Otwarto dla bibliotek Boena BednarekMichalska Biblioteka Uniwersytecka w

Otwartość dla bibliotek Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, EBIB, EIFL, SPARC EUROPE 2015

Czym jest otwartość? Filozofią opartą o: • transparentność w życiu społecznym i współpracę na rzecz dobra wspólnego (commons); • realizowanie zasad swobodnego dostępu do wiedzy i informacji dla każdego (prawa człowieka); • zasadę dzielenia się publicznymi zasobami; • eliminowanie wykluczeń społecznych; • racjonalne wydawanie publicznych pieniędzy; • obywatelskie postawy i zaufanie do innych.

Ruch otwartościowy • • technika – free software, open source – lata 80. nauka – open access OA – lata 90. kultura – open GLAM – nowa era. edukacja – OER – nowa era.

Typy zasobów otwartych • • • publikacje naukowe dane naukowe oprogramowanie otwarte materiały edukacyjne dzieła sztuki (muzyka, fotografia, grafika)

Stopnie otwartości dla zasobów • domena publiczna • otwartość techniczna, prawna i ekonomiczna • częściowa otwartość (których z obszarów jest zamknięty: prawny, finansowy lub techniczny)

Przykłady częściowej otwartości RCIN – repozytorium prac naukowych, cześć artykułów otwarta tam, gdzie podpisano licencje, a większość zamknięta (trzeba korzystać tylko na lokalnym terminalu) – bez ograniczeń każdemu użytkownikowi Internetu; – wyłącznie określonym użytkownikom po zalogowaniu; – wyłącznie na określonych komputerach działających w sieci lokalnej tego Instytutu Konsorcjum RCIN, który przechowuje oryginał dzieła.

Ograniczenia dla otwierania zasobów • prawo autorskie (70 lat po śmierci autora prawa wygasają) • komercjalizacja zasobów ( nakłady komercyjne na wytworzenie zasobów muszą się zwrócić) • technika (daje możliwości wielostopniowego zamykania obiektów) • cyberprzestępczość (zbyt ingeruje w zasoby prywatne, może je zniekształcać, ludzie będą ograniczali upowszechnianie swoich osobistych zasobów)

Zmiany legislacyjne w Europie i w Polsce • Reformy prawa autorskiego i poszerzanie zakresu dozwolonego użytku dla instytucji GLAM. • Zalecenia KE dla nauki w zakresie otwierania zasobów, wdrażanie rozwiązań miękkich (programy unijne). • Działania oddolne instytucjonalne (regulaminy grantowe, zarządzenia wew. , polityki). • Polska bierze udział we wszystkich działaniach i debatach.

Biblioteki publiczne a świat zasobów otwartych - korzyści nieograniczony dostęp do kolekcji różnego typu: • Katalogi świata (World. Cat), • Europeana, • Federacja Polskich Bibliotek Cyfrowych, • Repozytoria nauki, • Otwarte Zasoby Edukacyjne, • Narzędzie wyszukujące (multiwyszukiwarki, specjalizowane agregatory z opcjami ustawienia licencji).

Korzyści dla bibliotek inspiracje (wdrażanie nowych modeli usług bibliotecznych, które już gdzieś zostały zaimplementowane) • zakładanie otwartych bibliotek cyfrowych, repozytoriów, • tworzenie otwartych społecznych pracowni digitalizacji, • tworzenie lub współtworzenie czasopism otwartych, • otwarte udostępnianie zasobów edukacyjnych, • dzielenie się danymi (export/import danych), • otwarte szkolenia i akcje promocyjne w zakresie zgodnego z prawem wykorzystania zasobów sieci, dozwolonego użytku, … itp.

Korzyści dla bibliotek • oszczędności finansowe (wydajemy pieniądze tylko na te zasoby, których nie ma online); • poszerzenie pól współpracy nie tylko instytucjonalnej (FRSI), ale i indywidualnej z pasjonatami otwierania zasobów w Internecie (pracownie społeczne, portale społecznościowe itp. . )

Korzyści dla bibliotek zmiana wizerunku biblioteki na przyjazną otwartą (idea kompatybilna z działaniami FRSI dla bibliotek)

Otwartość – zmiana społeczna korzystna dla bibliotek Szerzenie idei otwartości w kontekście instytucji publicznych powoduje: • Zmiany mentalne pracowników bibliotek: od kustosza strzegącego zasobów (nie dam, bo zniszczą, nie dam, bo ukradną, nie dam, bo źle wykorzystają) do bibliotekarza udostępniającego wszystko, co tylko można, jednocześnie z instrukcją prawną. • Zmiany mentalne urzędników (walka z wykluczeniem społecznym rozdawanie za darmo komputerów biednym mieszkańcom woj. kujawsko-pomorskiego), co dla bibliotek nie jest bez znaczenia, bo z urzędnikami współpracują na co dzień.

Otwartość badań a biblioteki • • Podnoszenie kompetencji ogólnych instytucji kultury przez: udział w darmowych szkoleniach, webinariach, używanie otwartych podręczników. Wykorzystywanie badań kulturoznawczych do analizy sytuacji własnej dla poprawiania jakości pracy i poznawania stylu życia różnych grup społecznych w czasach zmian (Centrum Cyfrowe, KOED, FRSI).

Otwartość się opłaca • • • Zdecydowanie większa rzesza użytkowników bibliotek (w tym także entuzjastów – portale społecznościowe). Natychmiastowa widoczność efektów naszych działań w świecie i promocja biblioteki. Większa popularyzacja czytelnictwa. Większe zaufanie obywateli do bibliotek (widzą, że warto ponosić nakłady finansowe na utrzymanie otwartych nowoczesnych bibliotek i różnorodnych księgozbiorów). Zwiększenie innowacyjności w obszarach, które nie były przez nas eksplorowane. Satysfakcja, że wspiera się coś pozytywnego.

Spis ilustracji W prezentacji wykorzystano: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Zrzut ekranowy Projektu europejskiego Open GLAM realizowanego przez KE i Open Knowledge Foundation. Okładka książki: Otwartość w publicznych instytucjach kultury. Hofmokl, Justyna; Śliwowski, Kamil; Tarkowski, Alek. KOED 2011. Dostępny w: http: //ngoteka. pl/handle/item/15. Anita Wasik, Plakat. Licencje CC w instytucjach kultury – aktualizacja publikacji i. . . Dostępne w: www. creativecommons. pl. Logo Open GLAM Workshop: otwartość muzeów i archiwów - Historia i Media. Dostępne w: historiaimedia. org. Zbyszek, Pomiar parametrów napędu modelu elektrycznego. Klubu Modelarzy Lotniczych „PRZĘSOCIN”. Data dostępu 25. 03. 15]. Dostępny w: http: //www. smlp. police. pl/pomiar. aspx. Rysunek. Sound wave compressions and rarefactions travel up the ear canal and force the eardrum to vibrate. There is a net force on the eardrum, since the sound wave pressures differ from the atmospheric pressure found behind the eardrum. A complicated mechanism converts the vibrations to nerve impulses, which are perceived by the person. Open. Stax College, College Physics. Open. Stax CNX. 10 gru 2014. Dostępny w: http: //cnx. org/contents/031 da 8 d 3 -b 525 -429 c-80 cf-6 c 8 ed 997733 a@8. 32. Creative Commons Attribution License 4. 0. Lukw. Ogród. Flickr. CC BY-NC-SA 2. 0. Dostępny w: https: //www. flickr. com/photos/lukw/4794074401/. Oratio ad iuventutem studiosam paraenetica Lovanii in quaestionibus quodlibeticis habita. ab Hugone Blotio Delftensi. Dostępne w: http: //www. europeana. eu/portal/record/9200386/Bibliographic. Resource_3000044714800. html? query=hugo%2 C+victor&qt=false. Symantec: cyberprzestępczość 2012 - e. Gospodarka. pl – Internet. Dostępne w: www. egospodarka. pl. Lifewave Team - Zadbaj o zdrowe życielifewaveteam. pl. Dostępne w: http: //lifewaveteam. pl/. Sajko, Joanna, Jak zbudować zaufanie społeczne. Dostępne w: http: //ideagora. mazovia. edu. pl/aktualnosci/jak-zbudowac-zaufaniespoleczne. Wiesław M. Grudzewski, Irena K. Hejduk, Anna Sankowska, Monika Wańtuchowicz, e-mentor : : Zaufanie w zarządzaniu pracownikami wiedzywww. e-mentor. edu. pl. Okładki publikacji Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego oraz Centrum Cyfrowego: Projekt Polska umieszczone na stronach internetowych tych instytucji.

Dziękuję za uwagę! Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, EBIB, EIFL, SPARC EUROPE 2015