Interculturele competentie Interculturele competentie CIMIC n Culturele zelfkennis

Interculturele competentie?

Interculturele competentie (CIMIC) n Culturele zelfkennis: n Culturele flexibiliteit: n Culturele veerkracht: n Culturele ontvankelijkheid n Culturele kennis: , n Culturele relationele competentie n Culturele communicatieve competentie: n Culturele conflicthantering n Multiperspectiviteit

1. Interculturele competenties : Buiten je eigen logica leren denken n = meervoudig perspectief hanteren n = creatief denken n = vragen stellen, luisteren, dialoog n = proberen om je wijze van handelen niet te laten leiden door je vooroordelen. n = verschillende brillen hanteren

Een hulpmiddel ODIS MODEL n ODIS staat voor ‘Observe, Describe, Interpret, Suspend your judgment ‘ (Observeer, Beschrijf, Interpreteer, Stel je oordeel uit’ n Observeren zonder direct een betekenis te geven aan een situatie, de aangediende informatie zien als nieuw. Valkuil is: ‘dat ken ik al!’. Men kijkt maar ziet niet. n Beschrijven. We stellen vragen, informatie zoeken. Nieuwsgierig zijn, n Interpreteren : er is mijn interpretatie, er zijn die van de anderen. We zoeken meerdere interpretaties. n We stellen ons waardeoordeel uit tot alle interpretaties en veronderstellingen voldoende gecheckt zijn.

Hulpmiddel : de ijsbergmetafoor Zichtbare cultuurelementen : Materiële cultuur, handelingen, Gewoontes, taal, geschiedenis, kunst, enz Onzichtbare cultuurelementen Waarden, houdingen, logica, wereldbeeld, Gedachtengangen, codes/normen, percepties

Onzichtbare cultuurelementen Idee over identiteit, concept van properheid, arbeidsmotivatie, houding t. a. v. dieren, idee over rechtvaardigheid, idee over opvoeding, Idee over werkritme, idee over leiderschap, idee over zuiverheid, tijdsbeleving van ziekte en gezondheid, opvattingen over vriendschap, visie op verleden en toekomst, probleemoplossend denken, Gedragscodes taboes ……. . Leer je pas na langere tijd kennen en zelden volledig

Cultuurshock Euforie Afwachtende houding 1 ste cultuurshock stress/tegenreactie Evenwicht zoeken Evenwicht 2 de cultuurshock

Verhaal : een thuisbegeleidingsdienst n Een hulpverleenster komt twee maal per maand aan huis in een Pakistaans gezin. Er zijn drie kinderen. Het jongste zoontje van vijf heeft ADHD en dat zorgt in het gezin geregeld voor spanning. Wanneer het kind te wild wordt durft de vader hem wel eens een serieuze tik te geven. Ook tijdens het huisbezoek. De begeleid(st)er schrikt daarvan. Op een respectvolle wijze maakt ze de Pakistaanse vader duidelijk dat dit niet is wat wij begrijpen onder ‘omgaan met moeilijk gedrag’. n Vervolgens wordt de man pas echt boos. Wie denkt de begeleidster wel dat ze is? Ze hoeft hem niet te vertellen hoe hij zijn kinderen moet opvoeden, enz… n Wat heeft hier de communicatiefout veroorzaakt? Wat had de begeleidster wel kunnen doen?

2. Interculturele competenties : het probleem ‘ontculturaliseren’ n Wanneer we communiceren met mensen van ‘buiten onze grenzen’ hebben we wel eens vaker de neiging om ‘cultuur’ te zien als een belangrijke oorzaak voor dingen die mislopen. . Culturaliseren = ‘Negatief gedrag bij de “eigen groep” wordt gelinkt aan situationele factoren ‘Negatief/onbegrijpelijk gedrag bij ‘vreemdelingen’ wordt gelinkt aan ‘cultuur’ = een valkuil waar je zeer vlug in stapt

Risico’s van een (te) culturaliserende benadering n Reductie van een persoon tot zijn/haar nationale, etnische of religieuze identiteit n Generalisatie en stereotypering n Eenzijdig vastleggen van betekenissen (receptenlijsten halen de spontaniteit uit je relaties/communicatie) n Haalt je uit je kracht als hulpverlener (heel vaak beschikken we over zinvolle competenties die we niet meer durven te gebruiken omdat het gaat over een andere cultuur) n Hulpmiddel = een inclusieve/ meervoudige visie op identiteit.

n h ? ur ltu ig d n a t s Cu Identiteit e ed m O Omstandigheden voorkeu ren cultuur Familie lid en hed ig Zoon/dochter nationaliteit Spiritualiteit religie karakter Enfant Diploma studies etnische vrienden stad/dorp Club/vereniging oorspring ur u t l Cu werknemer jongen/meisje Passie s tuu r Cul d i gh n ed e r uu lt Cu ti an ie ath mp Sy & e thi pa s t a n ? m O Om d tan Moeder Vader Leeftijd levenservaring

Een hulpmiddel : TOPOI - model n Niet Culturen, maar mensen ontmoeten elkaar, misverstanden en conflicten kunnen te maken hebben met : n Taal n Ordening (interpunctie) n Personen (inhoud en betrekking) n Organisatie n Inzet

2. Interculturele competenties : ‘ontculturaliseren’ n Betekent ook : n Cliché beeldvorming doorbreken in interculturele vorming & activiteiten.

Hoe maak je diversiteit dan wel zichtbaar ? ? ? n Kies niet zozeer voor themaweken/dagen/festiviteiten n Maak er een “rode draad” van in je beleid als lokale overheid/organisatie/school/vereniging n Doe dat in vele kleine dingen (waarin alle vormen (man/vrouw, cultuur, huidskleur, leeftijd, beperkingen, …. ) diversiteit aan bod komen en/of waarin mensen elkaar kunnen ontmoeten (vb. speelstraat)

3. Interculturele competenties : aanvaarden en grenzen stellen n Bijna elke vorm van communicatie zou je als ‘intercultureel ‘ kunnen beschouwen. n Dit is niet onbeperkt, er zijn grenzen Moeilijk veranderbaar Ruimte voor dialoog Onderhandelbaar, veranderbaar Niet onderhandelbaar Ni Niet onderhandelbaar

Interculturele competenties : aanvaarden en grenzen stellen Accepteer dat (sommige) dingen moeilijk veranderbaar zijn Bepaal wat niet onderhandelbaar is. n Streef naar minimale regels, maximale dialoog n Wat willen wij/ik dat jij respecteert? n Wat wil jij dat wij/ik respecteren? n Ga hierover telkens weer opnieuw in dialoog ! n Je bent niet discriminerend wanneer je respectvol en kordaat grenzen stelt. n KENNIS over de cultuur van de ander kan daarbij helpen.

Waarom is aanvaarding belangrijk? : een woordje over Acculturatie C U L T U U R B E H O U D Ja Nee Separatie (vb. Turk + geen Belg) Marginalisatie Isolatie (vb. geen Turk en geen Belg) Nee AANPASSING Integratie (vb. Turk + Belg) Assimilatie (vb. Geen Turk + wel Belg) Ja

Grenzen stellen : Gaat beter in een klimaat van (voldoende) waardering. Waarin je niet enkel probleemgestuurd werkt. Grenzen worden beter geaccepteerd wanneer je ook je eigen samenleving, wijze van werken, kritisch op de korrel durft te nemen.

4. Interculturele competenties : oog voor gelijkenissen en verbondenheid n Fixatie op verschillen kan/zal de kloof vergroten n Stil staan bij ‘VERBONDENHEID’ schept een band en gemeenschappelijke dingen om over in dialoog te gaan Belang van informele contacten !!!!!!! Belang van TIJD investeren in relaties !!!!!!!

4. Interculturele competenties : oog voor gelijkenissen en verbondenheid: n Gelijkenissen/verbondenheid vind je op vlak van n Overgangsmomenten in het leven n Existenstiële vragen n Basisbehoeften n Dagelijks leven/interesses/sport n Religie/spiritualiteit n ……

Gelijkenissen en verbondenheid n Durre Ahmad (Pakistan) n Intercultural communication is : “Sharing your shit “

5. Interculturele competenties : Kennis als middel tot nuanceren Kennis n Cultureel communicatieve competentie verwijst naar het begrijpen van waarden, gedragspatronen en interactieregels, eigen aan een bepaalde cultuur en een bereidheid om je bij je acties en reacties te laten leiden en inspireren door deze kennis. Voorbeelden : kennis van verwantschapssystemen/familiale context, geschiedenis , lokale politiek en economie, migratieproblematiek, antropologie, ……. andere referentiekaders en de wil om je daarin te verdiepen,

Kennis gaat ook over n Een brede visie op cultuur n Hoe je iets vertelt n De verhalen die je niet vertelt “Prejudice by omission” n Nuanceren

Een brede visie op cultuur n = dynamisch en veranderend n = wordt beïnvloed door andere culturen en beïnvloedt zelf ook andere culturen. n = wordt gekenmerkt door diversiteit n Een cultuur is slechts ‘sterk’ op langere termijn in de mate waarin ze open staat voor andere invloeden. Kernwaarden n Gemeenschappelijke taal of talen n Traditie van kennis en ideeën n Gemeenschappelijke geschiedenis n Gemeenschappelijk religie/ levensbeschouwing/ ideologie n Min of meer gemeenschappelijke maatschappij of samenlevingsvorm

Een kleine oefening in nuance n Traditioneel n Conservatief n Radicaal n Extremistisch n Terrorisme n Jihad n Sharia

6. Interculturele competentie Een krachtgerichte benadering n = De krachten van de ander zien (en niet alleen de problemen) = Kunnen/willen zien wat de ander te bieden heeft n = Wat kunnen we leren van de ander ? n = de ander toelaten te geven (Levinas, R. Moreels, R Pannikar) n n = de basis van wederkerigheid.

6. Interculturele competentie Een krachtgerichte benadering n Zien we voldoende de sterktes van de ander? Waarom n n n wel/niet? Zijn we ons bewust van eigen stereotypen die wederkerigheid belemmeren? Welke beelden geven we aan cliënten en collega’s, leerlingen mee over de samenleving/cultuur van de ander? Zijn we er ons van bewust dat we soms gaan culturaliseren? In welke situaties doen we dat? Kunnen we dat enigszins vermijden in de toekomst? Hoe kijken we tegen het begrip identiteit aan? Zij we bereid om te leren van de ander?

9. Interculturele competenties : Een brug slaan op het vlak van zingeving en symboliek n Interculturele dialoog = n Interlevensbeschouwelijk n Interspiritueel n Interreligieus n Uitdaging : naar verbondenheid en gemeenschappelijke waarden zoeken op het symbolische, en zingevende niveau

Interlevensbeschouwelijke dialoog n Religie, spiritualiteit, de Koran, de Bijbel, de Thora, de Veda’s, …. . • (Westers) rationeel Wetenschappelijk Denken. Ratio Cartesiaans Dualistisch Analytisch Contextueel Van een conservatief – orthodox Met oog voor de symboliek en het en/of fundamentalistisch referentiekader Rationeel onderliggende narratief. Dualistisch/categoriserend Koran wordt een ‘manual’of handboek Met oog voor gemeen-chappelijke (vb. Strikt vanuit de bestaande rechtschol waarden = basis voor interreligieuze , interspirituele, interculturele dialoog Recitatief

Diversiteitsbeleid n Individuele competentie heeft weinig kans als er geen beleid is waarbinne ze zuurstof kan krijgen

Kritische succesfactoren om rond diversiteit te werken 1. Organisatiedoelstellingen gelinkt aan diversiteit 2. Diversiteit geïntegreerd in missie en waarden 3. Draagvlak dat begint bij leidinggevenden. Zij dienen te motor te zijn achter een visie en die uit te dragen, 4. Sleutelfiguren die overtuigd zijn 5. Mensen met diverse achtergronden aanwerven, begeleiden en houden (geen excuustruus), 6. Diversiteit wordt zichtbaar gemaakt Bron : opleiding diversiteitsmanagement KUL – Mireille Shepers Cimic.

Kritische succesfactoren om rond diversiteit te werken 8. Flexibele afspraken omtrent uurroosters, werking, verlof, , , 9. Aandacht voor coaching en begeleiding medewerkers 10. Een onthaalprogramma, meter/peterschap voor nieuwe medewerkers 12. (Interculturele) opleiding 13. Samenwerking + delen van informatie met andere organisaties

Begin bij jezelf en niet bij ……. .