NANTAI NVERSTES FELSEFE SIYASET FELSEFESI KURAMLAR ELETIRILER VE

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ FELSEFE SIYASET FELSEFESI: KURAMLAR, ELEŞTIRILER VE PROBLEMLER İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf. nisantasi. edu. tr NİŞANTAŞI ÜNİVERS İTESİ ©

• Adalet kavramı nedir? Toplumsal adalet kuramları. • Bu derste, adalet kavramı ve adalet türleri felsefi bir sorgulamaya tabi tutulacaktır. Bu kapsamda, Rawls’un adalet kuramı üzerinde durulacak ve bu kuramın serbest piyasa ekonomisiyle uyumluluğu tartışmaya açılacaktır. ADALET NEDIR? NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ADALET TÜRLERİ • Cezanlandırıcı adalet • Dağıtıcı adalet NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

J. RAWLS’IN ADALET KURAMI • John Rawls’a göre, toplumsal adalet 3 koşulu yerine getirmelidir: – 1. Öncelikle, toplumdaki herkes için geçerli bir özgürlük anlayışından yola çıkarak, toplumun her üyesine, siyasi haklar da dahil, temel özgürlük haklarını sağlamalıdır. – 2. Daha büyük toplumsal avantajlar taşıyan toplumsal konumlar –mesela daha yüksek maaşlı işler- herkes için erişime açık olmalıdır, yani fırsat eşitliği olmalıdır. – 3. Mal ve gelir eşitsizlikleri ancak, toplumun düşük avantajlı üyelerinin faydasına yaradığı zaman haklılaştırılabilir. Bir başka deyişle, bunlar toplumun genel üretkenliğini yükseltmeye teşvik ettikleri zaman, yani kaynakların tabanda olanlara erişiminin kanalları açık olarak tesis edildiği zaman haklılaştırılabilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ADALET KURAMLARI • John Stuart Mill: • Devlet tolumsal sözleşme ya da doğal hak üzerine kurulu bir sitem değildir. Devletin temel ilkesi: ilerleyen ve gelişen bir varlık olarak insanın sürekli ilgi ve çıkarlarının en geniş yarar ile korunması olmalıdır. • Mill düşünce ve ifade konusunda bireye sınırsız özgürlük tanır, eylem konusunda zarar prensibi ile sınırlar. En iyi toplum: bireylerin en yüksek mutluluğu yaşayabildikleri ve kendi iyilerini toplumun iyileri ile özdeşleştirebildikleri toplumdur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ADALET KURAMLARI • Devlet bireye sadece ötekine zarar verdiği durumda yani zarar ilkesine göre müdahele edebilir. Bunun dışında her türlü özgürlüğü, olanağı, seçimi sunmalıdır. • Toplum ancak bireyin gelişimi ve ifade özgürlüğü varsa gelişebilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ADALET KURAMLARI • Toplumsal ilerleme ancak bireysel ilerleme ile olanaklıdır ve özgürlük en temel insan hakkıdır. • Bireyin özgürce gelişebildiği bir toplum çeşitlilik sağlar ve gelişir. • Doğru birey kendini özgürce geliştirebilen, inanç ve eylemlerinin peşinden giden ve bunu yaparken toplumun da refahını düşünen bireydir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ADALET KURAMLARI • Bireyin sadece iki sorumluluğu vardır: • 1. Başkasına zarar vermemek. • 2. Toplumsal yararı korumak. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ADALET KURAMLARI • John Rawls: • Toplumsal sözleşme teorisini ve yararcı prensibi bir arada sunan Rawls, bu dünyanın gerçekliğini bildiğimiz ancak kim olduğumuzu bilmediğimiz bir durumda, bu dünyanın toplum kurallarını oluşturduğumuz bir orijinal durum varsayar. Buna göre, insanların kabul edecekleri ilk prensip eşitlik ikincisi ise adalet olacaktır. • Rawls, böyle bir toplumsal sözleşme ile tamamen eşitlikçi ve adil bir topluma ulaşılabileceğini iddia eder. Bireylerin toplumun refahı için rasyonel olarak karar verdikleri ve kendi haklarından vazgeçtikleri bir toplumdur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ADALET KURAMLARI • Robert Nozick: • Rawls’ın teorisine karşı çıkarak, doğuştan sahip olduğumuz, yeteneğimiz ya da miras yoluyla elde ettiğimiz bireysel haklarımızdan vazgeçilemeyeceğini iddia eder. • Toplum bireyin sahip oldukları ile mutlu olduğu bir toplum olmalıdır ve devlet ya da toplum bireye müdahele edemez. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KAYNAKÇA • Yrd. Doç. Dr. Ayşe Uslu tarafından hazırlanmış olan ders notlarıdır. • Yazıcı, Sedat. (2014), Felsefeye Giriş, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul. • Warburton, Nigel. (2016), Felsefeye Giriş, (çev. M. A. Arslan & K. Cankoçak), Alfa, İstanbul. • Robert Solomon, Kathleen M. Higgins. (2014), The Big Questions: A Short Introduction to Philosophy, , Wadsworth Cengage Learning. • Nigel Warburton, (1992). Philosophy: the Basics, London: Routledge. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©