3 Mekanik Yapsal ve Etiolojik Davransal zolasyon Mekanik

3 -Mekanik (Yapısal) ve Etiolojik (Davranışsal) İzolasyon:

• Mekanik izolasyon çiçek organlarının yapısal karakter farklıklarından Asclepiadaceae ve kaynaklanır. Orchidaceae Özellikle familyalarında olduğu gibi bitkiler aleminde yaygın olarak görülen bir izolasyon tipidir.

• Örneğin Amerika’da yayılış gösteren birçok Asclepias türü kilit-anahtar tozlaşma mekanizmasıyla türler arası çaprazlamalardan korunmuşlardır. Bu türlerde çaprazlanma ancak polenlerin tesadüfen, anterler arasındaki stigma yarıkları içine girmesiyle olabilir. Ancak bu, stigma yarıkları şekillerindeki özel farklılıklar nedeniyle, farklı türler arasında mümkün değildir.

• Etolojik (davranışsal) izolasyonu sağlayan faktör, tozlayıcının o türe özgü olmasıdır. Yani tozlaşmada rol alan böcek sadece bir türe ait polenleri taşır. Bir araştırmada Antirrihum majus ve A. glutinosum türleri arasındaki etolojik izolasyonun, korolla şekillerindeki ve kokularındaki farklılılar nedeniyle, farklı arı türleri tarafından tozlaşmaları sayesinde sağlandığı belirlenmiştir. Hatta bazı araştırmalarda bazı arı türlerinin aynı türe ait farklı alttürler arsında bile etolojik izolasyonu sağladıkları belirlenmiştir.

• Etolojik izolasyonla ilgili özellikle Ophyris cinsinde görülen, yalancı birleşme olayı ilginçtir. Bu olayda dişilerden önce ortaya çıkan erkek arılar, dişi arıya benzeyen Ophyris çiçeklerine çekilirler. Burada her bir Ophyris türü özel bir arı türünü çektiğinden, türler arasında etolojik bir izolasyon ortaya çıkmaktadır. • Böceklerle çiçekler arasındaki polinasyona ilişkin etkileşmeler, her iki canlı grubunun evrimi açısından, oldukça önemli bir süreçtir.

4 -İç Engeller:

• Buraya kadar görülen izolasyon tipleri dış faktörler tarafından oluşturulan izolasyonlardır. İç engeller ise türler arasındaki genetik ve biyokimyasal birçok farklılıklara bağlı olarak ortaya çıkar. Böylece tesadüfen oluşan hibrit bireylerin yaşaması veya üretkenliği önlenir.

• İç engellerin başında, polenin diğer türün stigması üzerinde çimlenememesi, çimlense bile polen tüpünün ovaryuma ulaşamaması ya da ulaşıp döllese bile, embriyonun endosperm tarafından beslenememesi gelir. Eğer döllenme sonucu F 1 bireyleri oluşsa bile bunlar verisiz olurlar. Çünkü ana ve baba bireyler farklı türlerden oldukları için genomları arasında uyuşmazlık vardır. Genom uyuşmazlıkları ise melez bireyin (F 1 dölü) bir çok özelliklerinde yetersizliklere neden olur.

TAKSONOMİK KARAKTERLER

• Sistematik araştırmalarda gerçek başvuru kaynağı ya da inceleme materyali, bitki veya hayvan örneğinin kendisidir. Çalışmanın veya karşılaştırmanın birimi ise bir karakterdir. Yani canlı örnekleri yalnızca karakterlerinin karşılaştırılması ile değerlendirilirler. Bu nedenle canlıları karşılaştırmaya yarayan karakterler, sistematik araştırmalarında oldukça önemlidir. Dolayısıyla sistematik araştırma yapılırken karakterlerin belirlenmesi, hangi özelliklerin karakter olup olmayacağının belirlenmesi gereklidir.

• Karakterler morfolojik, anatomik, fizyolojik, kimyasal vs. olabilir. Yani canlının sahip olduğu herhangi bir özellik karakter olarak belirlenebilir. Fakat bu karakter öyle bir niteliğe sahip olmalıdır ki ait olduğu canlı bireyini diğer gruba ait canlı bireylerinden anlamlı bir şekilde ayırt edebilmelidir. Yani canlıya ait her özellik karakter olarak nitelendirilemez. Buna sistematikçi tarafından uzun araştırma ve gözlemler sonucunda karar verilir.

Canlılar karakterlerini atalarından genleri vasıtasıyla alırlar. Bu nedenle genler birer karakterdirler. Doğada mevcut sert ve seçici etkenler nedeniyle oldukça az sayıda canlı bireyi hayat devresini tam olarak tamamlar. Bu durum canlıların taşıdığı genlerin de çevre tarafından seçilmesini sağlar.

Bunun sonucunda ise benzer çevre faktörlerinin süzgecinden geçen canlılarda benzer özellikler ve karakter modelleri gelişir. Böylece aynı taksona ait olan bireylerde benzer özellikler nesilden nesile aktarılarak devam eder.

O halde sistematik biliminde karakteri şu şekilde tanımlamak mümkündür: Bir taksona ait olup onu diğer taksonlardan ayırt etmeye yarayan ve genler vasıtasıyla nesilden nesile aktarılan ve canlının yaşadığı çevre tarafından sürekli seçilen özelliklerdir.

• Burada taksonomik karakterlerin canlıları birbirinden ayırt etmede kullanılması durumuna dikkat çekmek istiyorum. Çünkü sistematikçi bu taksonomik karakterleri kullanarak canlı gruplarını yani taksonları belirler. O nedenle taksonomik karakter taksonomistin, taksonları ayırt etmede kullandığı adeta rehberidir.

• Sistematik araştırmalar için kullanılan taksonomik karakterlerin iki önemli özelliği olmalıdır. Bunlar: 1 Belirlenen taksonomik karakterler eşit ağırlıkta olmalı yani eşit taksonomik değer taşımalıdır. 2 -Canlıdaki diğer taksonomik karakterler ile uyum (korelasyon) içinde olmalıdır. Yani boy uzunluğu ya da kısalığı taksonomik karakter olarak belirlenirken, canlının yaşadığı habitatın özellikleri de dikkate alınmalıdır.

• Canlı çeşitliliğinin oldukça fazla olması nedeniyle, sistematik araştırmalarda kullanılacak taksonomik karakterlerin de bu ihtiyacı karşılayabilecek kadar çok olması gereklidir. Nitekim yeryüzündeki taksonları belirlemeye çalışan sistematikçiler, araştırmalarından elde ettikleri sonuçlara göre oldukça fazla sayıda taksonomik karakter belirlemişlerdir. Bu taksonomik karakterlerin neler olduğunun daha kolay anlaşılabilmesi için onların gruplandırılarak açıklanması uygun olur kanısındayım