7 PATOGENOST VIRULENCIJA I FAKTORI VIRULENCIJE Medicinska kola

7. PATOGENOST, VIRULENCIJA I FAKTORI VIRULENCIJE Medicinska škola u Rijeci III-5, zdravstveno-laboratorijski tehničari MIKROBIOLOGIJA I PARAZITOLOGIJA

PATOGENOST - sposobnost jednog mikroorganizma da prodre u organizam nosioca i da u njemu izazove bolest - različite vrste bakterija jednog te istog roda mogu biti različitog stupnja patogenosti; npr. u rodu Bacillus od nepatogenih (B. suptilis) do izrazito patogenih (B. anthracis) - neke bakterije su patogene samo za jednog nosioca (čovjeka) a neke mogu i za više njih

VIRULENCIJA - stupanj patogenosti nekog mikroorganizma, odnosno mjera njegove sposobnosti da izazove bolest - virulencija se može modificirati, i to je jedan od načina dobivanja cjepiva

FAKTORI VIRULENCIJE BAKTERIJA 1) bakterijski toksini 2) hemolizini 3) bakterijska ovojnica 4) ostali toksini

BAKTERIJSKI OTROVI 1) egzotoksini: - različiti kemijski spojevi koje bakterija luči u vanjsku sredinu; po kemijskom sastavu su proteini pa su termolabilni, p. H osjetljivi i dobri antigeni - toksoid (anatoksin) je egzotoksin koji je pod utjecajem neke kemijske supstancije ili topline izgubio svoja toksična, a sačuvao antigena svojstva; koristi se za pripremu cjepiva - egzotoksini mogu biti vrlo jaki biološki otrovi; npr. egzotoksin Clostridium botulinuma je jedan od najpoznatijih bakterijskih toksina i ispoljava svoj učinak na sinapsama i neuromuskularnim pločama tako što sprečava oslobađanje acetilkolina

BAKTERIJSKI OTROVI 2) endotoksini: - nalaze se u citoplazmi bakterije i oslobađaju se tek poslije njene smrti; po kemijskom sastavu su polisaharidi, pa su zato termostabilni, p. H neosjetljivi, ali su dobri antigeni i izazivaju jak imuni odgovor - relativno su slabi otrovi; djelovanje endotoksina nije specifično i dovodi do lokalnih i općih promjena u organizmu nosioca: a) lokalno povećava propusnost kapilara i dovodi do upale b) sistematski uzrokuje porast tjelesne temperature, glavobolju i pad trombocita, što može dovesti u stanje šoka - endotoksine proizvode uglavnom Gram-negativne bakterije (npr. Salmonella i Shigella) i dovode do alimentarnih toksinfekcija

HEMOLIZINI - produkti su mnogih bakterijskih vrsta i, kao sto im ime kaže, dovode do hemolize; važni su faktori virulencije i hemolitički sojevi streptokoka i stafilokoka su virulentni; u ovisnosti od toga da li se od bakterijske stanice mogu odvojiti metodom filtracije oni se dijele na: 1) filtrabilne hemolizine ili streptolizine; oni su proteinske prirode i dobri su antigeni; njih luče piogeni koki (streptokoki i stafilokoki) 2) nefiltrabilni hemolizini; oni se ne mogu se odvojiti od kulture filtracijom, ali se njihovo prisustvo uočava kada bakterije rastu na čvrstom agaru sa 5% krvi; u okolini kolonija se vidi zona providne podloge nastala potpunom lizom eritrocita pod utjecajem hemolizina (B tip), ili zelenkasta zona nastala nepotpunom razgradnjom hemoglobina (A tip)

BAKTERIJSKA OVOJNICA 1) kapsula nekih bakterija ima veliki značaj u virulenciji na taj način što otežava fagocitozu i omogućava preživljavanje bakterije u nepovoljnim uvjetima; polisaharidi kapsule su dobri antigeni iako nisu toksični 2) stanična stijenka može imati toksične gradivne elemente kao sto je lipopolisaharid Gram-negativnih bakterija koji je ujedno i endotoksin

OSTALI BAKTERIJSKI ENZIMI 1) leukocidini su produkti koji djeluju na leukocite i dovode do njihove destrukcije razgradnjom njihove jezgre i prskanjem stanice; oni narušavaju prvu liniju obrane organizma i omogućavaju lakši ulazak u organizam 2) koagulaza je enzim koga luče neke bakterije (npr. S. aureus) i koji dovodi do koagulacije proteina plazme i stvaranje tromba u tkivima koja su inficirana 3) hijaluronidaza (faktor prodiranja) razgrađuje hijaluronsku kiselinu koja je jedna od osnovnih vezivnih supstanci u tkivima; njenom razgradnjom slabi se vezivno tkivo i omogućava se daljnje prodiranje bakterija u organizam

OSTALI BAKTERIJSKI ENZIMI 4) bakterijske kinaze su enzimi koji sprečavaju stvaranje krvnog tromba ili dovode do njegove razgradnje aktivirajući plazminogen; razgradnjom tromba kinaze omogućavaju širenje bakterija u druge dijelove organizma; streptokinaze se koriste u terapiji tromboza krvnih žila 5) lipaze, proteaze, hidrolaze, oksidaze se oslobađaju nakon raspadanja bakterija i vrše destrukciju tkiva nosioca

PITANJA 1) Što je to patogenost? 2) Što je to virulencija? 3) Nabroji faktore virulencije! 4) Što možeš reći o endotoksinima? 5) Što možeš reći o egzotoksinima? 6) Što možeš reći o hemolizinima? 7) Kakvu ulogu u virulenciji bakterija ima bakterijska ovojnica? 8) Kakve bakterijske enzime još poznaješ i koju ulogu imaju u virulenciji bakterija?