KVI OG CROHNS FRSLA FYRIR CCU 22 MARS

KVÍÐI OG CROHN´S FRÆÐSLA FYRIR CCU 22. MARS 2010 ELSA BÁRA TRAUSTADÓTTIR, SÁLFRÆÐINGUR

Fimm þættir lífsreynslunnar UMHVERFI: veikindi einelti Hugsun skilnaður Líkamle g einkenn i einelti Líðan/ tilfin ning gjaldþrot missir Hegðun slys 2

HVAÐ ER KVÍÐI?

FER AF STAÐ ÞEGAR VIÐ TELJUM HÆTTU STEÐJA AÐ.

ALGENG KVÍÐAEINKENNI Sálræn Líkamleg • • • Vöðvaspenna Hraður hjartsláttur Hröð og grunn öndun Sviti Munnþurrkur Skjálfti Tíð þvaglát Magaverkur Niðurgangur Ógleði • • • Svefnleysi Eirðarleysi Pirringur Áhyggjur Einbeitingarleysi

AF HVERJU ÞESSI EINKENNI? • Vöðvaspenna • Hraður hjartsláttur • Hröð og grunn öndun • Sviti • Munnþurrkur • Skjálfti • Tíð þvaglát • Magaverkur • Niðurgangur • Ógleði • • • Svefnleysi Eirðarleysi Pirringur Áhyggjur Einbeitingarleysi

HVAÐ ER KVÍÐARÖSKUN? • Þegar kvíðinn er mun meiri en aðstæður gefa tilefni til • Þegar kvíði er til staðar án ástæðu • Þegar kvíðinn hefur hamlandi áhrif á daglegt líf og störf -getur verið um kvíðaröskun að ræða.

KVÍÐARASKANIR Almenn kvíðaröskun Einföld fælni Ofsakvíði Félagsfælni Heilsukvíði Víðáttufælni Áfallastreita Árátta og þráhyggja

VÍÐÁTTUFÆLNI • Ekki bara ótti við opin svæði… • Mikill og ástæðulaus ótti við að vera í ákveðnum aðstæðum (í búð, leikhúsi, mannþröng etc. ) þar sem hjálp er ekki nálæg eða erfitt að komast út úr eða í burtu. • Þróast oft í kjölfar ofsakvíða og er vel þekkt hjá fólki með Crohn´s.

ORSAKIR KVÍÐARASKANA • Flókið samspil margra þátta: • • Erfðir Sálrænir þættir Félagslegir þættir Streita og álag Vímuefnaneysla Aukaverkanir lyfja Slys eða sjúkdómar

ALGENGAR KVÍÐAHUGSANIR • Hvað ef…? • Ég á ekki eftir að ráða við þetta… • Eitthvað slæmt mun gerast • Ofmat á neikvæðri niðurstöðu og vanmat á eigin getu til að takast á við hana.

ALGENG –EN ÓÆSKILEG VIÐBRÖGÐ VIÐ KVÍÐA: • Forðun: Að koma sér úr aðstæðum og forðast að fara í þær aftur. • Öryggishegðun: Fer í aðstæðurnar en ekki nema með öðrum eða vera sérstaklega undirbúinn, með ákveðinn búnað, á ákveðnum tíma o. s. frv.

ALGENG ÖRYGGISHEGÐUN • • • Hafa einhvern með sér Velja nokkra ákveðna „örugga” staði Fara á „öruggum” tíma Skipuleggja „flóttaleið” Hafa ákveðinn „öryggis”búnað með sér: Vatnsflaska, WC pappír, krossgátur, fatnaður, o. s. frv.

VÍTAHRINGUR KVÍÐA Kveikja: Hugsun: Hvað ef ég fæ í magann hér? Hugsun: Aðrir sjá kanski … Ég kemst kanski ekki á wc Viðbrögð/Hegðun: Koma sér úr aðstæðunum, leita að flóttaleið Tilfinning: Kvíði Líkamleg einkenni: verkur í maga, sviti, hjartsláttur…

AÐ BRJÓTA UPP VÍTAHRINGINN • Koma auga á hver vandinn er • Breyta viðbrögðum : • • • Hætta að forðast Sleppa öryggishegðun Hvað er það versta sem gæti gerst? Hvernig gæti ég tekist á við það? Hvað er líklegast að gerist?

CROHN´S OG LÍFSGÆÐI: • Hvernig er gott líf og lífsgæði þegar maður er með Crohn´s? • Hvernig lifir fólk góðu lífi með Crohn´s? • Hvað gerir það? • Hvernig hugsar það?

CROHN´S OG LÍFSGÆÐI: • Hvað skerðir lífsgæði þegar maður er með Crohn´s? • Hvernig lífi lifir fólk með skert lífsgæði og Crohn´s? • Hvað gerir það /gerir það ekki? • Hvernig hugsar það?

ER HÆGT AÐ VELJA LÍFSGÆÐI? • Það eru ekki aðstæður eða atvik sem koma fólki úr jafnvægi heldur hugsun fólks eða mat á atvikum og aðstæðum sínum.

AÐ RÓA EÐA BERAST MEÐ STRAUMNUM?