Le cycle conomique marque une pause Conjunctuur neemt

Le cycle économique marque une pause Conjunctuur neemt adempauze Conférence de presse – Focus Conjoncture Persconferentie – Focus Conjunctuur 03/07/2018

Overzicht / Aperçu I. III. IV. V. Internationale context / Contexte international Resultaten enquête VBO / Résultats de l'enquête FEB Economische vooruitzichten / Prévisions économiques Conclusies Focus / Conclusions Focus Beleidsconclusies / Conclusions politiques

I. Internationale context

I. a. Croissance soutenue de l’économie mondiale se poursuit Taux de croissance du PIB (en volume) 5 En % 4 3 2 1 0 2016 Source : IMF World Economic Outlook Database April 2018 2017 World Euro area 2018 (p) Emerging market and developing economies 2019 (p) USA 4

08 20 m 0 08 1 20 m 0 08 4 20 m 0 08 7 20 m 1 09 0 20 m 0 09 1 20 m 0 09 4 20 m 0 09 7 20 m 1 10 0 20 m 0 10 1 20 m 0 10 4 20 m 0 10 7 20 m 1 11 0 20 m 0 11 1 20 m 0 11 4 20 m 0 11 7 20 m 1 12 0 20 m 0 12 1 20 m 0 12 4 20 m 0 12 7 20 m 1 13 0 20 m 0 13 1 20 m 0 13 4 20 m 0 13 7 20 m 1 14 0 20 m 0 14 1 20 m 0 14 4 20 m 0 14 7 20 m 1 15 0 20 m 0 15 1 20 m 0 15 4 20 m 0 15 7 20 m 1 16 0 20 m 0 16 1 20 m 0 16 4 20 m 0 16 7 20 m 1 17 0 20 m 0 17 1 20 m 0 17 4 20 m 0 17 7 20 m 1 18 0 20 m 0 18 1 m 04 20 I. b. Lichte vertraging van de groei van de internationale handel bij het begin van 2018 130 120 110 100 90 80 5

0, 2 2008 M 1 2008 M 3 2008 M 5 2008 M 7 2008 M 9 2008 M 11 2009 M 3 2009 M 5 2009 M 7 2009 M 9 2009 M 11 2010 M 3 2010 M 5 2010 M 7 2010 M 9 2010 M 11 2011 M 3 2011 M 5 2011 M 7 2011 M 9 2011 M 11 2012 M 3 2012 M 5 2012 M 7 2012 M 9 2012 M 11 2013 M 3 2013 M 5 2013 M 7 2013 M 9 2013 M 11 2014 M 3 2014 M 5 2014 M 7 2014 M 9 2014 M 11 2015 M 3 2015 M 5 2015 M 7 2015 M 9 2015 M 11 2016 M 3 2016 M 5 2016 M 7 2016 M 9 2016 M 11 2017 M 3 2017 M 5 2017 M 7 2017 M 9 2017 M 11 2018 M 3 2018 M 5 I. c. Stijging van de olieprijzen houdt aan, maar appreciatie euro gestuit 1, 6 1, 4 125 1, 2 105 1 85 0, 8 65 0, 6 0, 4 45 EUR vs USD, linkerschaal Olieprijzen, rechterschaal 25 6

08 20 Q 1 08 20 Q 2 08 20 Q 3 08 20 Q 4 09 20 Q 1 09 20 Q 2 09 20 Q 3 09 20 Q 4 10 20 Q 1 10 20 Q 2 10 20 Q 3 10 20 Q 4 11 20 Q 1 11 20 Q 2 11 20 Q 3 11 20 Q 4 12 20 Q 1 12 20 Q 2 12 20 Q 3 12 20 Q 4 13 20 Q 1 13 20 Q 2 13 20 Q 3 13 20 Q 4 14 20 Q 1 14 20 Q 2 14 20 Q 3 14 20 Q 4 15 20 Q 1 15 20 Q 2 15 20 Q 3 15 20 Q 4 16 20 Q 1 16 20 Q 2 16 20 Q 3 16 20 Q 4 17 20 Q 1 17 20 Q 2 17 20 Q 3 17 20 Q 4 18 Q 1 20 En % I. d. Premier trimestre européen quelque peu décevant 8 Evolution du PIB - zone euro 4 0 -4 -8 Source: Eurostat BE DE SP FR NL 7

II. Résultats de l’enquête sur la conjoncture de la FEB

II. a. Activité soutenue au premier semestre 2018 Al: alimentation Activité économique dans les 6 derniers mois 45% Ba: banques Co 40% 35% Ch S Pt I Ve TIC En Mat Ca: commerce automobile 30% 25% 20% Ch: chimie Ci: ciment Co: construction D: commerce D Bo Prod T P Ex G Ci Ba 15% 10% En: énergie Ex: extraction G: industrie graphique I: intérim 5% 0% Bo: bois Mat : matériaux P: fabricantes de pâte, papier et carton Pt: industries transformatrices de papier Prod: production technology & mechatronics S: sidérurgie T: textile TIC: technologies de l’information et de la communication TSS: transport solution systems Ve : verre TSS Ca Al Baisse Stable Hausse 9

II. b. Na de groeiversnelling, nu stabilisering rond meer gematigd groeitempo Vooruitzichten voor de economische activiteit in de komende 6 maanden 60% Ch 50% I 40% 30% 20% 10% 0% Lager D ICT Ba Bo En Ve V Ce S Ex P G Re TSS T Mat H Prod Gelijk Enquête van november 2017 Hoger 50% Pv Gl En 40% T P Bo S I G Ce TSS TIC Mat Prod D Ex Ba H V Ah Lager Gelijk Hoger 30% 20% 10% 0% Enquête van mei 2018 10

/1 18 20 /2 17 20 /1 17 20 /2 16 20 /1 16 20 /2 15 20 /1 15 20 /2 /1 /2 14 20 13 20 /1 13 20 /2 12 20 /1 12 20 /2 11 20 /1 11 20 /2 10 20 /1 10 20 /2 09 20 /1 09 20 /2 08 20 /1 08 20 /2 /1 07 20 Nombre de secteurs optimistes nombre de secteurs pessimistes II. c. Solde en baisse, mais toujours à un niveau élevé Activité économique dans les six prochains mois 15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25 11

II. d. Les tensions internationales ont un impact légèrement négatif Dans quelle mesure une guerre commerciale entre les États-Unis et la Chine affecterait-elle l'activité économique dans votre secteur? 60% 50% Co Ve En 40% Bo T 30% I Pt TSS P TIC G Mat Ci Ch Prod Ex D S Al Ba Ca Impact fortement négatif Impact légèrement négatif Aucun impact sur votre secteur Les effets positifs et négatifs s'annulent 20% 10% 0% Impact légèrement positif Fortement positif 12

II. e. Weinig veranderingen voor de rentabiliteit Rentabiliteitsvooruitzichten voor de komende 6 maanden 80% 70% Ch I 50% En I P G 30% Ce Ce G TSS 20% Mat ICT D Prod Bo Ba T Ex Re H TSS Lager Gelijk Hoger Enquête van november 2017 S 40% S 20% T P V 30% En H Gl 40% 0% 60% TIC 50% 10% Gl Ah 60% Pv 10% 0% Ex Bo D V Mat Ba Ah Prod Lager Gelijk Hoger Enquête van mei 2018 13

II. f. Les entreprises continuent à investir Perspectives d'investissement dans les 6 prochains mois 50% I 45% D 40% Ch 35% Pt Co Ve D En I P G Bo S TIC T Ci Prod TSS Ex Ba Mat Al Ca Baisse Egal Supérieur Ba 35% Ca TIC 30% En Co 25% Al Ve 20% S P 15% Ar Ci Ex 10% TSS T G 5% 5% 0% Mat Bo Prod Baisse Egal Supérieur 0% Enquête de novembre 2017 Enquête de mai 2018 14

II. g. Investeringen zijn vooral gericht op innovatie en rationalisatie Investeringsmotieven 100% 1 1 2 2 90% 80% 6 70% 10 14 60% 15 50% 40% 30% 14 9 20% 6 10% 0% 4 Innovatie Vervanging Zeer belangrijk Rationalisatie Middelmatig belangrijk Niet belangrijk Uitbreiding 15

II. h. 1. Moins forte qu’en 2017, la croissance de l’emploi restera raisonnable (1/2) Perspectives d'emploi dans les 6 prochains mois 70% Ch Pt 60% Ve D 50% Al I S TIC P Co Ci Ve Ar Ex G TSS Ba T Mat En Bo Prod Baisse Egal Supérieur 30% 20% 0% Bo Ca 40% 10% En D Enquête de novembre 2017 T 40% P S 30% G Ci 20% Mat Co Ex I TSS Al TIC Ba Ca Prod Baisse Egal Supérieur 10% 0% Enquête de mai 2018 16

II. h. Moins forte qu’en 2017, la croissance de l’emploi restera raisonnable (2/2) Emploi dans les six prochains mois 10 nombre de secteurs optimistes - nombre de secteurs pessimists 5 0 -5 -10 -15 -20 2007/1 2007/2 2008/1 2008/2 2009/1 2009/2 2010/1 2010/2 2011/1 2011/2 2012/1 2012/2 2013/1 2013/2 2014/1 2014/2 2015/1 2015/2 2016/1 2016/2 2017/1 2017/2 2018/1 17

III. Economische vooruitzichten

Economische groei en vertrouwen van ondernemingen 7, 5 4% 2, 5 3% -2, 5 2% Groei bbp op jaarlijkse basis in volume Vetrouwensbarometer: nettosaldo tussen optimistische en pessimistische ondernemingen III. a. Na groeipauze, opnieuw lichte versnelling mogelijk -7, 5 1% -12, 5 0% -17, 5 -1% -22, 5 -2% -27, 5 -3% -32, 5 -4% -37, 5 -5% 01. 04. 07. 10. 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 08 08 09 09 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15 16 16 17 17 18 18 Bronnen: BNB, schattingen VBO Groei bbp Ondernemersvertrouwen 19

III. b. Groei wat meer aangedreven door de binnenlandse vraag 2017 2018 2019 - Consommation des ménages 1. 3 1. 5 1. 6 - Consommation publique 1. 3 1. 0 0. 4 - Investissement 0. 7 3. 1 2. 5 Demande intérieure 1. 2 1. 7 1. 5 - Exportations 4. 9 4. 1 3. 8 - Importations 4. 4 3. 9 3. 6 PIB 1. 75 1. 8 Croissance en % 20

IV. Conclusions Focus

IV. a. Conclusies Focus • Vertraging Europese conjunctuur in eerste maanden van 2018, vanop hoog niveau. • Economische activiteit in België in eerste maanden van 2018: zeker niet slecht (43% beter). Maar minder positief dan eind 2017 (toen 60% beter). • Sommige industriële sectoren ondervonden hinder van appreciatie euro in de loop van 2017 (+12%), hogere olieprijzen en Europese conjunctuurdip. • Bouw, machinebouw, ICT, interim, voeding en staal positief over ontwikkeling activiteit. 22

IV. b. Conclusions Focus • Les prévisions relatives à l’activité économique sont aussi un peu moins optimistes : • 1/3 prévoit une hausse, contre 52% fin 2017 • Plus de la moitié prévoit maintenant une croissance stable • Les secteurs du commerce, du bois/ameublement prévoient un ralentissement de leur activité (fin 2017 : aucun secteur) • L’industrie surtout est moins optimiste, en raison de l’appréciation de l’euro et de l’incertitude relative au protectionnisme • Le baromètre conjoncturel de la FEB a légèrement baissé, mais se situe toujours à un niveau élevé conforme à une croissance entre 1, 5% et 2%. 23

IV. c. Conclusies Focus • Vooruitzichten voor rendabiliteit blijven ongewijzigd. Tax shift fase 2 en gematigd IPA 20172018 temperen impact conjunctuurdip. • Vooruitzichten voor investeringen blijven gunstig, vooral voor investeringen in innovatie. Ook sectoren die het wat moeilijker hebben (handel, grafische nijverheid) blijven volop investeren in innovatie. Lage rente helpt. • Vooruitzichten inzake jobcreatie zijn iets minder gunstig dan eind vorig jaar (vooral in industrie), maar blijven historisch gezien op hoog peil. 24

IV. d. Conclusies Focus • Fundamentals voor Europese en Belgische conjunctuur blijven OK: • • stimulerend monetair en budgettair beleid lage werkloosheidsgraden vertrouwen van bedrijven en gezinnen ligt hoog loonstijgingen in buurlanden trekken wat aan, maar inflatie vooralsnog vrij goed onder controle • Vertraging van groei begin 2018 is veeleer een adempauze, dan het begin van een neergang. • Voor België: 1, 75% groei in 2018 en 1, 8% in 2019. 25

IV. e. Conclusies Focus • Neerwaartse risico's in 2019 wel fors toegenomen: • Handelsoorlog? !? Wanneer stopt het desastreuze opbod waarbij iedereen verliest? • Brexit: kan "cliff edge"-scenario worden vermeden? • Budgettaire en politieke situatie in Italië? • Reactie financiële markten op geleidelijke reductie van de openmarktaankopen van obligaties door de ECB? => Stijgende langetermijnrentes? • Hoe reageren internationale kapitaalstromen op stijgende Amerikaanse rentevoeten? • België: Laten resultaten van verkiezingen 2019 een snelle regeringsvorming toe? 26

IV. f. Onrechtvaardige Europese tarieven? 27

V. Beleidsconclusies

V. Beleidsconclusies (1/3) • Belgische economie blijft structureel op opwaarts groeipad. • Zelfs bij lichte vertraging groei, blijven bedrijven investeren (in innovatie) en aanwerven. • Competitiviteitsmaatregelen regering (indexsprong, tax shift, nieuwe Wet van '96, verlaging Venn B) spelen daar belangrijke rol in: => terrein kunnen terugwinnen op buitenlandse markt. => hogere arbeidsintensiteit economische groei. 29

V. Conclusions politiques (2/3) • Augmentation du nombre d’emplois dans le secteur privé, diminution du nombre d’allocataires, meilleure rentabilité des entreprises => génèrent des effets de retour pour le budget. • Le gouvernement doit continuer à réduire le déficit budgétaire sérieusement et progressivement, sans mettre en péril la croissance économique => donc pas d’augmentations d’impôts, mais des assainissements du côté des dépenses. 30

V. Beleidsconclusies (3/3) Grootste structurele zwaktes blijven: • Kraptes op arbeidsmarkt ondanks hoog aantal inactieven => interfederale arbeidsdeal van de Premier is stap in goede richting. • Mobiliteitsknopen rond grote steden (Brussel, Antwerpen, Luik, Charleroi, …) => geconcerteerde actie is dringend nodig. • Resterende loonkostenhandicap van 10 à 12% => correcte toepassing hervormde Wet van '96 bij onderhandelingen over IPA 2019 -2020 is cruciaal. 31

Questions, remarques ? ? 32