Missir og sorg Frsla fyrir starfsflk skla frstundaheimila

Missir og sorg Fræðsla fyrir starfsfólk skóla, frístundaheimila og íþróttafélaga Ármann Höskuldsson, Kristín Sigurðardóttir, Sigþrúður Arnardóttir og Guðlaug Jónsdóttir

Markmið • Þátttakendur geri sér betur grein fyrir: – Hvað sorg er – Hvað hefur áhrif á sorg og hvernig hún þróast – Hvernig hægt er að styðja fólk sem upplifir sorg – Hvaða viðbótarúrræði eru í boði fyrir þolendur

Missir og algeng viðbrögð • Að missa eitthvað/einhvern er hluti þess lífs sem við lifum • Það eru til margar tegundir af missi Hvað dettur ykkur í hug?

Skyndilegur missir • Enginn fyrirvari – Enginn möguleiki á að undirbúa sig – Ekki hægt að kveðja og segja það sem maður vildi hafa sagt – Ekkert hægt að skipuleggja í kringum ástvinamissinn • Skyndilegur missir getur bæði tengst andláti og eins að einhver týnist, hverfur (á fjöllum, sjó, stríði, mansal) og finnst ekki aftur

Algeng viðbrögð við skyndilegum missi • Bráð streituviðbrögð • Líkamleg • Sálræn • Reiði • Sektarkennd • Depurð • Örvænting • Vonleysi • Leitað að ástæðum • Trú og trúmál skoðuð og metin • Áætlanir og markmið endurskoðuð

Sektarkennd þess sem missir • Minningar um atburðinn eru ásæknar og geta kallað fram sektarkennd yfir því að hafa komist af • Að hafa ekki getað hindrað, bjargað eða tekið aðrar ákvarðanir • Getur haft alvarlegar afleiðingar í för með sér 30. 10. 202 1

Hvað er sorg? • Eðlilegt en sársaukafullt ferli sem ætlað er að hjálpa viðkomandi til að takast á við missinn • Sorg er eðlilegt viðbragð við missi • Sorg er ekki sjúkdómur • Sorgin verður viðráðanlegri þegar fram í sækir og ef sorgarúrvinnslan er farsæl • Upplifunin ræðst af mörgum samverkandi þáttum – tengsl við hinn látna – hvaða hlutverki hann gegndi

Sorg frh. • Sorg er nauðsynleg og óumflýjanleg • Sorgarferlið er sársaukafullt og alltaf vinna þess sem syrgir • Ásæknar hugsanir og tilfinningar í byrjun: – um þann sem er látinn – um mikilvægar stundir/aðstæður – depurð, sorg, reiði og gremja

Það sem hefur áhrif á sorg barna • Þroskastig barnsins • Verður vitni að slysi • Upplifir lífshættu • Hefur áður átt við sálræna erfiðleika að etja • Viðkvæmur persónuleiki (hlédrægni, einangrun) • Lítill stuðningur frá fjölskyldu eða vinum • Hefur áður upplifað alvarlega atburði

Fyrstu viðbrögð barna • Er brugðið • Eru efins og andmæla, afneita því sem hefur gerst • Fá grát- og reiðiköst • Spyrja mikið • Geta virkað dofin tilfinningalega, eins og ekkert hafi gerst

Viðbrögð barna þegar frá líður • Einangrun • Afneitun • Nauðhald í fólk/hluti • Hrakandi frammistaða • Þráhyggjutal • Breyting á hegðun • Sállíkamlegir kvillar • Svefnörðuleikar • Áhættuhegðun • Vanmáttarkennd /sjálfsgagnrýni • Reiði • Sjálflægni • Kvíði • Óttast um ættingja • Söknuður og sorg

Fjögur stig aðlögunar 1. Viðurkenna raunveruleika missis – „mamma/vinur kemur aldrei aftur” 2. Upplifun sársauka missis – grátur, reiði og örvænting 3. Aðlögun að breyttu lífi – Nýtt fjölskyldumynstur, nýr vinur 4. Snúa sér að framtíðinni – læra að lifa með þá reynslu sem viðkomandi hefur gengið í gegnum

Hvað getur þú gert • Lykilorðin eru hlýja, samúð, samskiptafærni • Hafðu samband – Nefnið nafn hins látna og votta samúð – Ekki hræddur við að tala um manneskjuna sem dó • Vertu til staðar – Vertu þú sjálfur /einlægni er mikilvæg • Þú segir ekkert rangt – Varast að gefa góð ráð • Bjóða aðstoð þína – Virtu sjálfan þig og eigin mörk • Tilbúin að hlusta – Hlustið á þann sem syrgir – Hlusta á aðra sem standa nærri • Snerting eða faðmlag – Meta aðstæður • Sársaukin hverfur aldrei að fullu – Munið að sorg er ferli og sá sem syrgir þarf áframhaldandi stuðning þó langt sé um liðið frá andlátinu

Þarfir syrgjenda og umhverfis • Meta hvaða hópa þarf að styðja • Nánir ættingjar, vinir, skólafélagar, starfsmenn • Skipuleggja minningarstund og áframhaldandi minningu • Að styðja fólk – Skipuleggja jarðarför eða minningarathöfn – Létta undir með fólki með því að elda mat, gæta barna og annað sem þarf að gera • Veita aðstoð – hvatning og umhyggja – veita tækifæri til að tjá líðan í sorg sinni • Þátttaka í kveðjustund • Kistulagning, jarðarför • Virða það hvernig fólk vill haga kveðjuathöfn

Hafa í huga • Aldur barns og þorskastig • Sorgarferlið hefur stöðvast og hefur lamandi áhrif á syrgjandann • Viðkomandi er vonlaus og hjálparlaus • Einkenni og viðbrögð lík þunglyndi • Viðbrögð eru sterk og vara lengi – vítahringur • Viðkomandi er ofurupptekin af hinum látna • Engin leið að ná fram virkni eða áhuga

Þættir sem geta flækt sorgarvinnuna • Alvarleg áföll –Ef hinn látni finnst ekki, illa farið lík, skyndilegur missir, að hinn látni hafi þjáðst fyrir andlátið • Andlát margra í einu –Stór missir, erfitt að takast á við tilfinningar gagnvart svo mörgum í einu • Tvíræðar tilfinningar –Léttir eftir langvarandi veikindi, flókin tengsl við hinn látna

Verkefni • Parið ykkur 4 saman í hóp.

Verkefni • Þú fréttir af því á sunnudegi að stúlka í 3. bekk hafi látist í bílslysi. Hún á systkini í 9. bekk og einnig í leikskólanum. Hún hefur tekið þátt í frístund eftir skóla og er einnig að æfa fótbolta. Liðið hennar hittist á æfingu alltaf á mánudögum, miðvikudögum og föstudögum. Mamma hennar keyrði bílinn en slasaðist ekki. • Hvað þarft þú að hafa í huga á mánudegi þegar þú mætir til vinnu? • Hvað þarf að hafa í huga upp á að styðja við vini, ættingja, skólafélaga og starfsmenn? • Reynið að ímynda ykkur viðbrögð og tilfinningar ökumanns, móður, næstu daga og vikur eftir slysið. • Veltið fyrir ykkur hvaða áhrif svona missir getur haft á líf þess sem eftir lifir og breytt því. • Hvers konar sálrænn stuðningur gæti mögulega komið að gagni?

Úrræði / bjargir

Dæmi um úrræði inn á við • Opin og hreinskipt samskipti • Hlusta á þann sem fyrir missinum var og vera til staðar • Fá stuðning frá samnemendum / samstarfsfólki • Byggja upp stuðningsnet og traust • Nýta utanaðkomandi aðstoð

Dæmi um úrræði út á við –Þjónustumiðstöðvar höfuðborgasvæðis –Heilsugæslustöðvar –Ný dögun sorg. is –Hjálparsími Rauða krossins 1717 –Netspjall Rauða krossins 1717. is