 5 NDS lub NDN – pomiary co najmniej raz w roku Powyżej 0, 1 do 0, 5 NDS lub NDN pomiary co 2 lata W każdym przypadku wprowadzenia zmiany występowania czynnika
CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary Badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki dwóch ostatnich przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekroczyły 0, 1 wartości NDS lub NDN.
CZYNNIKI SZKODLIWE Badania i pomiary - terminy ● ● 30 dni od rozpoczęcia dziłalności przeprowadzić pomiary czynników Niezwłocznie poinformować pracowników o wynikach badań i pomiarów 3 lata przechowywanie wyników badań i pomiarów 40 lat od ostatniego wpisu – przechowywanie rejestrów oraz kart pomiarów czynników szkodliwych
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318)
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne narażenie indywidualne - rzeczywisty poziom narażenia pracownika na hałas lub drgania mechaniczne, po uwzględnieniu tłumienia uzyskanego w wyniku stosowania środków ochrony indywidualnej wartości progów działania - wartości wielkości charakteryzujących hałas i drgania mechaniczne w środowisku pracy (bez uwzględniania skutków stosowania środków ochrony indywidualnej), określone w załączniku do rozporządzenia
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne Pracodawca dokonuje pomiarów wielkości charakteryzujących hałas lub drgania mechaniczne oraz porównuje wyniki tych pomiarów z wartościami NDN i wartościami progów działania. W przypadku przekroczenia wartości progów działania pracodawca planuje i podejmuje działania zmniejszające ryzyko zawodowe. Pracodawca eliminuje u źródła ryzyko zawodowe związane z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne albo ogranicza je do możliwie najniższego poziomu, uwzględniając dostępne rozwiązania techniczne oraz postęp naukowotechniczny.
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne PROGI DZIAŁANIA – HAŁAS Dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8 -godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do tygodnia pracy - wartość progu działania wynosi 80 d. B. Dla szczytowego poziomu dźwięku C - jako wartość progu działania przyjmuje się wartość NDN wynoszącą 135 d. B.
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne PROGI DZIAŁANIA – DRGANIA MECHANICZNE Jeżeli występują w postaci drgań miejscowych: dla ekspozycji dziennej wyrażonej w postaci równoważnej energetycznie dla 8 godzin działania sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych (ahwx, ahwy, ahwz) - wartość progu działania wynosi 2, 5 m/s 2. Jeżeli występują w postaci drgań ogólnych: dla ekspozycji dziennej wyrażonej w postaci równoważnego energetycznie dla 8 godzin działania skutecznego, ważonego częstotliwościowo przyspieszenia drgań, dominującego wśród przyspieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem właściwych współczynników (1, 4 awx, 1, 4 awy, awz) wartość progu działania wynosi 0, 5 m/s 2.
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem pracowników na hałas i drgania mechaniaczne – powinna uwzględniać: ● poziom i rodzaj narażenia, włącznie z narażeniem na hałas impulsowy lub drgania mechaniczne przerywane i powtarzające się wstrząsy ● czas trwania narażenia, w tym czas pracy w godzinach nadliczbowych, oraz obowiązujące u pracodawcy systemy i rozkłady czasu pracy ● wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu lub drgań mechanicznych ● skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym należących do grup szczególnego ryzyka ● skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i drganiami mechanicznymi ● informacje dotyczące poziomu emisji hałasu lub drgań mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków pracy ● istnienie alternatywnych środków pracy, zaprojektowanych do ograniczenia emisji hałasu lub drgań mechanicznych
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne informacje uzyskane w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników ● pośrednie skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikające z interakcji pomiędzy hałasem i sygnałami bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami, które pracownik powinien obserwować w celu ograniczenia ryzyka wypadku przy pracy ● skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikające z interakcji pomiędzy hałasem i substancjami chemicznymi o działaniu szkodliwym na narząd słuchu (substancjami ototoksycznymi), jeżeli umożliwia to stan wiedzy technicznej i medycznej ● dostępność środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia ●
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne pośrednie skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikające z oddziaływań drgań mechanicznych na środki pracy lub miejsce pracy, takich jak zakłócenia stabilności konstrukcji lub złączy, utrudnione operowanie elementami sterowniczymi, nieprawidłowości w odczytach wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej ● wpływ niskich temperatur i zwiększonej wilgotności na pracowników narażonych na działanie drgań mechanicznych, a szczególnie drgań miejscowych ●
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne Na podstawie oceny ryzyka zawodowego, po osiągnięciu lub przekroczeniu w środowisku pracy przez wielkości charakteryzujące: 1) hałas - wartości NDN, 2) drgania mechaniczne - wartości progów działania pracodawca sporządza i wprowadza w życie program działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas lub drgania mechaniczne oraz dostosowuje te działania do potrzeb pracowników należących do grup szczególnego ryzyka.
CZYNNIKI SZKODLIWE Narażenie na hałas i drgania mechaniczne Pracodawca oznacza znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają wartości NDN, oraz wydziela strefy z takimi miejscami i ogranicza do nich dostęp, jeżeli jest to technicznie wykonalne i ryzyko wynikające z narażenia na hałas uzasadnia takie wydzielenie. Narażenie indywidualne pracownika na hałas lub drgania mechaniczne nie może przekroczyć wartości NDN. W przypadku stwierdzenia narażenia indywidualnego na hałas lub drgania mechaniczne przekraczającego wartości NDN, pracodawca: 1) podejmuje niezwłoczne działania w celu ograniczenia narażenia indywidualnego poniżej wartości NDN; 2) ustala przyczyny wystąpienia nadmiernego narażenia indywidualnego; 3) dobiera środki ochronne oraz podejmuje działania zapobiegawcze, pozwalające uniknąć ponownego wystąpienia narażenia indywidualnego przekraczającego wartości NDN.
OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY Oświetlenie dzienne: ● ● ● górne jeśli światło dzienne pada przez świetliki dachowe boczne jeśli światło dzienne pada przez okna mieszane (łącznie górne i boczne)
OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY Minimalne warunki oświetlenia bocznego w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi określa się stosunkiem powierzchni okien (w świetle ościeżnic) do powierzchni podłogi, który powinien wynosić co najmniej 1: 8. Natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne jest wymagane ze względu na przeznaczenie – co najmniej 1: 12.
OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY Oświetlenie elektryczne – ocena: ● rodzaj oświetlenia ● natężenie oświetlenia ● równomierność oświetlenia ● ● współczynnik zapasu ( tylko przy ocenie nowych urządzeń oświetleniowych) rozkład luminancji w strefie przedmiotu przy pracy wzrokowej (próba zalecana) ● luminancja i kąt ochrony opraw oświetleniowych ● ograniczenia odbić ● barwa światła (próba zalecana) ● oddawanie barw (próba zalecana) ● tętnienia
OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY Natężenie oświetlenia (E) jest to gęstość powierzchniowa strumienia świetlnego padającego na daną płaszczyznę, czyli jest to stosunek strumienia świetlnego padającego na płaszczyznę do jej pola powierzchni E = F/S. Jednostką natężenia oświetlenia jest luks (lx), gdzie: lx = lm/m 2.
OŚWIETLENIE CZYNNIK UCIĄŻLIWY Luminancja (L) - jest to fizyczna miara jaskrawości. Zależy ona od natężenia oświetlenia na obserwowanym obiekcie, właściwości odbiciowych powierzchni obiektu (barwa, stopień chropowatości) oraz od jego pola pozornej powierzchni świecącej. Pozorna powierzchnia świecąca jest to wielkość postrzeganej przez obserwatora powierzchni płaszczyzny świecącej uzależniona od kierunku jej obserwacji. Pozorna powierzchnia świecąca jest to zarówno płaszczyzna świecąca w sposób bezpośredni - oprawa oświetleniowa, jak i płaszczyzna świecąca w sposób pośredni, np. ściana, przez odbicie światła.
- Slides: 85