TYATRO TRLER ve ZELLKLER TYATRO NEDR Gnlk hayatta

TİYATRO TÜRLERİ ve ÖZELLİKLERİ

TİYATRO NEDİR? �Günlük hayatta karşılaşabileceğimiz olayları sahnede göstermek amacıyla yazılan eserlere tiyatro denir. Tiyatro, bir oyunu sahnelemeye, onu seyircilere göstermeye dayalı bir sanattır. Tiyatro alanında ortaya konan edebi ürünler de doğal olarak göstermeye dayalıdır. Drama, dramatik edebiyat gibi sözler de tiyatro anlamına gelir. Dilimizde tiyatro sözcüğü sahne eseri, sahne eserlerini oynama sanatı ve sahne eserlerinin oynandığı bina anlamlarında da kullanılır.

TİYATRO NEDİR? �Tiyatro, olayları dekorlar ve kişiler yardımıyla günlük hayatta olduğu gibi gözümüzün önünde canlandırır. Bunun için hem göze hem de kulağa hitap eden güzel sanatlardan yararlanır. Söz ve hareketler birbirini tamamlar. Oyuncu ile seyirci bütünleşir. Bu bakımdan edebî türler arasında en canlı ve hayata en yakın olanı tiyatrodur.

TİYATRONUN YAPI UNSURLARI Bir olaya dayalı olarak oluşturulan tüm edebi türlerde olduğu gibi bu oyun türünde de “Konu, kişi, zaman ve mekan” gibi ögeler bulunmaktadır.

Olay (Dramatik Örgü): � Sahnelenen oyundaki olaylar, tiyatronun konusunu oluşturmaktadır. Oyun içindeki olay örgüsü aynı zamanda “Dramatik örgü” olarak da adlandırılır. Olaylar daha önce yazılabileceği gibi sahnede doğaçlama olarak da gelişebilmektedir. Eserdeki konu tarihten ya da günlük hayattaki herhangi bir olaydan oluşabilmektedir.

Kişiler: Eserde özellikleri ve konuşmaları belirtilmiş olan karakterler kişileri oluşturmaktadır. Eserde yer alan kişiler sahnede oyuncular tarafından canlandırılmaktadır. Oyuncuların yetenekleri ve roldeki başarıları eserdeki kişilerin tüm özelliklerinin tam olarak sahneye yansıtılmasında belirleyici bir rol oynamaktadır.

Çatışma: �Oyun içinde olay örgüsünü geliştiren, kişiler arasındaki mücadeleler, anlaşmazlıklar ve zıtlıklar çatışmayı oluşturur. Çatışmada farklı olguların birbiriyle mücadelesi bulunmaktadır. Çatışma, oyun içinde heyecanı ve izleyici dikkatinin çekilmesini sağlayan önemli bir unsurdur Birçok etken oyundaki kişiler arasında belirgin farkların oluşmasını sağlayabilir.

Zaman: Olayların gerçekleştiği zaman sahnede dekorlarla tasvir edilir. Günümüz tiyatrosunda zaman geniş bir zamanı kapsayabilmektedir. Ancak modern tiyatro öncesinde olayların 24 saat zaman dilimi içinde gerçekleştiği üç birlik kuralı uzun bir süre bu oyunlarda uygulanmıştır.

Konularına Göre Tiyatro Türleri �Tiyatroları konularına göre başlangıçtan günümüze kadar genel olarak üç başlıkta inceleyebiliriz.

1. Tragedya (Trajedi) �Konusunu tarihten ve efsanelerden alan, ağırlıklı olarak acıklı olayları konu edinen tiyatrolara “Tragedya” denilmektedir. Trajedilerde kişiler Yunan mitolojisindeki Tanrı ve Tanrıçaların yanı sıra kral, kraliçe, prens ve prenses gibi soylulardan oluşmaktadır. Bu türde soylu kişilere yönelik olduğundan kaba sözlere, kavgaya, kanlı görüntülere yer verilmez. Aynı zamanda “Üç birlik kuralı” da keskin bir şekilde uygulanmaktadır.

2. Komedya (Komedi) �Yunanistan’da doğan bir oyun türüdür. Kişi ve olayların sadece gülünç yönlerini ele alıp sahnede canlandıran tiyatro türüne “Komedya” denilmektedir. Konularını ise halkın günlük yaşamından almıştır. Yine aynı şekilde kişiler de halkın içinden seçilmektedir. Komedyada kaba sözlere, çirkin görüntülere ve argo sözlere yer verilir. “Üç birlik kuralı” da uygulanmaktadır.

3. Dram �Hayatın hem acıklı hem de gülünç yönlerini sahnede göstermeyi amaçlayan modern tiyatronun da başlangıcı olarak kabul gören bir diğer oyun türü de “Dram”dır. Aslında dram türü, trajediye tepki olarak doğmuştur. Dramdaki en büyük yenilik ise “Üç birlik kuralı”nın uygulanmaması olarak gösterilebilir. Günlük yaşamdaki herhangi bir konu ve günlük hayatta karşılabilecek herhangi biri dramda kişi olarak seçilebilmektedir.

Dünya Edebiyatında Tiyatro �Bu tür eski Yunanistan’da dini törenler sırasında yapılan gösterilerden doğmuştur. Türün ismi de yine aynı şekilde Yunanca “theatron” sözcüğünden türetilmiştir.

Türk Edebiyatında Tiyatro � Türk edebiyatında modern anlamda tiyatronun ilk örneklerine Tanzimat Dönemi’nde rastlanmaktadır. Türk edebiyatında yazılan ilk tiyatro örneği Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı eseridir. Sahnelen ilk tiyatro eseri ise Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre‘sidir. Cumhuriyet dönemiyle birlikte Türk edebiyatında bu türde güçlü bir değişim görülmüştür. � Her ne kadar bu türün modern örnekleri 19. yüzyılda ülkemizde görülse de çok eski bir geçmişi olan “Geleneksel Türk Tiyatrosu“nun önemi de edebiyatımız için büyük bir değer taşımaktadır. Geleneksel Türk oyunlarını dört başlıkta inceleyebiliriz. � Karagöz � Orta Oyunu � Meddah