ETM FAKLTES TEMEL ETM OKUL NCES ETM OKAE

EĞİTİM FAKÜLTESİ TEMEL EĞİTİM/ OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİ OKAE 007 ERKEN ÇOCUKLUKTA DİL VE KAVRAM GELİŞİMİ Dr. Elif MERCAN UZUN

Dil nedir? – İnsanların düşündüklerini ve duyduklarını bildirmek için kelimelerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşma, lisan (TDK, 2019) – Tümüyle insana özgü olan, insana, sınırlı birimlerle, sonsuz ifade gücü veren sistemler bütünüdür (Akarsu, 1998).

Dil nedir? – Duygu, düşünce ve isteklerin bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan öğeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan, çok yönlü, çok gelişmiş bir dizgedir (Aksan, 1998). – Bilgi alışverişi aracıdır (Fischer, 2013).

Dil nedir? – Vygotsky’e göre dil, sözsüz düzeyde oluşturulmuş belirli kavramları yansıtmakla ya da temsil etmekle kalmayıp daha çok düşünme süreçleri ile bizzat kavram oluşumunu şekillendiren ve yönlendiren yüksek zihinsel süreçlerdir. – Piaget’ye göre dil, akıl yürütme süreçlerini oluşturan eylemler ve işlemlerden farklı olarak, dünyayı temsil etmeye yarayan göstergeler sistemidir (Wood 2003).

Dil nedir? – Dil bireyler arası iletişimin sağlanması amacı ile duygu ve düşüncelerin aktarımını sağlamak için anlamlı sözcüklerin bir araya getirilmesi ile oluşan bir sistemdir (Temel, Bekir ve Yazıcı, 2014, 5). – İnsanların duygu ve düşüncelerini anlamlandırmalarını ve bu sayede diğer insanlarla sosyal bir etkileşim içinde olmalarını sağlayan dil; aynı zamanda toplumların kültür, değer ve bilgi birikimlerini de kuşaktan kuşağa aktarmalarına yardımcı olan yaşayan bir araçtır.

Dilin özellikleri • • Dolayımsallık Toplumsallık Bireysellik Göstergesellik İletişimsellik Ereksellik Süreçsellik Birikimlilik

Anadili • Başlangıçta anneden ve yakın aile çevresinden, daha sonra da ilişkide bulunulan çevrelerden öğrenilir (Aksan 1975). • Anadili edinimi dört temel dil becerisinden oluşmaktadır ve çok yönlü, girişik becerileri içerir.

Anadili Bu beceriler; okuma, yazma, dinleme ve konuşmadır. – Konuşma ve yazma, anlatma; dinleme ve okuma, anlama becerisidir. – Bireyin anadiliyle doğru, açık ve etkili bir iletişim gerçekleştirmesi bu dört becerinin bütünsellik içinde gelişmesine bağlıdır (Sever 1998: 54)

• Çocuk dili nasıl öğrenir? • Nasıl bu kadar çabuk ve nasıl bu kadar başarılı bir şekilde bu yapıyı içselleştirir?

Dilin Bileşenleri • Dil bilmek bütün bu alt sistemlerin etkin kullanımına bağlıdır (Berk, 2013). • Dilin bileşenleri ile ilgili alanyazını tarandığında, her dilin evrensel ses sistemlerinden meydana geldiği anlaşılmaktadır.

Dilin Bileşenleri • Bunlar; – ses bilgisi (fonoloji), – biçimbilgisi (morfoloji), – söz dizimi (sentaks), – anlam bilgisi (semantik) ve – edim bilgisidir(pragmatik)

Dilin Bileşenleri • Ses bilgisi (fonoloji); bir dili ses olarak diğer dillerden ayıran tınılarla birlikte konuşma seslerinin yapı ve sırasını yöneten kuralları içermektedir.

Dilin Bileşenleri • Biçimbirim (morfoloji) ise dilin anlamlı en küçük birimi olarak tanımlanmıştır. • Biçimbirim içerisinde dilde tek başına kullanılan sözcüklerin (isimler, sıfatlar ve yüklemler) ve tek başına kullanılamayan eklerin (takılar, bağlaçlar vb. ) cümle içinde anlama bağlı olarak kullanılma kuralları incelenir.

Dilin Bileşenleri • Üçüncü bileşen sözdizimidir (sentaks). • Sözcüklerin birleşerek tümceler oluşturmasında uyulan kurallara söz dizimi kuralları denir.

Dilin Bileşenleri • Dilin bir diğer bileşeni olan anlam bilgisi (semantik); sözcüklerde ve sözcük bileşenlerinde anlamlı bir bütün oluşturmaktır.

Dilin Bileşenleri • Son olarak dilin kullanım bilgisi (pragmatik)dilin iletişim kurmada nasıl farklılaştığıyla ilgilidir.