Hoofdstuk 4 Narratieve verkenning van de vier evangelin

Hoofdstuk 4 Narratieve verkenning van de vier evangeliën en achtergrondinformatie over Palestina in Jezus’ tijd

3. Wie? Wie zijn de handelende personen in de evangelieverhalen? (en over wie wordt gesproken? )

3. Wie? Wie zijn de handelende personen in de evangelieverhalen? A. Hoofdpersonage Jezus (en God) B. De familie van Jezus C. De leerlingen

D. De menigte(n)/Het volk �Jezus brengt met zijn woorden en daden grote groepen mensen op de been �De menigte staat in een dubbelzinnige houding tegenover Jezus, zie o. a. haar rol in Jezus’ veroordeling tot het kruis

E. Individuen Zeer diverse personen → Jezus ging geen mens uit de weg �Jood en niet-jood �Jong en oud �Ziek en gezond �Rein en onrein �Man en vrouw �Rijk en arm �Griek, Romein, Galileeër, Judeeër, Samaritaan, … �Vriend en vijand

F. Joodse vertegenwoordigers �Van diverse religieuze/politieke strekkingen: farizeeën, sadduceeën, herodianen �Met diverse socio-religieuze posities: schriftgeleerden, synagogeleiders, hogepriesters, oudsten �Al zeer vroeg in conflict met Jezus over: � Enkele van zijn uitspraken � Zijn handelingen op Sabbat � Zijn ‘pretentie’ om zonden te vergeven � Zijn omgang met zondaars en tollenaars → gevangenneming, vals proces, terdoodveroordeling, terechtstelling (uitgevoerd door de Romeinen)

G. Romeinen en hun sympathisanten �Romeinen: � Soldaten � Centurio’s � Pontius Pilatus �Sympathisanten van de Romeinen: � Tollenaars � Hogepriesters � Herodes Antipas � Herodianen

Aanvulling: De patriarchale samenleving in Palestina ten tijde van Jezus �Samenleving: een klein aantal mannen had de macht over de andere mannen, vrouwen en kinderen op alle terreinen van de samenleving �Familie: de familievader oefende macht en gezag uit over alle familieleden en wat zij samen bezitten �Kinderen: � laagste in de sociale hiërarchie (vaak uitgebuit) � Vanaf 12 jaar: zonen niet langer onder de macht van de vader; dochters konden uitgehuwelijkt worden

Vrouwen in de patriarchale samenleving t. t. v. Jezus �Omzichtigheid met bronmateriaal is geboden! �Vrouwen behoorden toe aan hun vader en na hun huwelijk aan hun echtgenoot �Plaats van de vrouw: voornamelijk thuis � zorg voor kinderen, huishouden, bewerken van wol/linnen �Nood aan nuance, cfr. boek Judit (Palestina, 100 v. Chr. )

Jezus’ omgang met vrouwen volgens de evangeliën �Jezus ging op gelijkaardige wijze om met mannen en vrouwen: Hij ging geen mens uit de weg �Jezus was geen feminist avant la lettre �Jezus ging op inclusieve wijze met mensen om en riep zijn leerlingen op tot een houding van dienstbaarheid waarbij Hij zijn eigen leven als (veeleisend) voorbeeld stelde

Wie? Achtergrondinformatie bij de personages in de evangeliën. Over het joodse religieuze leven in Palestina ten tijde van Jezus

De tempel �De Eerste Tempel � = Tempel van Salomo (10 e eeuw v. Chr. ) � Ark van het Verbond in het Allerheiligste � Verwoest door Babyloniërs in 587 v. Chr. �De Tweede Tempel � Ingewijd in 515 v. Chr. � Lege sokkel voor de Ark van het Verbond in het Allerheiligste � Vanaf 20 v. Chr. in opdracht van Herodes de Grote uitgebreid, gerestaureerd en verfraaid (bouwwerken duurden tot 63 n. Chr. ) � In 70 n. Chr. verwoest (cfr. ‘catastrofe van 70 na Chr. ’)

De Tweede Tempel Maquette van de Tweede Tempel te Jeruzalem zoals die er in het jaar 66 uitzag (Israëlmuseum te Jeruzalem)

De Tweede Tempel

Jeruzalem ten tijde van Jezus

De Tempel van Jeruzalem: plattegrond

Voorhoven en eigenlijke tempel

Plattegrond Heilige en Allerheiligste

Offers �Voortdurend offer �Privé-offers: � Brandoffer � Vredeoffer � reinigingsoffer

Religieuze feesten � 3 pelgrimsfeesten: � Pasen: uittocht uit Egypte � Wekenfeest: gave van de Tora op de Sinaï � Loofhuttenfeest: zwerftocht in de woestijn → mensen pelgrimeerden ervoor naar Jeruzalem → een week lang feest �Grote Verzoendag: enige dag van het jaar waarop de hogepriester het Allerheiligste betrad

De Sabbat �‘De zevende dag van de week’ (zaterdag) = rustdag � Humanitaire en sociale dimensie: recht op rust voor ieder � Religieuze dimensie: God rustte op de zevende dag �Sabbatsrust respecteren = één van de tien geboden �Concrete voorschriften: � Heilige bijeenkomst houden � Extra tempeloffer + vernieuwing toonbroden � Verboden te werken, vuur te maken, handel te drijven, lasten te dragen, een afstand verder dan 2000 el af te leggen � Recht op verdediging tegen aanval � Een leven redden gaat boven de sabbat

De Synagoge �Gebouw voor (religieuze) samenkomsten � Rechthoekig gebouw, georiënteerd op de tempel � Cruciaal: meubelstuk voor het bewaren van rollen van de Tora en de Profeten � Eventueel met stenen zitbanken langs de muur � Tijdens religieuze samenkomsten zaten vrouwen en kinderen vaak gescheiden van mannen

Vb. Synagoge van Herodion (vóór 70 n. Chr. )

Synagogebijeenkomst op Sabbat �Voorwaarde: minstens 10 volwassen, vrije, joodse mannen aanwezig �Verloop: � Sjema Israël � Gebeden door de voorganger � Lectuur uit de Tora en de Profeten � Predicatie op de lezingen

Dagelijks gebed � 2 x per dag, ‘s morgens en ‘s avonds �Gekeerd naar de Tempel �o. a. Sjema Israël

4. Wat? Wat gebeurt er? Wat speelt er zich af? Wat staat er te lezen?

A. Ontmoeting, confrontatie, in Jezus’ compagnie B. Woorden van Jezus: � Rede (toespraak) � Parabel � Dialoog � Dispuut (twistgesprek) → Monoloog of dialoog? → Confrontatie of ontmoeting? → Wie is aan het woord? → Wie wordt aangesproken? En wie luistert nog mee?

Achtergrondinfo bij Jezus’ parabels �‘Parabel in strikte zin’: een uitgewerkt gelijkenisverhaal gekenmerkt door � Profane stijl (situaties uit het dagelijkse leven) � Vreemde wending → kan ons ontgaan wegens te vertrouwd met het verhaal of te onbekend met de joodse achtergrond

Achtergrondinfo bij Jezus’ parabels �Hoe werkt een parabel: � De toehoorders worden meegenomen in een aanvankelijk herkenbaar verhaal � Vreemde elementen lokken de toehoorders weg uit hun gewone wereld � Taalgebeuren: doorheen het ‘vreemde’ verhaal komt het Rijk Gods de luisteraars nabij → Parabels zijn niet om te zetten in beschrijvende taal → Parabels dagen uit tot een reactie