BLM 4 Arz ve talep esneklikleri Mc GrawHill

BÖLÜM 4 Arz ve talep esneklikleri ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Talebin fiyat esnekliği Bir malın talep edilen miktarının o malın fiyatındaki bir değişime duyarlılığını ölçer. ©Mc. Graw-Hill Education 2014

Esnek talep – Fiyat esnekliği (negatif işaretini görmezden gelerek) -1’den daha büyükken – yani talep edilen miktardaki % değişim fiyattaki değişimi aşınca • örn. eğer talep edilen miktar fiyattaki %5’lik bir artışa karşılık %7 oranında düşerse • ve esneklik -7 5 = -1, 4 olursa • talep esnektir. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Esnek olmayan talep – Fiyat esnekliği -1 ve 0 arasındayken – yani talep edilen miktardaki % değişim fiyattaki değişimden küçükken • örn. eğer talep edilen miktar fiyattaki %5’lik bir artışa karşılık %3, 5 oranında düşerse • ve esneklik -3. 5 5 = - 0, 7 olursa • talep esnek değildir. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Birim esnek talep – Fiyat esnekliği tam -1’ken – yani talep edilen miktardaki % değişim fiyattaki değişime eşitken • örn. eğer talep edilen miktar fiyattaki %5’lik artışa karşılık %5 oranında düşerse • ve esneklik -5 5 = -1 olursa • talep birim esnektir. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Doğrusal bir talep eğrisi için fiyat esnekliği Fiyat esnekliği düz bir çizgi hâlindeki talep eğrisinin uzunluğu boyunca değişir. D Esnek Birim esnek Esnek değil D ©Mc. Graw-Hill Education, 2014 Miktar

Fiyat esnekliğini ne belirler? • Tüketicilerin bir malı yaklaşık olarak aynı işlevi gören diğer bir malla değiştirmedeki rahatlıkları • ÖRNEK: – eğer fiyatı artarsa tüketiciler bir deterjan markasını diğeriyle rahatça değiştirebilir, – bu yüzden deterjana talebin esnek olmasını bekleriz, – ama eğer tüm deterjanların fiyatları yükselirse o zaman tüketici birinden diğerine geçmez, – bu yüzden talebin esnek olmamasını bekleriz. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Esneklik uzun dönemde daha yüksektir • Kısa dönemde tüketiciler harcama alışkanlıklarını değiştirmeye hazır olmayabilir ya da bunu yapamayabilir • Eğer fiyat değişimleri devam ederse, tüketicilerin kendilerini uyarlaması daha olasıdır. • Bu yüzden talep – uzun dönemde daha esnek olmaya – ama kısa dönemde görece esnek olmamaya meyillidir. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Toplam gelir, fiyat değişimleri ve talebin fiyat esnekliği Toplam harcamadaki değişimin nedeni Esnek (örn. 3) Birim-esnek (- Esnek değil 1) (örn. 0. 3) Fiyat artışı Düşüş Değişmez Artış İndirim Artış Değişmez Düşüş ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Fiyat Esneklik ve indirimler D Esnek Birim esnek Esnek değil İndirim için: eğer talep esnekse yeni satışlardan gelecek gelir mevcut satışlardan elde edilen gelirdeki düşüşü aşacak, yani toplam gelir artacaktır. D Miktar Toplam gelir Eğer talep esnek değilse yeni satışlardan gelecek gelir mevcut satışlardan elde edilen gelirdeki düşüşten daha az olacak, yani toplam gelir azalacaktır. Miktar ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Esneklik ve metro ücretleri Gelirleri artırmak için metro ücretleri nasıl değiştirilmelidir? • Yolcular otobüse veya taksiye binebilir, kendi arabalarını kullanabilir, vs. – bu yüzden talep esnek olabilir (örn. -1. 4) – ve ücretlerdeki bir artış talep edilen yolculuk sayısını ve toplam harcamayı azaltacaktır • Eğer yolcuların yolculuk opsiyonları yoksa – talep esnek olmayabilir (örn. -0. 7) – bu yüzden ücretleri artırmanın talep edilen yolculuk sayısı üzerinde daha az etkisi olacaktır – ve gelir artacaktır ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Talebin çapraz fiyat esnekliği j malının fiyatındaki değişikliklere ilişkin olarak i malı için çapraz fiyat esnekliği aşağıdaki gibidir: i malının talep edilen miktarındaki % değişim j malının fiyatındaki % değişim Bu değişim pozitif veya negatif olabilir – Eğer iki mal birbirinin ikamesiyse, örn. çay ve kahve, çapraz fiyat esnekliği pozitif olmaya meyillidir. – Eğer iki mal birbirinin tamamlayıcısıysa, örn. kahve ve süt, çapraz fiyat esnekliği negatif olmaya meyillidir. ©Mc. Graw-Hill Companies, 2010

BK’daki fiyat esneklikleri Yüzde 1’lik fiyat değişiminin yarattığı talep edilen miktar değişimine uğrayan ürün miktardaki % değişim Gıda Giyinme Ulaşım Gıda 0. 4 0 0. 1 Giyinme 0. 1 0. 5 0. 1 Ulaşım 0. 3 0. 1 0. 5 Kaynak: R. Blundell et al. , ‘What do we learn about consumer demand patterns from micro data? ’, American Economic Review 83, no. 3 (1993): 570– 597. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Talebin gelir esnekliği talep edilen miktarın gelirdeki bir değişime duyarlılığını ölçer ve aşağıdaki gibi tanımlanabilir: malın talep edilen miktarındaki % değişim tüketici gelirindeki % değişim Gelir esnekliği pozitif veya negatif olabilir. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Normal ve düşük mallar • Normal bir mal için talebin gelir esnekliği pozitiftir – gelirdeki bir artış talep edilen miktarda artışa sebep olur, örn. süt ürünleri • Düşük bir mal için talebin gelir esnekliği negatiftir – gelirdeki bir artış talep edilen miktarda artışa sebep olur, örn. kömür • Lüks bir mal için talebin gelir esnekliği 1’den büyüktür, örn. şarap ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Gelir ve talep eğrisi Gelirdeki bir artış için: DÜŞÜK MAL Fiyat NORMAL D 0 D 1 D 0 Miktar Talep eğrisi sağa kayar ©Mc. Graw-Hill Education, 2014 Miktar Talep eğrisi sola kayar

BK gelir esneklikleri Geniş kategoriler Gelir esnekliği Dar kategoriler Gelir esnekliği Tütün 0. 5 Kömür 2. 0 Yakıt 0. 3 Ekmek ve kahvaltılık tahıl ürünleri 0. 1 Gıda 0. 5 Margarin 0. 37 Alkol 1. 1 Tam yağlı süt 0. 17 Giyinme 1. 2 Sebze 0. 9 Dayanıklı tüketim malları 1. 5 Eğlence ürünleri 2. 0 Hizmetler 1. 8 Şarap ve diğer içkiler 2. 6 Kaynaklar: J. Muellbauer, ‘Testing the Barten model of household composition effects’, Economic Journal 87 (1977): 460– 487; A. Deaton, ‘The measurement of income and price elasticities’, European Economic Review 7 (1975): 261– 273; National Food Survey 2000. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Biraz matematik Arzın fiyat esnekliği: Bu, belli bir arz fonksiyonu üzerindeki iki farklı nokta arasındaki arz esnekliğini ölçer. Arzın nokta esnekliği şu şekilde ifade edilir: Burada belli bir noktada arz fonksiyonunun eğimini ölçer. Örneğin QS =2 + 5 P ifadesinde = 5’tir. eğer P=10 ise QS =52; nokta esnekliği 5 x 10/52 = 0. 96’dır. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Özet (1) • Aksi belirtilmedikçe, talebin esnekliği malın kendi fiyat esnekliği manasını taşır. • Talebin çapraz fiyat esnekliği bir malın talep edilen miktarının ilgili başka bir malın fiyatındaki değişikliklere duyarlılığını ölçer. • Talebin gelir esnekliği tüm malların fiyatını sabit tutarak talep edilen miktarın gelirdeki değişimlere duyarlılığını ölçer. • Düşük mallar için talebin gelir esneklikleri negatiftir. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014

Özet (2) • Düşük mal olmayan mallara normal mallar denir ve bunların pozitif talebin gelir esneklikleri vardır. • Arz esnekliği arz edilen miktarın ürünün fiyatındaki yüzde 1'lik artışa olan yüzde tepkisini ölçer. • Vergi yansıması vergiyi sonuçta kimin ödediğini ölçer. ©Mc. Graw-Hill Education, 2014