EDUKIMI FIZIK SPECIAL Fmijt me aftsi t kufizuara

EDUKIMI FIZIK SPECIAL Fëmijët me aftësi të kufizuara Ligjëruesi: Dr. Sc. Fatmir Pireva

HYRJE • Në shoqëritë ku konceptin mbrojtje te pengesave në zhvillim, është zhvilluar e bazuar në konceptin të nevojave të veçanta, shqetësim i shoqërisë është fokusuar në elimin ose lehtësimin e pengesave fizike dhe sociale që të parandalojë plotësimin e këtyre nevojave. Fëmija me ngecje në zhvillim është fëmija i cili ka vështirësi ne zhvillim dhe nuk do të jetë në gjendje për të arritur ose të mbajë nivel të kënaqshëm të shëndetit dhe zhvillimit. Fëmijët tek të cilit shëndeti dhe zhvillimi në masë të konsiderueshme mund të përkeqësohet pa mbështetje shtesë ose shërbime të veçanta në fushën e kujdesit shëndetësor, rehabilitimin, arsimimin, mirëqenies sociale apo formave të tjera të mbrojtjes.

FËMIJËT ME NEVOJA SPECIALE Termi Fëmijë me nevoja të veçanta është shumë më i gjerë dhe në vete përmban: Fëmijët me aftësi të kufizuara (trupore, mendore dhe shqisore) Fëmijët me çrregullime të sjelljes, Fëmijë me sëmundje të rënda kronike. Fëmijët në kujdes afat-gjatë në spitale apo në shtëpi. Fëmijët me çrregullime emocionale, Fëmijë nga qendrat sociale, kulturore. Fëmijët pa përkujdesje prindërore, Fëmijët e abuzuar, fëmijët e luftës, refugjatë të luftës dhe, fëmijët e shpërngulur. q

FËMIJËT me të meta senzorike (ku termi "Paaftësi ndijor" përfshin dy shqisat dominuese: shikimin dhe dëgjimi, dhe në të gjitha shkallët e dëmtimit të këtyre dy shqisave që kanë rezultuar në vështirësi komunikimi me rrethin); Fëmijët me çrregullime fizike (Çrregullime të aparatit lëvizor format e ndryshme post-traumatik, invaliditeti, sëmundjet kronike të gjatë, format e ndryshme të paralizës. Fëmijët me Aftësia njohëse të pazhvilluar (të vonuara mendor forma më e butë dhe format më të këqija të ashtu-quajtur të "Thellë" retardim);

FËMIJËT me çrregullime në të folur. Fëmijët me çrregullim lëvizorë. Fëmijët me çrregullime të shprehura në sjellje(problemet edukative, papjekuria emocionale dhe sociale, reagimet pasive-agresive dhe reaksionet agresive, sjellja delikuente etj) Duke filluar nga pengesat DOMINUESE, por ajo merr parasysh situata e përgjithshme, përkatësisht shkallën në të cilën rastet familjare dhe mjedisit të ndikojnë në qëndrimet e zhvillimin e fëmijës.

FËMIJËT ME NGECJE NË ZHVILLIM Fëmijët me problem ndijor (ku termi "Paaftësi ndijor" përfshin dy shqisat dominuese: te pamurit dhe dëgjimi, dhe të gjitha shkallët e dëmtimit të këtyre dy shqisave që kanë rezultuar në vështirësi per komunikimi me rrethin); Fëmijët me çrregullime fizike (Fault Locoaparat motor, format e ndryshme të post-traumatik me aftësi të kufizuara, sëmundjet kronike të gjatë, format e ndryshme të paralizes së trurit) Fëmijët me aftësia njohëse të pazhvilluar ( zhvillim i vonuar mendor shkalla e të butë, dhe format më të këqija të ashtu-quajtur, ngecje e theksuar)

KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I ÇRREGULLIMEVE TË FËMIJËT Dëmtimi e funksioneve shqisore (dëmtimi I të pamurit, dëgjim, çrregullime ndijor e ndjeshmërisë prekse, dhimbje, prekje, lëvizjes dhe baraspeshës); çrregullimet e funksioneve kognitive, vëmendja dhe funksionet perceptuese (vonesë mentale të të gjitha nivelit vështirësi në të mësuar, lëndë të përgjithshme dhe selektive, mosfunksionim i të folurit, humbje të vëmendjes në raste të ndryshme, çrregullime oculomotor perceptuese, etj. ) Çrregullime të kontrollit të muskujve (sidomos ato që pengojnë apo vështirosjen lëvizjen, komunikimi i drejtpërdrejtë, dhe komunikimi i fëmijës me rrethinën, të tilla si, të paraliza cerebrale çrregullime ortopedike, çrregullime në të folur, apuntimet, sëmundjet e muskujve etj.

Dëmtimi fizik i Shëndetit te Fëmijës (çrregullime metabolike dhe fiziologjike si hipotiroidizmi, astma, diabet për të mitur, sëmundje e lindura të zemrës, në varësi të aparatit për mbështetjen e jetës, etj. Çrregullime emocional të fëmijëve dhe Çrregullimet në organizimin e sjelljes (çrregullim të gjendjes së ndjenjave dhe sjelljeve, sjellja hiperaktive, neuroza e fëmijëve, psikoza e fëmijëve, autizëmi, ndryshimet emocionale dhe ndryshimet nga sjellja e shkaktuar nga dëmtimi i sistemit nervor, etj. ) Faktorët e jashtëm në lidhje me fëmijën që pengojnë zhvillimin ne kufijtë e aftësive funksionale (familjet disfunksional apo kaotik, sjellja e papërgjegjshme prindërore, abuzimin e fëmijëve nga prindërit, format e renda të kushteve materiale, prapambetja sociale dhe kulturore, prindërit psikotike. . . ).

FËMIJËT MË ÇRREGULLIME MENDORE Devijimet mendore mund të shihet gjerësisht si një mospërputhje midis aftësisë së fëmijës dhe kërkesave që paraqiten para tij nga rrethi në të cilin ai jeton. Kjo mospërputhje është e krijuara ose reduktuar për shkak të burimeve biologjike apo kërkesave të pamjaftueshme sociale, kulturore dhe familjare, kushte afatgjata në funksionimin intelektual të fëmijës. Aftësit e kufizuara mendore lidhen edhe me ngadalshmërinë apo jo barazinë e zhvillimit të aftësive intelektuale. Vështirësitë e këtyre fëmijëve vijnë në shprehje në hapësirën kognitive(të tilla si vështirësi në procesin e të mësuarit) dhe në fushën e sjelljes adaptive (të tilla si vështirësi në zbatimin e përmbajtjeve mësimore, vështirësi në përballimin e situatave të reja, në hapësirën e vetë-kujdesit, komunikimi dhe aftësive sociale).

1. 2. 3. Prapambetja mendor karakterizohet nga një sërë aftësish të kufizuara që shprehen në nivel të ndryshme, dhe ata janë të shprehura në forma si: a) mungesa e kontrollit motorike dhe koordinimit të dobët, b) pengesat ndijor te përmasave të ndryshme, c) zhvillimi i ngadalshëm i gjuhës dhe të folurit d) dëmtim i funksioneve njohëse. Dallohen tre kritere diagnostike për prapambetjen mendor: Funksionimi Intelektual nën-mesatar (ngecje e butë mendor - IQ 50 -70, Ngecja mesatare mendore - IQ 35 -50, Ngecja e rënd dhe thellë mendore - IQ 35 -19), e) sjellje deficitare adaptive , (rregullim social), f) ngecja e vonuar para moshës 18 vjeç. Është e nevojshme të dallohen dy grupe të ngecura mendor: 1. ngecja familjar dhe social-kulturore. 2. ngecja organike apo klinike.

FËMIJA ME DËMTIMI I DËGJIMIT Dëmtimi dëgjimi, veçanërisht lloj i tij më i keq - shurdhim në fillim, përfaqëson një formë të paaftësisë ndijor që lë shumë pasoja në zhvillimin e përgjithshëm të fëmijës. Të shurdhër "janë ata që ndjenja e dëgjimit nuk është funksional për nevoja jetësore normale. “ dëgjim i vështirë " janë ata që ndjenja e dëgjimit është i dëmtuar, por megjithatë, funksionale me ose pa përdorimin e aparatit të dëgjimit. Pengesat ne zhvillimin e aparatit dëgjimor ekspozohen si zvoglim apo mungesa totale e njëjësisë dëgjimore, e cila seriozisht pengon zhvillimin dhe përdorimin e te folurit, si dhe komunikimin social te fëmijës. Një fëmijë me dëgjimin të dëmtuar në pamundësi të marrjes së të gjitha sinjaleve tingëllore, vepron i pa interesuar dhe hesht, sepse nuk është në gjendje që ne tersi ti përcjell ngjarjet që ndodhin në rrethin, dhe për këtë vëmendja e tij nuk është stabile dhe e shkurtër, dhe shpesh nuk e kupton çka është duke ndodhur. Dhe shpeshherë për ta tërhjek vëmendjen reagon në mënyrë agresive, dhe me këtë edhe vështirësohet komunikimi.

FËMIJË ME DËMTIME NË TË PAMUR Pengesat në zhvillimin e e të pamurit manifestohet si i zvogëluara ose plotësisht mungon shikimi, dhe reagimi ne dritë, e cila ne mase të madhe pengon komunikimin vizual. Një nga karakteristikat kryesore të fëmijëve me dëmtime shikimi është ecja e ngadalshme dhe jo e sigurt, si pasoj e jo sigurisë qe rrjedh nga frika e gjësendeve të panjohura. Koka shpeshherë është e ngritur lart për shkak të nevojës përqendrim intensiv. Një fëmijë i verbër së pari është fëmijë e më pas i verbër Fëmijët me dëmtime shikimi, si dhe të gjithë fëmijët e tjerë kanë nevojë për lëvizja të lirë (vrapim) e cila nga natyra e situatës vështirë realizohet. Prandaj, lëvizjet stereotip janë të pranishëm - të cilat manifestohet si një lëkundje, duke e vënë dorën e tij në sytë e tij, goditje e fortë e shuplakave, lëvizjet rrethore të kokës, hapjen dhe mbylljen e dyerve. Pasi shumicen e informacioneve në lidhje me botën e jashtme i marrim nëpërmjet shqisave të shikimit, dhë të dëgjimit fëmijë me këto dëmtime shumë pak janë të interesuar, dhe shpesh edhe ragojn të lodhur dhe të pa interesuar.

PROBLEMET E FËMIJËVE ME DËMTIME TE TË PAMURIT Të gjitha problemet që lidhen me verbëria (Loëenfeld) klasifikohen në tre fusha: 1) Funksioni Kognitiv; 2) lëvizje; 3) problemi i përcaktimit të faktorëve psikologjik dhe sociologjike. Prandaj, verbëri ka implikime direket vetëm në fushën kognitive dhe lëvizshmërisë, ndërsa të gjitha pasojat e tjera janë indirekte që rezultojnë efektet e verbërisë.

FËMIJA ME ÇRREGULLIME NË TË FOLUR Për të folurit dhe për tu zhvilluar të folurit, duhet domosdoshmërish të plotësohen kushtet primare biologjike – pjekja e SNQ dhe organet e të folurit, të cilat sigurojnë një zhvillim normal psikomotor, dhe zhvillimi i aftësisë për të folur. Kjo do të thotë se të folurit është funksion bio-psikosocial , dhe çrregullimi i të folurit shihet në këtë pjesë të kompleksit. Sipas fjalës çrregullime në të folur përfshihen të gjitha çrregullimet në funksionin e të folurit, të cilat në çfarëdo mënyre e pengojnë komunikimin verbal, pavarësisht nga ajo që ata janë të kushtëzuar dhe se si kanë për të shprehur. Vështërsit në të folur dhe në zë, përfshijnë edhe vështërsit në shqiptimin e fjalëve, fjalëve të pakuptimta dhe belbëzimin.

FËMIJËT FIZIKISHT TË PAAFTË Fëmijët me aftësi të kufizuara ose dëmtime në funksionimin fizik, duke u referuar për fëmijët me aftësi të kufizuara si fizikisht ose me aftësi të kufizuara, paraqesin një nga kategoritë mëdha në popullatën e fëmijëve të hendikepuar me pasqyrë shumë të ndryshme dhe shumë komplekse të funksioneve psikofizike. Invaliditeti i trupit përfshin një gamë të gjerë të gjendjeve, pengesave, kufizim i pjesshëm ose i plotë apo dëmtim i funksioneve të trupit, apo pjesët e saj individuale apo si tersi e sistemit lëvizorë. Termi invaliditet trupor përfshin dhe nënkupton çdo gjendje e çrregulluar trupore, nga ato me te lehtat e deri te ato më të renda. Pengesat në zhvillimin fizik janë të shoqëruara zakonisht me dëmtime të rënda dhe të gjata të sistemit lëvizor, dëmtimeve trupore, sistemit nervor, sistemit muskulor dhe të nyjeve, deformimet afatgjata, të muskujve dhe sëmundjet neuromuskulare, sistemit nervor qendrore dhe sistemi periferik nervor, që seriozisht dëmton shëndetin e fëmijës.

Pyetje & komente