Hoe pak je een tekst aan Een handleiding

Hoe pak je een ‘tekst’ aan? Een handleiding gebaseerd op de vakgebonden eindtermen ‘moderne talen’

Een vraagje! Ø Vind je deze cartoon grappig? Ø Waarom (niet)? Hoe pak je een tekst aan? 2/17

Vertrekpunt bij elke ‘tekst’: het communicatiemodel bericht zender (1) doel (2) inhoud over iets: thema (6) wordt er iets gezegd: boodschap (7) via een medium (3) ontvanger (4) reactie (9) vorm op een bepaalde manier: stijl (8) in een bepaalde context (5) Hoe pak je een tekst aan? 3/17

Vraag je telkens af: (1) zender: (2) doel: (3) medium: (4) ontvanger: (5) context: (6) (7) (8) (9) thema: boodschap: stijl: reactie: Van wie komt dit bericht? Wat kom je over de zender te weten? Individu of organisatie? Staat de naam vermeld? Beroep? Leeftijd? . . . Wat is het hoofddoel van z'n bericht? Welk communicatiemiddel werd er gebruikt? Kranten hebben allerlei soorten teksten: artikels, advertenties, lezersbrieven, zoekertjes, strips. . . Voor wie is het bericht bestemd? Kun je een profiel schetsen van de beoogde luisteraar/lezer? Leeftijd? Klasse? Interesses? . . . In welke omstandigheden kwam de communicatie tot stand? Wat is het onderwerp van het bericht? Wat wordt er duidelijk gemaakt over het onderwerp? Hoe werd het bericht verpakt? Hoe zou de ontvanger reageren op dit bericht? Hoe pak je een tekst aan? 4/17

Even illustreren: 1 zender: 2 doel: 3 medium: 4 ontvanger: 5 context: 6 thema: 7 boodschap: 8 stijl: 9 reactie: ZAK, huiscartoonist van De Morgen, een Vlaamse krant de lezer aan het lachen brengen, en aan het denken, kortom: een geslaagde spotprent maken een cartoon in een krant Deze cartoon is vooral gericht op lezers met interesse voor politiek je moet wat voorkennis hebben(? ) de 'lezer' ziet deze cartoon op pagina twee van z'n ochtendkrant op 23 maart 2006, net onder het standpunt van de hoofdredacteur. de recente vraag om na de werkvloer ook de horeca (café’s, restaurants. . . ) rookvrij te maken. dit is een goed initiatief via een absurde omkering - rokers zijn kwaad dat niet-rokers kunnen ‘meegenieten’ in het restaurant van hun (dure) sigaretjes. (vul zelf maar in) Hoe pak je een tekst aan? 5/17

Achterhaal zo vlug mogelijk zender & doel. . . 3 - ARGUMENTATIEF 1 - INFORMATIEF 2 - PRESCRIPTIEF Sprookje Er was een man die altijd rechtvaardig was. 4 - NARRATIEF H. de Coninck 5 - ARTISTIEK-LITERAIR Hoe pak je een tekst aan? 6/17

1 - Informatieve teksten het overbrengen van informatie voorbeelden schema, tabel, nieuwsitem, mededeling, folder, verslag, formulier, brief, e-mail, documentaire, interview, gesprek. . . Hoe pak je een tekst aan? 7/17

EEN PRESCRIPTIEVE TEKST Hoe pak je een tekst aan? 8/17

2 - Prescriptieve teksten Het rechtstreeks sturen van het handelen van de ontvanger Voorbeelden: instructie, opschrift, waarschuwing, handleiding, gebruiksaanwijzing, publieke aankondiging. . . Hoe pak je een tekst aan? 9/17

3 - Argumentatieve teksten het opbouwen van een redenering voorbeelden: pamflet, betoog, essay, discussie, debat. . . Hoe pak je een tekst aan? 10/17

4 - Narratieve teksten het verhalend weergeven van feiten en gebeurtenissen voorbeelden: reportage, scenario, relaas, interview, hoorspel, verhaal, film, feuilleton, reisverhaal. . . Hoe pak je een tekst aan? 11/17

Sprookje Er was een man die altijd rechtvaardig was. H. de Coninck 5 - Artistiek-literaire teksten expliciete aanwezigheid van een esthetische component voorbeelden: gedicht, kortverhaal, roman, toneel, stripverhaal, songtekst. . . Hoe pak je een tekst aan? 12/17

• Misschien zijn er nog wel andere bedoelingen. . . Iemand aan het lachen willen brengen bijvoorbeeld of een ander emotie die je wil overbrengen. . . emotieve teksten (? ) • En natuurlijk kunnen zenders (schrijvers, sprekers, tekenaars. . . ) niet één maar meerdere bedoelingen hebben met een ‘tekst’. Je vraagt je dan best af wat je als het dominante kenmerk ervaart. Hoe pak je een tekst aan? 13/17

TAALTAKEN Of wat je met een tekst moet doen in klas Taaltaken op beschrijvend niveau Taaltaken op structurerend niveau Taaltaken op beoordelend niveau Hoe pak je een tekst aan? 14/17

1 Het globale onderwerp bepalen 2 De hoofdgedachterhalen 3 Een spontane mening of appreciatie vormen 4 De gedachtegang volgen 5 Relevante informatie selecteren 6 De tekststructuur en -samenhang herkennen 7 Informatie (summier) beoordelen Hoe pak je een tekst aan? 15/17

Vanuit het communicatiemodel bekeken 1 2 3 4 5 Wie is de zender? Wat is z'n doel? Via welk kanaal communiceert hij? Wie is de ontvanger? In welke context? 6 Waarover gaat het? – HET GLOBALE ONDERWERP BEPALEN Globaal lezen 7 Wat zegt hij erover? – DE HOOFDGEDACHTERHALEN Globaal lezen Intensief lezen – DE GEDACHTEGANG VOLGEN – RELEVANTE INFORMATIE SELECTEREN Selectief lezen 8 Hoe zegt hij het? – DE TEKSTSTRUCTUUR & SAMENHANG HERKENNEN Intensief lezen – EN OP OVERZICHTELIJKE WIJZE ORDENEN 9 Hoe reageert de ontvanger? – EEN SPONTANE MENING OF APPRECIATIE VORMEN – INFORMATIE BEOORDELEN Hoe pak je een tekst aan? 16/17

Even herhalen. . . Tekstsoort bepalen Het communicatiemodel reconstrueren Taaltaak Sprookje Er was een man die altijd rechtvaardig was. H. de Coninck Vaardigheid Hoe pak je een tekst aan? 17/17