ELASTKYETESNEKLK Arz ve Talep Esneklii ELASTKYET Talep esneklii

ELASTİKİYETESNEKLİK Arz ve Talep Esnekliği

ELASTİKİYET -Talep esnekliği -Talebin fiyat esnekliği - Esnekliği etkileyen faktörler -Talebin gelir esnekliği - Çapraz esneklik - Arz esnekliği

ELASTİKİYET (ESNEKLİK) KAVRAMI ü Talep ve arz fonksiyonlarındaki bağımsız değişkenlerin değişmesi, talep ve arz edilen miktarların artmasına ya da azalmasına neden olmaktadır. ü Ancak bu değişmelerin talep ve arzı ne yönde olduğu kadar ne ölçüde değiştireceğinin de bilinmesi gereklidir. Elastikiyet bu konuda yardımcı olmaktadır. ü Arz ve talepteki bağımsız değişkenlerdeki oransal değişimin talep ve arzı ne oranda değiştireceğini esneklik kavramı açıklamaktadır.

Talep sabitken arz arttığında denge fiyatının düştüğü ve denge miktarının arttığı bilinmektedir. Fiyattaki büyük düşüş karşısında miktarda küçük bir artış mı olur veya fiyattaki küçük bir düşüş karşısında miktarda büyük bir artış mı olur?

ELASTİKİYET ü Bir değişkendeki değişmenin, diğer bir değişkendeki değişim duyarlılığının ölçülmesidir. Elastikiyet = % A % B ü B’de meydana gelen yüzde değişmenin A’da meydana getirdiği oransal değişmeye elastikiyet denir. ü Bu B’ye göre A’nın elastikiyeti olarak ifade edilir.

Talep Esnekliği: Talebi etkileyen faktörlerden birinde meydana gelen değişmeler karşısında talebin gösterdiği duyarlılık derecesidir Talep Esnekliği türleri: *Talebin fiyat esnekliği *Gelirin talep esnekliği *Çapraz esneklik

Talep Kanunu Fiyat Talep miktarı Belirli bir fiyat artışı karşısında o maldan talep edilen miktarın ne ölçüde azalacağını ilgili malın talep esnekliğini hesaplayarak bulabiliriz

Talebin Fiyat Esnekliği Bir malın kendi fiyatındaki değişme karşısında talebin gösterdiği duyarlılığa talebin fiyat esnekliği denir. Fiyat değişimlerine malların duyarlılığı farklıdır Örneğin, tuz fiyatında Muz, biftek veya tereyağı fiyatında Tuz talebini büyük ölçüde artırmaz Bu malların talebini önemli ölçüde artırır

Talebin ü ü Fiyat Esnekliği Alıcıların planlarını etkileyen diğer tüm faktörler aynı kaldığında, bir malın talep edilen miktarının, fiyatlardaki değişime gösterdiği tepkidir. Fiyatın ucuzlaması ile talep miktarında meydana gelen artış malın çeşidine göre farklılık göstermektedir. Talep elastikiyeti birimsiz bir ölçüdür. Talebin fiyat elastikiyeti, bir malın fiyatında meydana gelen yüzdesel değişmenin talep miktarına etkisi olarak tanımlanabilir.

Talebin fiyat esnekliği Nokta Esneklik (ep)= % ΔQD= Talep miktarında % değişme Fiyattaki % değişme QD Q 1 P % ΔP= ep = Q ΔP P 1 ÷ Q 1 P 1 Q 2 - Q 1 = = P 2 – P 1 Q ΔP P 1 * Q 1

Talebin fiyat esnekliği Örnek: // p 1 = 4 Bir malın fiyatı 4 TL. iken talep 6 birim; fiyat 5 TL. iken, talep 3 birim ise, elastikiyet nedir? P 2 = 5 q 1 = 6 q 2 = 3 p= 5– 4= 1 q = 3 – 6 = -3 ep = -3 1 . 4 6 = -2

Talebin fiyat esnekliği Yay Esnekliği Esneklik (ep)= Talep miktarında % değişme Fiyattaki % değişme QD ÷ (QD 2+QD 1)/2 QD P P (P 2+P 1)/2 * (Q D 2+QD 1)/2

Esneklik (ep)= % QD % P = Q*Port P*Qort

Taleple fiyat arasında ters orantılı bir ilişki olduğu için talebin fiyat esnekliği negatiftir.

Örnek: Fiyat Talep Esnekliği Bir malın fiyatı 20 TL’den 35 TL’ye çıktığında, talep 100 birimden 70 birime düşmektedir. Fiyat-talep elastikiyetini hesaplayınız. P 1 = 20 TL. ep = P 2 = 35 TL. Q 1 = 100 birim Q P . P 1 + P 2 Q 1 + Q 2 = 70 birim

Elastikiyet Bir malın fiyatı 20 TL’den 35 TL’ye çıktığında, talep 100 birimden 70 birime düşmektedir. Elastikiyeti hesaplayınız. P 1 = 20 TL. P 2 = 35 TL. Q ep = P 70 -100 35 -20 . Q 1 = 100 birim Q 2 = 70 birim . P 1 + P 2 Q 1 + Q 2 20 + 35 100 + 70 = - 0. 65

Esnekliğin ölçülmesi (m ve n noktaları arasındaki esneklik) m n P (TL) D Q (000 s)

Esnekliğin ölçülmesi DQ DP Ped = ¸ (Q 2+Q 1)/2 (P 2+P 1)/2 m 7 P (TL) P = – 2 P orta n Q = 10 D 15 Q orta Q (000 s)

Esnekliğin ölçülmesi DQ DP Ped = ¸ (Q 2+Q 1)/2 (P 2+P 1)/2 m = 7 P (TL) P = – 2 P orta 10 (20+10)/2 ¸ n Q = 10 D 15 Q orta Q (000 s) -2 (8+6)/2

Esnekliğin ölçülmesi DQ DP Ped = ¸ (Q 2+Q 1)/2 (P 2+P 1)/2 m = 7 P (TL) P = – 2 P orta n = 10 (20+10)/2 ¸ 10/15 x -7/2 Q = 10 D 15 Q orta Q (000 s) -2 (8+6)/2

Esnekliğin ölçülmesi DQ DP Ped = ¸ (Q 2+Q 1)/2 (P 2+P 1)/2 m = 7 P (TL) P = – 2 P orta n Q = 10 10 (20+10)/2 ¸ = 10/15 x -7/2 = -70/30 D 15 Q orta Q (000 s) -2 (8+6)/2

Esnekliğin ölçülmesi DQ DP Ped = ¸ (Q 2+Q 1)/2 (P 2+P 1)/2 m = 7 P (TL) P = – 2 P orta n Q = 10 10 (20+10)/2 ¸ = 10/15 x -7/2 = = -70/30 -7/3 = -2. 33 D 15 Q orta Q (000 s) -2 (8+6)/2

Esnekliğin ölçülmesi DQ DP Ped = ¸ (Q 2+Q 1)/2 (P 2+P 1)/2 = 2 (11+9)/2 ¸ -1 (20. 5+19. 56)/2 = 2/10 x -20/1 = = -0. 2*20 -4. 0

- Esnekliğin sayısal değeri sıfır ile sonsuz arasında değişir -Talep esnekliği negatif olmakla birlikte, karşılaştırmalarda katsayıların mutlak değerleri dikkate alınır.

Esneklik Farklı fiyat esneklikleri ve talep eğrileri

Farklı Talep Elastikiyetleri Ürün İnsulin % Δ Fiyat % Δ Talep Elastikiyet Edilen % Δ QD Miktarı % Δ QP +% 10 %0 0 Tam inelastik Telefon hizmeti Sığır Eti +% 10 -% 1 -0. 1 İnelastik +% 10 -1. 0 Birim Elastik Muz +% 10 -% 30 -3. 0 Elastik

Birden büyük Elastikiyet, esnek (elastik) talep ep >1 P(TL) 5 Fiyatta meydana gelen küçük bir değişme, talep miktarında büyük ölçüde değişmeye neden oluyorsa, elastikiyet katsayısı 1’den büyüktür. Örnek: Fiyatta %10 artış, talep miktarında %10’dan fazla düşmeye nedense. Otomobil, mobilya vb. b a 4 0 D 10 Q (dönemlik milyon birim) 20

Birden küçük Elastikiyet, az esnek (inelastik) talep ep < 1 8 c P(TL) Fiyatta meydana gelen değişme, talep miktarında bu oranda değişmeye neden olmuyorsa, elastikiyet katsayısı 1’den küçüktür. Fiyatta %10 artış, talep miktarında %10’dan daha az düşmeye nedense. Beslenme ve barınmada kullanılan mallar a 4 D 0 15 Q (dönemlik milyon birim) 20

P Elastikiyet Sıfır, Tam İnelastik talep (Pe. D = 0) D üElastikiyeti sıfır olan mallar, fiyat değişmelerine karşı duyarlılık göstermez, üMalın fiyatındaki artış veya azalış talep miktarında herhangi bir değişmeye neden olmaz. üTalep miktarı fiyat ne olursa olsun sabittir. Yani fiyat değişmelerine karşı talep miktarı tepkisizdir. üCan O Q 1 kurtaran ilaç, insülin Q

P Tam elastik (Sonsuz esnek) talep (Pe. D = ¥) üMalın fiyatındaki küçük değişmelere karşılık, talep edilen miktarın sonsuz ölçüde değişmesidir. üKampüste yana iki meşrubat makinesi örneği P 1 O D Q

P 20 Birim esnek talep (Pe. D = – 1) a b 8 O Fiyatta meydana gelen değişme, talep miktarında aynı oranda değişmeye neden oluyorsa, elastikiyet katsayısı 1’e eşittir. Örnek: Fiyatta %10 artış, talep miktarında %10 düşmeye nedense D 40 100 Q

Talebin Fiyat Esnekliği tüketici harcamaları ve firma hasılatı

Toplam harcama P(TL) Tüketicinin toplam harcaması = Firmanın toplam hasılatı = 2 TL x 3 mil. br = 6 milyon TL Q (dönemlik milyon birim) D

İki nokta arasında esnek talep Fiyat arttıkça harcamalar azalır P(TL) 5 b a 4 0 D 10 Q (dönemlik milyon birim) 20

İki nokta arasında az esnek talep Fiyat arttıkça Harcamalar artar 8 c P(TL) a 4 D 0 15 Q (dönemlik milyon birim) 20

P İnelastik talep (Pe. D = 0) D P 2 b P 1 a O Q 1 Q

P Sonsuz esnek talep (Pe. D = ¥) a b Q 1 Q 2 P 1 O D Q

P 20 Birim esnek talep (Pe. D = – 1) a b 8 O Alıcılar malın fiyatı ne olursa olsun hep aynı miktarda para harcamaya kararlıdır. Fiyat x Miktar=Harcama düzeyi eşit D 40 100 Q

ü Fiyat değişmelerinin talebi etkileme derecesi hesaplanırken diğer şartların (diğer mal fiyatlarının, tüketicinin gelirinin, zevklerin) aynı kaldığı varsayımı (ceteris paribus) unutulmamalıdır.

Bir talep eğrisi üzerinde fiyat esnekliği

Tablo: Amerika’da Talebin Fiyat Esnekliğine Ait Hesaplamalar Mallar Esneklikler Ekmek Makarna Koyun eti -0. 77 -0. 47 -2. 22 Tavuk eti Zeytinyağı Ayçiçeği yağı Mobilya Otomobil -0. 32 -1. 35 -0. 83 1. 2 2. 1

Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler ü Malın karşıladığı ihtiyacın şiddeti Zaruri malların elastikiyeti düşük, zaruri olmayan malların elastikiyeti yüksektir. (ekmek, çikolata) Çikolata fiyatları yükselirse tüketiciler kolaylıkla tüketimden vazgeçerler ü Talep edilen mal ve hizmetlerin ikamelerinin mümkün olup olmayışı Kolay ikame edilen malların talep esnekliği yüksek (elma, armut, portakal vb. ). İkamesi mümkün olmayan (tuz veya hayati ilaç gibi) malın talep esnekliği sıfır veya çok azdır. ü Mala harcanan paranın tüketici bütçesindeki oransal önemi Bir malın fiyatı düşük ve aile bütçesinde ayrılan para miktarı önemsiz ise bu malların talep esnekliği düşük olacaktır. Tuz, kibrit, çiklet ve barınma vs.

Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler ü Fiyat değişiminden beri geçen zaman Kısa zamanda talep esnekliği düşük olan bir malın uzun dönemde esnekliği artabilir. Fiyattaki değişmelere tüketicilerin tepki göstermeleri zaman aldığından, bir çok malın talebi kısa zamanda inelastik olabilir. ü Alışkanlıklar Tiryaki olmayan birisinin sigara talep esnekliği yüksek, zamanla tiryaki oldukça talep esnekliği gittikçe azalır. ü Sosyal ve psikolojik faktörler

Fiyat Değişiminden Sonra Geçen Zaman ne kadar uzun olursa, talep o kadar elastik olur. P Dk Du p 1 B A D p 0 Dk O q 2 q 1 q 0 Du Q

Çapraz esneklik

-Bir malın talebi, ikame ve tamamlayıcı malların fiyatlarının da etkisi altındadır. -Bu etkinin derecesi çapraz esneklik katsayısı ile ölçülür. - Bir malın talebinin diğer malların fiyatlarındaki değişmeye karşı gösterdiği tepkiye çapraz esneklik denir.

Çapraz esnekliğin ölçülmesi Esneklik (ecp)= X malının Talebindeki % değişme Y Malının Fiyatındaki % değişme (ecp)= Qx Qx (ecp)= Qx Py ÷ * Py Py Py Qx

Y malı; -ikame malı olabilir (pozitif esneklik) -Çapraz esnekliğin sıfıra yaklaşması ikamenin güçlüğünü, sonsuza yaklaşması ise ikamenin kolaylığını gösterir - Tamamlayıcı mal (negatif esneklik) olabilir

Örnek: İkame Malları Kuzu etinin fiyatı 11 TL/kg iken 12 TL/kg. ’a çıktığında tavuk eti talebi 5 kg’dan 6 kg’a çıkmıştır. Çapraz elastikiyeti hesaplayınız. Py 1 = 11 TL. Py 2 = 12 TL. e. Xy = Qx 1 = 5 Qx 2 = 6 kg 5 -6 11 – 12 . (11 + 12)/2 (5+6)/2 = 2. 1

Örnek: Tamamlayıcı Malları Benzin fiyatı 1. 5 YTL/lt iken 1. 75 YTL/lt olduğunda otomobil aylık talebi 20. 000 adetten 13. 000 adete düşmüştür. Çapraz elastikiyeti hesaplayınız. Py 1 = 1. 5 YTL. Py 2 = 1. 75 YTL. e. Xy = qx 1 = 20000 adet. qx 2 = 13000 adet. 20000 - 13000 1. 5 – 1. 75 . 1. 5 + 1. 75 20000 + 13000 = -2. 8

Talebin Gelir Esnekliği v. Talebi etkileyen faktörlerden biri gelirdir. v. Talep edilen mal miktarı ile gelir arasında doğrusal ilişki bulunmaktadır. v. Talebin Gelir Esnekliği, talebin gelir değişmeleri karşısındaki duyarlılığıdır. v. Bir birimlik gelir artışı karşısında talep edilen mal miktarında kaç birimlik bir değişmenin olacağını gelir esnekliği vermektedir. v. Gelir elastikiyeti, diğer şartlar aynı kaldığında bir mal veya hizmetin talebinin gelirdeki değişmeye gösterdiği tepkinin ölçüsüdür.

Talebin Gelir Elastikiyeti Talep Miktarındaki % değişme Esneklik (ey)= ey = Gelir Miktarındaki % değişme q y . y 1 + y 2 q 1 + q 2 Gelir elastikiyeti üç şekilde olabilir; 1. Esneklik 1’den büyük (normal mal, lüx mallar, gelir elastik) 2. Esneklik 0 ile 1 arasında (normal mal, gıda maddeleri, gelir inelastik) 3. Esneklik 0’dan küçük (düşük mal)

ü Normal olarak talebin gelir elastikiyeti pozitiftir; çünkü gelir arttıkça, tüketicinin mal talebi de artar. Ancak Düşük (inferior) malların talebinin elastikiyeti negatiftir; çünkü gelir artınca tüketici inferior mal talebini azaltır, kaliteli mallar ikame eder (Giffen Paradoksu) ü Zorunlu malların gelir elastikiyeti düşüktür (ep < 1). Tüketici gelir seviyesi ne olursa olsun bu gibi malları belirli bir miktarda almak ister. Ancak lüks (kültürel) malların gelir elastikiyeti büyüktür (ep 1). Tüketicinin geliri arttıkça, bu mallara olan talep daha büyük oranda artar.

Uluslararası seyahat, Mücevherat, Sanat eserleri vs. Gıda, giyim, gazete, dergi vs. Küçük motosiklet, Patates, pirinç

Türkiye’de bazı ürünlerin gelir elastikiyeti • • • Gıda Ekmek Et Meyve Süt Sigara Ulaşım Mobilya Giyim : 0. 33 : 0. 44 : 1. 24 : 0. 80 : 0. 62 : 0. 30 : 1. 10 : 0. 72 : 0. 87

Gelir Elastikiyeti Talep elastikse = Fiyatın düşmesi toplam geliri arttırır. Fiyatın yükselmesi toplam geliri azaltır. Talep inelastikse = Fiyatın düşmesi toplam geliri azaltır. Fiyatın yükselmesi toplam geliri arttırır. Talep birim elastikse = Fiyatın değişmesi toplam geliri değiştirmez.

Fiyatın düşüşü geliri arttırıyorsa, talep elastiktir. Fiyatın düşüşü geliri düşürüyorsa, talep inelastiktir. Fiyatın düşüşü geliri değiştirmiyorsa, talep birim elastiktir.

Tablo: Amerika’da Talebin Gelir Esnekliği Mallar Süt Domuz Ürünleri Kök Bitkisi Gıdalar Kümes Hayvanları Peynir Sığır Eti Benzin-Mazot Restorant Yemeği Esneklikler -0. 5 -0. 2 0. 3 0. 4 0. 5 1. 1 2. 4

üÖrnek Soru: Devlet tiyatroları, büyüyen açıklarını kapatmak ve gelirlerini artırmak için bilet fiyatlarında %20'lik bir indirime gitti. üBelediye Otobüs İşletmeleri ise gelirlerini artırmak amacıyla bilet fiyatlarını artırma yolunu tercih etti. üSizce bu iki farklı politikadan biri hatalı mıydı? Gelirleri artırma yoluyla uygulanan bu iki zıt politika tercihini opera ve belediye otobüsü tüketicilerinin talep esnekliklerini ve talep esneklikleri ile toplam harcamalar arasındaki ilişkiyi dikkate alarak açıklayınız.

Arz Elastikiyeti Arzın Fiyat Esnekliği

Arz Kanunu Fiyat Arz miktarı Artışlar farklı mallarda farklı olmaktadır Örneğin, Buzdolabı fiyatı Temel tarım ürünlerinin fiyatı Buzdolabı arzında artış olur Tarım ürünleri arzında geniş ölçüde artış olmaz

Arzın Fiyat Esnekliği Arz elastikiyeti, satış planlarını etkileyen diğer şartlar aynı kalmak şartıyla, bir malın fiyatındaki değişmeye karşı arz miktarının tepkisini ölçmektedir. ea = Arz miktarındaki % değişim Fiyattaki % değişim QS (QS 1+Qs 2 ÷ )/2 P (P 1+P 2)/2

Farklı fiyat esnekliklerine sahip arz eğrileri P S 1 P 0 O Q 0 Q

Farklı fiyat esnekliklerine sahip arz eğrileri P S 1 S 2 P 0 O Q 0 Q

Farklı fiyat esnekliklerine sahip arz eğrileri P S 1 S 2 P 1 P 0 O Q 0 Q 1 Q

Farklı fiyat esnekliklerine sahip arz eğrileri P S 1 S 2 P 1 P 0 O Q 0 Q 1 Q 2 Q

Arz esnekliği ü a) Birden büyük arz esnekliği (es >1): Fiyattaki belli bir % değişme, arz miktarında daha büyük bir % değişmeye neden oluyorsa arz elastiktir. ü b) Birden küçük arz esnekliği (es <1): Fiyattaki belli bir % değişme, arz miktarında daha küçük bir % değişmeye neden oluyorsa arz inelastiktir. ü c) Birim arz esnekliği (es =1): Fiyattaki % artış kadar arz miktarında da % artış oluyorsa arz birim elasiyiktir. ü d) Sıfır arz esnekliği (es =1): Fiyat ne kadar artarsa artsın arz miktarı değişmiyorsa arz esnekliği sıfırdır. (örneğin eski sanat eserleri gibi)

P P S S 0 e s= 0 Tam inelastik arz Q 0 e s= Tam elastik arz Q 0 e s= 1 Q Birim elastik arz

Arz esnekliğini etkileyen faktörler a. Kaynakların ikame imkânları b. Arz kararının verileceği zaman dilimi c. Maliyet yapısı d. Üretim teknolojisinin özelliği e. Malın beklemeye elverişli olup olmaması d. Firmalardaki kapasite kullanım oranları ve stok durumu

Esneklik Arzın fiyat esnekliği ve zaman

DÖNEM ANALİZLERİ ve ARZ P D` D` P S S D D P D` D S P` P` P P D` D` D` D D D O S Q O a a` Q

Tarım Sektöründe Arz Yapısı ü Tarım ürünleri piyasası diğer ürün piyasalarından farklı (dengesiz): ü Tarım ürünlerinde fiyat belirsizliğine neden olan belli başlı faktörler: ü Tarım ürünleri büyük ölçüde doğal koşulların ve iklimin etkisi altında ü Tarım ürünlerine ve özellikle gıda ürünlerine talebin gelir ve fiyat esnekliği düşük (Tüketicinin geliri artsa da veya bu malların fiyatı düşse de, talep edilen miktarlarda büyük değişme olmuyor) ü Bu nedenle fiyat oluşumunda arz cephesi önemli rol oynuyor, ancak arz da doğal koşullara bağlı. ü Tarımda teknik yenilikler ve bu yeniliklerin uygulanması sınırlı(yeni makine alımı-yeni teknoloji)

Tarım Sektöründe Arz Yapısı ve Esneklikler: (King Kanunu) P P 1 D S S` P P 2 A S B A P 1 B P 2 S` D D D O q 1 q 2 Q O q 2 q 1 Q

Tarım Sektöründe Arz Yapısı ve Zaman Unsuru Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi P St=f(Pt-1) P 1 P 3 P 4 P 2 D’ P 0 D O q 0 q 2 q 3 q 1 Q 1 2 3 4 Azalan Dalgalanmalar Talep esnekliği>Arz esnekliği 5

Tarım Sektöründe Arz Yapısı ve Zaman Unsuru Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi P D’ S P 3 P 1 P 0 P 2 D O q 2 q 0 q 1 q 3 Q 1 2 3 Artan Dalgalanmalar Arz esnekliği>Talep esnekliği 4 5

Tarım Sektöründe Arz Yapısı ve Zaman Unsuru Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi P D’ S P 3 P 1 P 0 P 2 D O q 0 q 1 Q 1 2 3 4 Devamlı Dalgalanmalar Arz esnekliği=Talep esnekliği 5

Fiyatlara Müdahale ü Devletler, kendi ekonomik sistemlerine göre fiyatlara az ya da çok müdahalede bulunurlar. ü Serbest piyasalarda devletin müdahalesi; üreticiyi veya tüketiciyi koruma ya da fiyatların istikrarını sağlamak amacıyla yapılabilir. ü Bu amaçla alınabilecek önlemler; ü Piyasaların düzenlenmesi ve organizasyonu, arz sınırlaması veya destekleme alımları ü Borsalar, ü Kooperatifler, ü Üretimin sınırlandırılması, ü Tanzim satışları vb.

Taban ve Tavan Fiyatlar ü Taban Fiyat; Devlet tarafından üreticiyi korumak amacıyla, belirli ürünler için asgari bir fiyat belirlenmesidir. ü Stok yapılması zor olan tarımsal mallarda devlet, satış fiyatına müdahale etmez. Bunun yerine üreticilere belirli bir mali yardım uygular. ü Tavan Fiyat; Savaş, kıtlık yılları vb. olağanüstü dönemlerde devlet bazı malların fiyatına sınırlama getirilmesidir. ü Tavan fiyat uygulaması narh (tespit edilmiş fiyat) şeklinde düzenlenir. ü Narh uygulaması sonucu arz talebi karşılamayabilir. Piyasada mal bulmada zorluklar çıkar. ü Bu durumda sıra ile satış, karne veya vesika sistemi ü Bir malı satın alma arzusunun yüksekliği karaborsayı gündeme getirir.

Devlet Müdahalesi: Tavan Fiyatlar P (ve) KARABORSA FİYATI D S A P 2 E P 0 C B P 1 üTalep fazlasını gidermek için; ü 1. Talebin daraltılması ü 2. Arzın artırılması Talep Fazlası S D O qs q 0 qd Q

Devlet Müdahalesi: Taban Fiyatlar P S D A P 1 Arz Fazlası B E P 0 S D O qs q 0 qd Q