Przedsibiorczo i przedsibiorstwo 1 Przedsibiorczo Pierwsz osob ktra

Przedsiębiorczość i przedsiębiorstwo 1

Przedsiębiorczość • Pierwszą osobą, która podjęła próbę zdefiniowania pojęcia przedsiębiorcy i przedsiębiorczości, był francuski ekonomista R. Cantillon. W 1775 r. , określił on przedsiębiorczość jako polowanie na okazje wszędzie tam, gdzie lokalna nierównowaga na rynku może przynieść zysk nadzwyczajny. Jego zdaniem, przedsiębiorczość jest zdolnością do przewidywania i skłonnością do podejmowania ryzyka. • Za przedsiębiorców uważał on natomiast nie tylko właścicieli kapitału, ale także żebraków i złodziei, którzy dzięki swoim działaniom „pracowali” niejako na swoje utrzymanie. • Według R. Cantillona, każdy może zostać przedsiębiorcą pod warunkiem, że posiada dwie charakterystyczne cechy – „poluje” na okazje oraz podejmuje ryzyko. 2

Przedsiębiorczość • Obecnie, w literaturze ekonomicznej przedsiębiorczość najczęściej utożsamiana jest z zakładaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej. Dotyczy to zarówno zakładania małych, rodzinnych firm, jak również przedsiębiorstw średnich. • Według B. Piaseckiego, „przedsiębiorczość jako metoda zarządzania, znajduje swój najpełniejszy wyraz w małym i średnim przedsiębiorstwie”. Zwolennikiem powyższego podejścia jest m. in. P. Drucker, który uważa, że przedsiębiorczość leży u podstaw powstawania przedsiębiorstwa. • Stosunkowo nowym podejściem do omawianego zagadnienia jest rozwijanie przedsiębiorczości w już istniejących firmach, najczęściej dużych, posiadających skomplikowaną strukturę organizacyjną. • Ten typ przedsiębiorczości określany jest jako intraprzedsiębiorczość (intrapreneurship) lub przedsiębiorczość organizacyjna (corporate entrepreneurship), a za jej twórcę uważa się G. Pinchota. 3

Przedsiębiorczość • Z intraprzedsiębiorczością nierozerwalnie wiążą się pracownicy zatrudnieni w firmach, gdyż to oni są źródłem innowacyjnych pomysłów, niejednokrotnie wykazując się inicjatywą i determinacją w ich wdrażaniu. Pracownik jest zatem pewnego rodzaju „intraprzedsiębiorcą”, który pracując dla dużej korporacji, bierze na siebie bezpośrednią odpowiedzialność za obrócenie pomysłu w zyskowny produkt przez minimalizację ryzyka i innowacje. 4

Przedsiębiorczość jako postawa • Przedsiębiorczość jest zespołem cech ludzkich i polega na skłonności do podejmowania nowych działań, ulepszaniu istniejących elementów środowiska oraz na twórczo aktywnej postawie wobec otaczającej jednostkę rzeczywistości. • Może być określana także jako potencjał zdolności ludzkiego mózgu, umysłu i świadomości. Przedsiębiorczość w tym przypadku traktuje się jako zbiór cech człowieka, do których zaliczyć można m. in. : • • zdolności intelektualne; • • wysoką motywację osiągnięć; • • zdolność abstrakcyjnego myślenia; • • potrzebę dominacji; • skłonność do podejmowania ryzyka; • • gotowość do przyswajania nowej wiedzy; 5

• • posiadanie „niespokojnego”, poszukiwawczego umysłu; • • zdolność obserwacji środowiska i zauważania rzeczy wymagających zmiany; • • umiejętność nawiązywania kontaktów z otoczeniem; • • zdecydowanie, odpowiedzialność i rzeczowość w postępowaniu z innymi ludźmi; • • umiejętność wykorzystania każdej okazji do twórczego działania. 6

Przedsiębiorczość jako zachowanie, jako proces • Przedsiębiorczość jako zachowanie -oznacza działanie, po-stępowanie i aktywność, nastawioną na zmianę istniejącego stanu rzeczy. Przedsiębiorcze działania będą zatem pewną aktywnością człowieka polegającą np. na wykorzystaniu nowych pomysłów i nadarzających się okazji, bagatelizowanych przez innych. Zachowania przedsiębiorcze powodowane są chęcią zaspokojenia potrzeb, które odzwierciedlone są przez cele i dążenia osób nazywanych przedsiębiorcami (bądź intraprzedsiębiorcami). • Przedsiębiorczość jako proces – według tego podejścia przedsiębiorczość polega na powstawaniu i rozwoju jednostek działalności gospodarczej. Istotą tej działalności jest angażowanie obecnego aparatu wytwórczego w przyszłe oczekiwania, co niesie ze sobą ryzyko i niepewność, ale pozwala wyzwolić inicjatywę i stworzyć nowe atrybuty przedsiębiorczości. 7

Przedsiębiorczość • Kluczowymi aktorami systemu przedsiębiorczości są przedsiębiorcy, którzy w swojej pogoni za zyskiem wywołują efekty społeczne przewyższające te, które można osiągnąć przy pomocy ingerencji państwa. • A. Smith utożsamiał przedsiębiorcę-kapitalistę z właścicielem przedsiębiorstwa i dostarczycielem kapitału, który posiada umiejętność oszczędzania i mobilizowania kapitału. Sukces przedsiębiorcy na rynku był, jego zdaniem, wynikiem zdolności do szybkiego i inteligentnego dostosowania się do wydarzeń za-chodzących w gospodarce. • Inną definicję przyjął J. B. Say, uznając przedsiębiorcę za osobę, która „przenosi zasoby ekonomiczne z obszaru niższej na obszary wyższej wydajności i wyższego zysku. 8

Przedsiębiorstwo –definicja • Przedsiębiorstwo to: Jednostka organizacyjna prowadząca działalność gospodarczą, wyodrębniona prawnie, organizacyjnie, terytorialnie i ekonomicznie, obejmująca zasoby ludzkie, finansowe, zasoby materialne i niematerialne. Może prowadzić działalność handlową, usługową lub produkcyjną. Przedsiębiorstwo posiada zdolność do czynności prawnych, a jego ustrój i forma jest określona w danym systemie prawnym. • Celem przedsiębiorstwa jest działalność przynosząca zyski ze sprzedaży produktów i usług. 9

Cechy przedsiębiorstwa • Wyodrębnienie ekonomiczne oznacza, że przedsiębiorstwo dysponuje własnym majątkiem, którym zarządza w celu osiągnięcia zysku, prowadzi działalność na zasadzie samofinansowania oraz ponosi odpowiedzialność za efekty swojej pracy. • Wyodrębnienie prawne oznacza, że przedsiębiorstwo to osoba prawna, która posiada zdolność do czynności prawnych, może zaciągać zobowiązania i nabywać prawa, np. zawierać umowy, również posiada swobodę wyboru formy prawnej swojej działalności. • Wyodrębnienie techniczno-organizacyjne oznacza, że przedsiębiorstwo ma własną strukturę organizacyjną, która jest odpowiednia do prowadzonej przez niego działalności oraz warunków jego funkcjonowania. 10

Klasyfikacja przedsiębiorstw Ze względu na prawo gospodarcze: • W ujęciu podmiotowym -przedsiębiorstwo jest podmiotem praw i obowiązków, które wynikają z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej na własne ryzyko, rachunek i odpowiedzialność, działalność jest prowadzana w sposób trwały, W ujęciu przedmiotowym przedsiębiorstwo to działalność gospodarcza, w skład której wchodzą składniki majątkowe o charakterze materialnym i niematerialnym, pozwalające na prowadzenie działalności wytwórczej, handlowej czy usługowej, • W ujęciu funkcjonalnym -przedsiębiorstwo stale prowadzi działalność w celach zarobkowych, 11

Klasyfikacja przedsiębiorstw Ze względu na rodzaj działalności • produkcyjne-wytwarzające dobra materialne (produkty i wyroby), również przedsiębiorstwa przemysłowe (przemysłu przetwórczego i wydobywczego), jak i rolne oraz budowlane; • handlowe-przedsiębiorstwa oferujące handel detaliczny jak i hurtowy; • usługowe -przedsiębiorstwa świadczące usługi, w tym spedycyjnotransportowe, finansowe, usług gastronomicznych, oświatowych, turystycznych, zdrowotnych, komunalnych, turystycznych, kulturalnych i wiele innych; 12

Klasyfikacja przedsiębiorstw • Ze względu na wielkość • średnie przedsiębiorstwo -zatrudnia mniej niż 250 pracowników, a jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro lub jego całkowity roczny bilans nie przekracza 43 milionów euro; • małe przedsiębiorstwo -jest to przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 50 osób, a jego roczny obrót nie przekracza 10 milionów euro lub jego całkowity roczny bilans nie przekracza 10 milionów euro; • mikro przedsiębiorstwo –zatrudnia mniej niż 10 pracowników, a jego roczny obrót nie przekracza 2 milionów euro lub jego całkowity roczny bilans nie przekracza 2 milionów euro; • duże przedsiębiorstwo -jest to przedsiębiorstwo, które nie należy do przedsiębiorstw wyżej wymienianych 13

Klasyfikacja przedsiębiorstw • Ze względu na własność: • publiczne-przedsiębiorstwa należące do Skarbu Państwa, do jednostek samorządu terytorialnego oraz własności mieszane; • prywatne-przedsiębiorstwa osób fizycznych, spółdzielnie oraz spółki cywilne 14

FORMY PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE 15

• Forma prawna przedsiębiorstwa to forma, jaką przedsiębiorstwo przyjmuje w momencie rejestracji. • Wyróżniamy: -spółki osobowe: – – 1. spółka jawna 2. spółka partnerska 3. spółka komandytowa 4. spółka komandytowo -akcyjna 16

Formy prawne przedsiębiorstw w Polsce -spółki kapitałowe: 1. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 2. spółka akcyjna -spółki kodeksy cywilnego: 1. spółka cywilna 2. przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej 17

Spółka jawna • Osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i niebędąca inną spółką handlową. Nie posiada osobowości prawnej. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. • Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki jawnej bez dodatkowego wynagrodzenia. Umową spółki albo późniejszą uchwałą wspólników można powierzyć prowadzenia spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Każdy wspólnik bez uprzedniej uchwały wspólników może prowadzić sprawy spółki nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed dokonaniem tej czynności sprzeciwi się jej przeprowadzeniu choćby jeden z pozostałych wspólników, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. W tym przypadku uchwała podejmowana jest jednomyślnie przez wspólników mających prawo do prowadzenia spraw spółki. 18

Spółka partnerska • Typ spółki osobowej wprowadzony do polskiego systemu prawa z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę Kodeks spółek handlowych z dnia 15 września 2000. Spółkę partnerską tworzą wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Wobec czego niedopuszczalne jest tworzenie spółek partnerskich w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu, a także w celu wykonywania jakiejś działalności gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej, obok wykonywania wolnego zawodu. Wspólnikami w spółce partnerskiej –zwanymi partnerami –mogą być tylko osoby fizyczne. Wszyscy partnerzy solidarnie odpowiadają za zaciągnięte przez spółkę zobowiązania, które wiążą się z jej zwykłym funkcjonowaniem (np. spłata kredytów, zobowiązania podatkowe). Partnerzy w spółce partnerskiej nie ponoszą odpowiedzialności za szkody, które są spowodowane działaniem innych wspólników. Przepisy kodeksu spółek handlowych ograniczają odpowiedzialność partnera za zobowiązania spółki, które powstały w wyniku „błędu w sztuce” popełnionego przez innego partnera w związku z wykonywaniem wolnego zawodu w spółce. Przyjmuje się, że przy wspólnych projektach za szkodę odpowiada ten partner, który popełnił błąd. 19

Spółka komandytowa • Spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz). Spółka komandytowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Celem spółki komandytowej musi być wykonywanie działalności gospodarczej. Firma spółki powinna zawierać nazwisko bądź firmę (nazwę) jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp. k. ”). Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczone w firmie spółki. Jeżeli tak się stanie komandytariusz odpowiada wobec osób trzecich za zobowiązania spółki bez ograniczeń. W spółce komandytowej funkcjonują dwie kategorie wspólników –komplementariusze i komandytariusze. Przyczyną wyodrębnienia przez ustawodawcę dwóch rodzajów wspólników jest odmienne ukształtowanie ich pozycji prawnej w spółce komandytowej. 20

Spółka komandytowo –akcyjna • Spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Spółka komandytowo-akcyjna łączy w sobie zarówno cechy spółki komandytowej, jak i spółki akcyjnej, co czyni ją wyjątkowo atrakcyjną formą prowadzenia działalności gospodarczej. W spółce komandytowo-akcyjnej, podobnie jak w spółkach kapitałowych, utworzony jest kapitał zakładowy, którego minimalna wysokość wynosi 50 000 złotych. Inną, charakterystyczną dla spółek kapitałowych cechą spółki komandytowo-akcyjnej jest funkcjonowanie w tej spółce organów takich jak walne zgromadzenie oraz rada nadzorcza. Powołanie rady nadzorczej w spółce komandytowo-akcyjnej jest obowiązkowe tylko w przypadku gdy liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób. Za dopuszczalne uznaje się również odpowiednie stosowanie przepisów o zarządzie spółki akcyjnej do prowadzenia spraw spółki przez komplementariuszy. 21

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością • Forma prawna przedsiębiorstwa utworzonego przez jedną lub więcej osób, zwanych wspólnikami, które odpowiadają za zobowiązania przedsiębiorstwa w ograniczonym zakresie; licznie spotykana w krajach Europy. W Polsce spółka tego typu jest spółką handlową, czyli taką której funkcjonowanie regulowane jest przez Kodeks spółek handlowych. Może być utworzona przez jeden lub kilka podmiotów (wspólników). Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki wobec wierzycieli; odpowiada za nie sama spółka swoim majątkiem utworzonym z wkładów wspólników. Organy spółki: • • • Zgromadzenie wspólników –najwyższa władza spółki, podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów lub (w ważnych dla spółki sprawach – kwalifikowaną) w głosowaniu jawnym, lub niekiedy (np. wybory, lub gdy zażąda tego przynajmniej jeden wspólnik) –tajnym; Zarząd–powoływany i odwoływany przez zgromadzenie wspólników; minimalny skład to 1 osoba; umowa spółki może zawierać odmienne uregulowania dotyczące sposobu powoływania członków zarządu. Prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje; Organy te sprawują nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach. 22

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. • Obowiązki wspólników: • obowiązek wniesienia wkładu obowiązek wyrównania brakującej wartości aportu obowiązek dokonywania dopłat w stosunku do udziału obowiązek dostarczania spółce powtarzających się świadczeń niepieniężnych obowiązek płacenia składek ZUS, w przypadku gdy udziałowiec jest pracownikiem/zleceniobiorcą spółki lub gdy jest jedynym wspólnikiem w spółce 23

Spółka akcyjna • Rodzaj powszechnej w gospodarce wolnorynkowej spółki kapitałowej, której forma opiera się na obiegu akcji będących w posiadaniu akcjonariuszy. Kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ryzyko ponoszą jedynie do wysokości wniesionego kapitału oraz czerpią zyski (np. w postaci dywidendy); Minimalny kapitał zakładowy wynosi 100 000 zł, a minimalna wartość nominalna akcji to 1 grosz; • Akcje: imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane; są niepodzielne, cena emisyjna nie może być niższa od nominalnej; • Zysk dzielony jest proporcjonalnie do wysokości posiadanych udziałów. 24

Spółka cywilna • W odróżnieniu od spółek prawa handlowego spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, nie stanowi jednostki organizacyjnej posiadającej podmiotowość prawną jak spółki osobowe, lecz jest konstrukcją regulowaną przez prawo zobowiązań (art. 860 -875 Kodeksu cywilnego). Nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa, podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. W związku z tym spółka cywilna nie ma własnego mienia –nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiącego ich współwłasność (czy, będąc precyzyjnym, wspólność) łączną. 25

Spółka cywilna Zalety: niski koszt założenia; krótki czas założenia spółki; prosta umowa spółki (brak notariusza)możliwość połączenia kapitałów wspólników; • możliwość wyboru formy opodatkowania; • możliwość korzystania z uproszczonej księgowości • Wady: • • osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki; skład spółki jest stały –nie można sprzedać swoich udziałów w spółce cywilnej; nieograniczona odpowiedzialność za zobowiązania; objęcie obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez wspólników. 26

FUNCKJE PRZEDSIĘBIORSTW • Produkcyjna -procesy produkcyjne oraz usługowe; • Marketingowa -sprzedaż, logistyka i zaopatrzenie; • ekonomiczna–planowanie techniczno-ekonomiczne, koszty, finanse, ceny, rozliczenia, analizy ekonomiczne, księgowość, sprawozdawczość, bilanse, rozliczenia; • personalna- sprawy kadrowe, szkolenie, sprawy socjalno-bytowe, płace, higiena pracy i bezpieczeństwo; • rozwoju–modernizacje, inwestycje, badania i kształcenie kadr. 27

PODSUMOWANIE • Istotą działalności przedsiębiorstwa jest produkcja dóbr lub świadczenie usług. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku poprzez zaspokajanie potrzeb konsumentów. • Z perspektywy finansowej celem przedsiębiorstwa jest wzrost jego wartości rynkowej w średnim i długim okresie z korzyścią dla jego właścicieli. Wyróżniamy wiele rodzajów przedsiębiorstw, które podzielić można ze względu na wielkość, rodzaj działalności, czy też na formę prawną. 28

PODSUMOWANIE • W Polsce wyróżniamy 3 główne grupy form prawnych przedsiębiorstw: spółki osobowe, kapitałowe oraz kodeksu cywilnego. • Spółki poszczególnych form prawnych różnią się sposobem działania, organami, a także stopniem odpowiedzialności majątkowej wspólników. • Przedsiębiorstwa spełniają kilka podstawowych funkcji, takich jak np. : funkcja produkcyjna, marketingowa, czy też ekonomiczna. 29

Otoczenie przedsiębiorstwa • zbiór zewnętrznych „aktorów” (podmiotów) i sił, które oddziaływują na możliwości firmy co do jej rozwoju oraz na utrzymywanie udanych transakcji z nabywcami. 30

Otoczenie przedsiębiorstwa • makrootoczenie (dalsze, przedmiotowe), na które pojedyncze przedsiębiorstwo nie ma wpływu i musi się do niego dostosowywać; obejmuje duże siły społeczne oddziałujące na wszystkie podmioty z mikrootoczenia, • mikrootoczenie (bliższe, podmiotowe), w którym działa i na które może wpływać; obejmuje podmioty z bezpośredniego otoczenia firmy wpływające na jej możliwości obsługi rynków. 31

Elementy otoczenia bliższego • dostawcy – przedsiębiorstwa bądź osoby fizyczne dostarczające zasobów potrzebnych firmie do realizacji prowadzonej działalności, • nabywcy – ostateczni odbiorcy oferty marketingowej przedsiębiorstwa, • pośrednicy – firmy wspierające działalność przedsiębiorstwa, głównie w promocji, dystrybucji i sprzedaży produktów finalnym odbiorcom, • konkurenci – wszystkie firmy wytwarzające te same produkty albo substytuty lub działające w tym samym segmencie rynku, • niemarketingowa struktura przedsiębiorstwa. 32

Koncepcja pięciu sił Portera • • Siły Model Portera jak sama nazwa wskazuje składa się z 5 sił: Główną siłą analizowanego modelu to naturalna rywalizacja pomiędzy konkurentami będącymi już w danym sektorze. Wpływ na centrum modelu mają cztery pozostałe siły: Dostawcy – czyli siła przetargowa dostawców Nabywcy – czyli siła przetargowa nabywców Substytuty – czyli groźba substytucyjnych produktów lub usług Potencjalni wchodzący- czyli groźba nowych wejść Po wyróżnieniu pięciu elementów modelu przypisujemy każdemu z osobna kilka czynników mających wpływ na dany element rynku. Kolejnym krokiem będzie ocena tych czynników pod względem ich wpływów na otoczenie analizowanej firmy. 33

Koncepcja pięciu sił Portera • • Siła oddziaływania dostawców zależy od: stopnia koncentracji sektora, uzależnienia jakości produktu finalnego od jakości wyrobu dostawcy, niepowtarzalność wyrobu dostawcy, łatwości i kosztu zmiany dostawcy, dużego udziału dostawcy w tworzeniu zysku producentów w sektorze, możliwości podjęcia przez dostawcę produkcji wyrobu finalnego, ostrości walki konkurencyjnej w sektorze dostawców. 34

Koncepcja pięciu sił Portera • • • Natężenie walki konkurencyjnej wewnątrz sektora zależy od: koncentracji sektora, struktura udziałów rynku, liczba konkurentów. Groźba pojawienia się nowych produktów i substytutów zależy od: atrakcyjności sektora, a zwłaszcza od stopy wzrostu popytu i rentowności sektora - im sektor jest bardziej atrakcyjny, tym większe jest zagrożenie nowymi konkurentami; atrakcyjność sektora określają: obecna wielkość sektora, przyszła wielkość sektora i dynamika sprzedaży w poszczególnych latach, obecna i przewidywana rentowność sektora, wysokości barier wejścia - im są słabsze, tym groźba konkurencji zewnętrznej jest większa; takie jak: ekonomika skali, wysoki poziom technologiczny, brak dostępu do kanałów dystrybucji, formalne bariery wejścia na rynek, bariery celne, 35

Otoczenie dalsze (makrootoczenie) • • • czynniki demograficzne, czynniki ekonomiczne, czynniki naturalne, czynniki techniczno-technologiczne czynniki polityczno-prawne, czynniki kulturowe, społeczne. 36

Czynniki demograficzne: • • • liczba ludności, struktura ludności, wiek, poziom wykształcenia, poziom zamożności, migracja ludności, • Cechy charakterystyczne dla danego regionu. 37

Czynniki ekonomiczne • • czyli analiza siły nabywczej uzależnionej od: poziomu realnego dochodu i sposobu jego podziału, struktury i poziomu cen za produkty materialne i usługi, skłonności do oszczędzania, stanu zadłużenia, dostępności kredytów i ich oprocentowania, tempa inflacji, polityki celnej, podatkowej. 38

Czynniki naturalne • klimat i ukształtowanie powierzchni, • skutki efektu cieplarnianego i dziury ozonowej, • zasoby surowcowe: nieograniczone (powietrze, woda), ograniczone odnawialne (lasy, żywność), ograniczone nieodnawialne (złoża surowców), rosnący koszt energii, • wzrastający poziom zanieczyszczeń, • nastawienie rządu na rzecz ochrony środowiska, • rola ruchów ekologicznych. 39

Czynniki techniczno-technologiczne: • • • technologiczne: postęp w technice i technologii, wielkość budżetu przeznaczana na badania i rozwój, nieograniczone możliwości innowacji, zagrożenia ze strony nauki, epokowe odkrycia (światłowody, penicylina, laser), wątpliwe osiągnięcia: 40

Czynniki polityczno--prawne: • system prawny (regulacje prawne, nowe przepisy prawne, sprzeczność w przepisach), • instytucje rządowe i parlamentarne (wpływ opcji politycznej na kodyfikację prawa), • grupy nacisku (lobby wojskowe, lobby przemysłowe, pozostałe grupy interesu) 41

Czynniki kulturowe, społeczne • • • niezmienność podstawowych przekonań i wartości, kształtowanie światopoglądu przez szkołę, kościół, instytucje rządowe, kultura narodu zbiorem subkultur, poszanowanie tradycji, postrzeganie siebie i innych, dążność do samorealizacji, tolerancja, język, religia, instytucje kulturalne. 42

Prawidłowości w otoczeniu dalszym • czynniki otoczenia demograficznego, kulturowego i ekonomicznego wpływają na postępowanie konsumentów na rynku, • czynniki otoczenia polityczno-prawnego, postęp technicznotechnologiczny i konkurencja wpływają na postępowanie przedsiębiorstwa na rynku, • czynniki otoczenia polityczno-prawnego są zmieniane i regulowane przez państwo jako podmiot interwencjonizmu na rynku. 43

Źródło finansowania przedsiębiorstw • Przedsiębiorstwa w różnych cyklach swojej działalności muszą pozyskiwać kapitały na swoją dalszą działalność oraz rozwój. Sposób pozyskiwania tych środków zależy w głównej mierze od obecnego etapu rozwoju firmy, jej wielkości oraz perspektyw jej wzrostu. • Źródło finansowania to zasób środków pieniężnych (kapitału) finansujących określoną działalność lub przedsięwzięcie. • Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa są wykazywane w jego bilansie pod postacią pasywów. 44

• • Klasyfikacja źródeł finansowania działalności: ze względu na źródło pochodzenia kapitału: -Kapitał własny: -Kapitał obcy ze względu na dostęp do kapitału: -źródła wewnętrzne (wkład własny, zysk zatrzymany, amortyzacja) - źródła zewnętrzne 45

Wewnętrzne źródła finansowania przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwa przy pokrywaniu własnych wydatków pieniężnych związanych z działalnością bieżącą i rozwojową, najczęściej używają własnych środków finansowych, których źródła znajdują się wewnątrz przedsiębiorstwa. Pokrywanie wydatków z własnych funduszów pieniężnych określa się terminem samofinansowania przedsiębiorstwa. Każda decyzja o podjęciu środków finansowych wiąże się z ryzykiem i możliwością zachwiania płynności i równowagi finansowej w danym przedsiębiorstwie. Każdy wybór konkretnego źródła spośród wewnętrznych źródeł finansowania przedsiębiorstwa powinien być poprzedzony dokładnymi analizami ekonomiczno–finansowymi, których przeprowadzenie zmniejsza ryzyko związane z finansami przedsiębiorstwa jak i z jego przyszłą działalnością 46

źródła zewnętrzne • • kredyty, pożyczki; leasing; dotacje; faktorimg; pozyskanie nowego udziałowca; anioły biznesu; emisja akcji oraz obligacje. 48

ze względu na okres wykorzystania kapitału: • • • Długoterminowy: Leasing; Forfaiting; Franchising; emisja obligacji; dotacje i subwencje. -krótkoterminowy: kredyt handlowy/kupiecki; faktoring; pożyczka z sektora pozabankowego; emisja krótkoterminowych papierów dłużnych; -Kapitał hybrydowy. 49

Kredyty bankowe • Tradycyjnymi i najpopularniejszymi instytucjami mogącymi wspierać rozwój przedsiębiorstw są banki. Są one instytucjami, które udzielają kredytów i pożyczek bankowych krótkoterminowych (na okres do jednego roku), średnioterminowych (od jednego roku do trzech lat) oraz długoterminowych (powyżej trzech lat). Według kryterium przeznaczenia kredytu wyróżnia się: kredyty obrotowe, najczęściej krótkoterminowe, które wykorzystuje się do finansowania bieżącej działalności oraz kredyty inwestycyjne, długoterminowe, z których korzysta się w celu finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych . 50

Leasing • Zalety leasingu • możliwość sfinansowania większej części lub nawet całości kosztów inwestycji korzystającego; • elastyczne dostosowanie warunków transakcji do indywidualnych potrzeb i preferencji; • uniknięcie początkowych nakładów inwestycyjnych; • rozszerzenie możliwości kredytowych, z uwagi na utrzymanie współczynnika zadłużenia przedsiębiorstwa na niezmienionym poziomie mimo korzystania z leasingu; • zmniejszenie całkowitych kosztów inwestycji –suma opłat transakcyjnych korzystającego może się okazać niższa niż w przypadku zakupu tego samego dobra; • korzyści podatkowe; • korzyści bilansowe. 51

Wady leasingu • • wysokie koszty transakcji ponoszone przez korzystającego; dotkliwe skutki zwłoki korzystającego; ponoszenie ryzyka rzeczowe i cenowego przez korzystającego; ponoszenie odpowiedzialności za produkt przez korzystającego. 52

FAKTORING • Należy on do krótkoterminowych form finansowania. Pomaga przedsiębiorstwu utrzymać płynność finansową. Polega na odpłatnym odstąpieniu przez firmę swoich należności z tytułu dostawy towarów lub usług. Ma to na celu przyspieszenie obrotu kapitału. Istotą faktoringu jest kredytowanie przedsiębiorstwa przed terminem otrzymania swoich należności od odbiorcy. Firma faktoringowa dokonuje odkupienia należności od przedsiębiorstwa do czasu terminu płatności, a następnie egzekwuje należność. • Faktoring spełnia jednocześnie trzy funkcje: finansową (bezzwłoczna zapłata za towar), gwarancyjną (przejmuje ryzyko niewypłacalności odbiorcy) oraz usługową (zobowiązanie do prowadzenia fakturowania i rozliczeń księgowych). Innymi zaletami są szybki wpływ należności, brak kosztów związanych z ewentualną egzekucją należności oraz poprawa dyscypliny w kontaktach gospodarczych pomiędzy kontrahentami. Do podstawowych wad faktoringu zalicza się wysokie koszty, osłabienie kontaktów z klientem, a także osłabienie reputacji przedsiębiorstwa. 53

FORFAITING • Forfaiting jest jedną z form finansowania działalności przedsiębiorstwa. Forfaiting polega na wykupie wierzytelności przez forfaiteraod forfaitysty. • Z założenia transakcja forfaitingu przypomina faktoring, przy czym różni się tym, że w przypadku faktoringu wykupowi podlega większa ilość mniejszych należności, podczas gdy w forfaiting dotyczy pojedynczych transakcji, z reguły powstałych wskutek eksportu towarów lub usług. Przedmiotem forfaitingu są więc należności od podmiotów zagranicznych. • Wierzytelności forfaitingowe są nabywane przez forfaitera bez prawa regresu, zatem ryzyko niewypłacalności dłużnika przechodzi w całości na forfaitera. 54

FRANCHISING • Franczyzaoznacza udzielenie przez jedną osobę (franczyzodawcę) drugiej osobie (franczyzobiorcy) zezwolenia, które upoważnia franczyzobiorcę do prowadzenia działalności gospodarczej według zasad i pod znakiem towarowym franczyzodawcy. Umowa franchisingu zbliżona jest do umowy licencyjnej i zawiera warunku prowadzenia działalności oraz wzajemne obowiązki między sygnetariuszami umowy. Przedmiotem umowy franchisingu może być strefa produkcji lub dystrybucji, może dotyczyć towarów lub usług. • Z tego względu wyróżnia się: -franczyzę produkcyjną, której przedmiotem jest know-how, doświadczenie produkcyjne i organizacyjne-franczyzę handlową polegającą na udostępnieniu franczyzobiorcy towaru, wiedzy w zakresie ich sprzedaży i marketingu, a także wyposażeniu punktów sprzedaży-franczyzę usługową, której przedmiotem jest sposób przygotowania i realizacji usługi; ten rodzaj franczyzy spotyka się często w przypadku gastronomii, hotelarstwa czy fryzjerstwa. 55

FRANCHISING • Korzyści jakie odnosi franczyzodawca to: • -rozszerzenie rynku bez angażowania kapitałów własnych, -promowanie swojej marki, • -poprawa wyników finansowych poprzez osiągnięcie korzyści skali i opłaty z tytułu udzielanych praw. • Korzyści przedsiębiorstwa nabywającego prawa z tytułu umowy franchisingu: • -ograniczenie ryzyka rynkowego wynikającego z reputacji i marki franczyzodawcy, • -dostęp do sprawdzonych metod prowadzenia działalności, • -korzystanie z działalności marketingowej, logistycznej, zaopatrzeniowej franczyzodawcy-pomoc w pozyskaniu kapitału na rozpoczęcie działalności. 56

Podsumowanie Kapitały własne • Mogą pochodzić zarówno ze źródeł zewnętrznych (wnoszone kapitały przez udziałowców w spółkach), jak i ze źródeł wewnętrznych (w ujęciu finansowym jest to zysk wypracowany przez firmę pozostający do jej dyspozycji). • WAŻNE! Udziałowcy wnoszący wkłady w kapitał spółki na ich zwrot mogą liczyć właściwie dopiero w chwili gdy zostanie ona zlikwidowana. Jednak na skutek przeprowadzenia odpowiednich procedur prawnych kapitały własne przedsiębiorstwa mogą zostać powiększone lub pomniejszone, jednak zawsze przy zapewnieniu zabezpieczenia interesów jej wierzycieli. Nadrzędnym celem zmiany wysokości kapitałów własnych spółki powinno być także stwarzanie warunków do efektywniejszego działania przedsiębiorstwa jak i zapewnienie stabilności jego rozwoju. 57

Bariery rozwoju przedsiębiorstw 5 głównych barier • Małe i średnie firmy odgrywają ogromną role w gospodarce. Są jej stymulatorem bo potrafią szybciej reagować na zmieniającą się sytuacje na rynku, łatwiej dopasowując się do nowych warunków. Dzięki temu są ważnym źródłem wzrostu gospodarczego. • Niestety w Polsce małe i średnie przedsiębiorstwa napotykają na szereg barier, które znacząco spowalniają ich rozwój. Wśród najważniejszych utrudnień rozwoju własnej działalności gospodarczej przedsiębiorcy wymieniają najczęściej: 58

1. Brak środków finansowych Nowe technologie, i techniki ich produkcji, wymagają sporych nakładów finansowych. Problem ten dotyczy małych i średnich przedsiębiorców produkujących, handlujących lub zajmujących się sektorem usług. Brak środków pieniężnych jest poważną barierą w dynamicznym rozwoju firmy. Utrudnienia te wynikają przede wszystkim z wysokiego oprocentowania przez banki komercyjne. Do pozostałych problemów związanych z korzystaniem z usług kredytowych należą skomplikowane i niejasne przepisy, i procedury bankowe, oraz wysokie prowizje i opłaty za oferowane usługi. 59

Brak środków finansowych - cd. • Pomimo szerokiej oferty usług kredytowych proponowanej przez banki, takich jak: kredyty i pożyczki bankowe, gwarancje i poręczenia, fundusze inwestycyjne, małe i średnie firmy nadal muszą opierać się na zasobach własnych, ponieważ dostęp do kredytów pozostaje nadal utrudniony. Główną przyczyną, dla której banki nie chcą udzielać przedsiębiorcom kredytów jest brak aktywów niezbędnych do zabezpieczania pożyczek oraz brak dokumentów poświadczających odpowiednio długą obecność firmy na rynku. Utrudnienia kredytowe wpływają oczywiście na wyniki finansowe firm już istniejących i blokują rozwój podmiotom, które dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą. 60

2. Niejasne przepisy prawa (w tym podatkowego) • Znaczącą barierą utrudniającą rozwój sektora MSP jest niejasne prawo podatkowe. Obecnie znajduje się w nim wiele „luk”, które umożliwiają dowolną interpretację konkretnych przepisów dotyczących podatków czy prowadzenia działalności gospodarczej. • Brak jest przede wszystkim przejrzystości i jednoznaczności dotyczącej zagadnień związanych z VAT, CIT, PIT i akcyzą. To skutkuje podnoszeniem kosztów, które w nieuzasadniony sposób obciążają działalność, zmniejszając przy tym konkurencyjność firm na rynku wewnętrznym. Ciągła zmienność prawa podatkowego dotyczącego stawki podatku VAT jest tutaj jednym z głównych problemów, z jakimi musi zmagać się polski przedsiębiorca. 61

Niejasne przepisy prawa (w tym podatkowego) • Poważnym utrudnieniem związanym z tematyką podatkową jest wysokość stawki podatku dochodowego. Obowiązująca obecnie stawka 19% podatku od działalności gospodarczej, nie jest już konkurencyjna względem takich państw jak: Cypr, Estonia, Łotwa, Litwa, Rosja czy Irlandia, gdzie stawka podatku CIT jest niższa niż w Polsce. Obniżenie stawki podatku dochodowego od działalności gospodarczej jest szczególnie ważne ze względu na utrudnienia związane z pozyskaniem środków płatniczych na finansowanie własnej działalności. Dla małych i średnich firm stabilność i przewidywalność systemu podatkowego jest sprawą szczególnie istotną, gdyż wraz z rozwojem przedsiębiorstwa rośnie ryzyko podatkowe, które może zagrozić firmie. Dodatkowo problemem polskich pracodawców jest dziś nadmierna częstotliwość rozliczeń podatkowych, nieregularna wycena środków trwałych oraz zasada uiszczania podatku dochodowego przed faktycznym uzyskaniem dochodu. 62

3. Wysokie koszty pracy I warunki zatrudnienia • Barierą o szczególnym znaczeniu, hamującą rozwój małego i średniego biznesu, są wysokie koszty pracy i zatrudnienia, które stale ulegają zwiększeniu. Należy podkreślić, że pracownicy zarabiają stosunkowo mało, a koszty zatrudnienia są wysokie. • Pracodawca zmuszony jest opłacać składkę na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a przede wszystkim na ZUS. Obciążenia te są tak wielkie, że większość pracodawców nie jest w stanie zapłacić pracobiorcom godziwego wynagrodzenia. • Obecnie koszty pracy w Polsce nie są tak wysokie jak w państwach zachodnich, jednak struktura samych wydatków jest wysoce niekorzystna. Koszty płacowe takie, jak podatek netto, podatek dochodowy, ubezpieczenia społeczne stanowią około 70% kosztów związanych z zatrudnieniem. 63

Wysokie koszty pracy • Firmy wchodzące w skład sektora MSP muszą budować swoją konkurencyjną pozycję w oparciu o jakość i specjalizację oraz dostosowanie oferty własnej do dużych potrzeb klientów. Do realizacji tego typu założeń konieczne jest posiadanie wykwalifikowanego i sprawnego personelu. Zapotrzebowanie na fachowców ze specjalistycznych branż, wymaga zmian w prawie, które dałyby pracodawcom możliwości elastycznego zatrudniania personelu. Obecnie polskie prawo takich form nie oferuje, co skutkuje mniejszą elastycznością na rynku i obniżeniem konkurencyjności. 64

4. Szara strefa • Poważną barierą rozwojową dla MSP jest istnienie i rozwój na rynku szarej strefy, czyli ukrywanie przez firmy nierejestrowanych dochodów i zatrudnienia. Szara strefa obecnie dominuje szczególnie w sektorze budowlanym. Nieujawnione obroty szacuje się tu na około 37%, a od 35% pracowników nie odprowadza się żadnych składek i podatków. Dla firm, które rzetelnie wywiązują się ze swoich zobowiązań wobec fiskusa czy ZUS -u, istnienie szarej strefy oznacza obniżenie konkurencyjności. W efekcie ceny oferowanych usług i towarów są wyższe niż w firmach, które ukrywają dochody. 65

Szara strefa • Podstawową przyczyną ciągłego wzrostu szarej strefy jest „pośpiech” legislacyjny, dotyczący zmian przepisów prawa gospodarczego. Przepisy są uchwalane w trybie ekspresowym, bez rzeczowej analizy tematu. Zjawisko to obniża zaufanie do instytucji stanowiących prawo i jednocześnie często skutkuje podniesieniem kosztów pracy po stronie pracodawcy, a także wręcz uniemożliwia powstawanie nowych podmiotów na rynku. 66

5. Nadmiernie rozbudowana biurokracja • Dla MSP bardzo ważnym problemem pozostają istniejące bariery i utrudnienia administracyjne oraz biurokratyczne: • skomplikowane prawo, uciążliwe i kosztowne procedury, brak wsparcia ze strony administracji państwowej i samorządowej – to główne problemy wymieniane przez przedsiębiorców, • problemy z uruchomieniem dedykowanego punktu dla przedsiębiorców, którzy chcą rozpocząć działalność gospodarczą, urzędy skarbowe, które często te same przepisy, interpretują w różny sposób, • konieczność przeliczania kwot w walucie obcej na złotówki na potrzeby PIT, CIT, VAT. 67

Nadmiernie rozbudowana biurokracja • konieczność ustalania co trzy miesiące podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe dla osób posiadających własną działalność gospodarczą, • przechowywanie przez pracodawców przez 50 lat dokumentów w formie papierowej, na podstawie których ustala się wysokość renty albo emerytury, • Utrudniona działalność dobroczynna i społeczna podejmowana przez przedsiębiorców. W przypadku podjęcia takowych działań, przedsiębiorca musi ewidencjonować listę osób obdarowanych, jeżeli cena nabycia danej rzeczy przekracza kwotę 10 zł. 68

Podsumowanie • Małe i średnie firmy mają największy wpływ na budowanie trwałych podstaw wzrostu gospodarczego, lepiej dostosowują się do dynamicznie się zmieniającej sytuacji na rynku, są najbardziej innowacyjne, przez co lepiej wykorzystują środki produkcji. Właśnie z tych powodów należy m. in. zmienić prawo dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, uprościć system podatkowy, zreformować sposób funkcjonowania urzędów i sądów – należy po prostu wprowadzić fundamentalne zasady dla rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. Dzięki takim działaniom otoczenie gospodarcze stanie się bardziej przyjazne dla polskiego pracodawcy i korzystne dla pracobiorcy. 69