Socjolingwistyka Dyglosja dr Monika Rymaszewska Dyglosja dwa jzyki

Socjolingwistyka Dyglosja dr Monika Rymaszewska

Dyglosja �dwa języki współistnieją w obrębie jednej społeczności i dopełniają się wzajemnie w swej funkcji �funkcje owych systemów znajdują się wobec siebie w stosunku dopełniającym, odpowiadając funkcjom jednego języka w zwykłej (niedyglosyjnej) sytuacji O zjawisku dyglosji mówi się np. w przypadku opozycji: dialekt vs. wersja literacka języka lub wersja potoczna języka vs. wersja literacka języka.

Dyglosja przykłady (wg definicji Fergusona): § wersja �andard + dialekty § wersja �andard nieużywana codziennie, zazwyczaj pisana i związana z tradycją literacką, obrzędami etc. ; § wersje lokalne § mówione – używane na co dzień § wersja �andard używana w mowie codziennej, dialekty również użycie poszczególnych wariantów języka

Dyglosja przykłady § wersja �andard nie je� dla nikogo językiem § § naturalnym, przyswajanym w dzieciń�wie wersja �andard je� dla wielu osób językiem naturalnym język naturalny wykształcanie się wersji �andardowej wersja �andard nie kry�alizuje się z wariantów codziennych wersja �andard utworzona na bazie dialektu regionalnego

Dyglosja a socjolekt Dyglosja pojawia się także w społecznościach, które oficjalnie uznają obecności kilku języków. Np. w środowiskach, które używają w różnych sytuacjach różnych dialektów, reje�rów, czy czegokolwiek innego i nie je� to związane z obecnością wariantu wyłącznie pisanego wyłącznie mówionego. * Socjolekt (ang. sociolect, social dialect ) - gwara środowiskowa), odmiana języka charakterystyczna dla jakiejś grupy społecznej (żargon uczniowski, gwara środowiskowa (więzienna, przestępcza, mafijna); uznana przez inne grupy społeczne “za gorszą” na podstawie stereotypowej oceny niektórych charakterystycznych cech

Socjolekt uczniowski jest źródłem nowych, niezbanalizowanych środków ekspresji tworząc: � neologizmy (kujon), eufemizmy (czuję się odlotowo, frazeologizmy (nie ściemniaj, kuć matmę); � typowe powiedzonka (daj se luz, spadaj na drzewo); � nazwy przedmiotów (histra, matma, angol), szkoły (buda), stopni (pała, but), inne dotyczące nauki, przezwiska uczniów (kujon); � ekspresywne okrzyki i wyzwiska (czasem przekleństwa), zapożyczenia (sorry, OK. !, WOW! ). Socjolekt wyrażony gwarą uczniowską jest zjawiskiem autentycznym, żywą odmianą języka ogólnopolskiego. Słownik Encyklopedyczny - Język polski (1999)

Dyglosja: charakterystyka Cechy charaktery�yczne sytuacji dyglosyjnej: Opis wariantów dyglosyjnych: high variety (H) i low variety (L). Funkcja – w niektórych sytuacjach może zo�ać użyty wyłącznie wariant H, w innych tylko L. Wiedza na temat tego, kiedy �osować który je� pod�awą dla osoby, funkcjonującej w dyglosyjnym środowisku,

Dyglosja: charakterystyka Pre�iż – wariant H je� zazwyczaj po�rzegany jako bardziej pre�iżowy, lepszy, o bardziej logicznej kon�rukcji i bogatszym słownictwie. Wariant L je� wg niektórych nieumiejętnie używanym wariantem H, Spuścizna literacka – literatura wy�ępuje właściwie wyłącznie w wariancie H; je� spora część bywa zazwyczaj bardzo �ara. Twórczość w wariancie L także się zdarza, najczęściej jednak odmawia się jej prawa do bycia tą „prawdziwą”,

Dyglosja: charakterystyka Sposób nabywania – wariant L to mother tongue, wariant H poznawany je� wtórnie, najczęściej w procesie oficjalnej edukacji; odróżnia to sytuację dyglosyjną od sytuacji z językiem �andard i dialektami, Standaryzacja – wariant H je� językiem �andardowym, to znaczy dysponuje skodyfikowaną gramatyką, tradycją �udiów gramatycznych, u�aloną ortografią et

Dyglosja: charakterystyka Warianty L nie mają tego wszy�kiego, a ich kodyfikowanie je� przeprowadzane najczęściej przez obcokrajowców, by umożliwić naukę języka codziennego. Wśród wariantów L daje się jednak wyodrębnić taki, który cieszy się największym pre�iżem i �aje się �andardem regionalnym.

Dyglosja: charakterystyka Stabilność – sytuacje dyglosyjne (na przykład grecka i arabska) trwają już ponad tysiąc lat; Stabilność warunkowana je� przez jasno określone funkcje obu wariantów. Im lepiej określone i rozdzielone za�osowanie L i H, tym �abilniejsza dyglosja.

Para dyglosyjna Dyglosyjna będzie każda sytuacja, w której w oficjalnej sytuacji nigdy nie użyje się jakiegoś wariantu, uważanego za gorszy, lub nieodpowiedni. ◦ osobne języki, ◦ dialekty wraz z językiem �andard, ◦ odległe od siebie, lecz spokrewnione, warianty. Parę dyglosyjną może więc �worzyć cokolwiek, jeżeli tylko zai�nieje sprzyjający dyglosyjnemu użyciu consensus społeczny.

Wariant dyglosyjny to związek lingwi�yczny, obejmujący: ◦ gramatykę – wariant H posiada zazwyczaj lepiej rozwinięty sy�em odmiany czasowników i rzeczowników, ◦ leksykę – zasób słów obu wariantów nieco się różni; na przykład wariant H ma właściwie wyłączność na słownictwo związane z nauką, sztuką, polityką, za to L na to, którym opisuje się uwarunkowania rodzinne etc. , ◦ fonologię – sy�emy fonologiczne obu wariantów mogą być zbieżne, różnić się trochę lub zupełnie.

code-switching (zmiana kodu) Zmiana kodu w obrębie jednej domeny lub sytuacji społecznej - nowy uczestnik nie zna języka - różnica w statusie i wspólnotowości - aby zasygnalizować przynależność do grupy etnicznej (Kia ora) Hi! (Maori) - krótkie frazy dla celów społecznych (za granicą użycie języka tamtejszego obszaru do mieszkańców) – podkreślenie chęci przynależności, szacunek - motywowane tożsamością i związkiem między uczestnikami interakcji językowej, dystans społeczny - zmiana tematu, domeny interakcji, poziomu formalności, dystansu społecznego - dla rozładowania emocji, funkcja afektywna (łatwiej w najbliższym kodzie, szcz, bezpiecznie jeśli rozmówca go nie zna) - podkreślenie autorytetu - funkcja emfatyczna

Warsztat Czasem zmianę kodu można przewidzieć (zmiana sytuacyjna) znając czynniki społeczne dla danego kontekstu. Jaki kod można przewidzieć dla poniższych sytuacji i dlaczego? a. Mieszkaniec Kartuz rozmawiając z bliskim kolegą w kolejce w Urzędzie Miejskim w Gdańsku, podchodzi do okienka i zaczyna rozmawiać z urzędnikiem. b. Trzech chińskich studentów dzieli stancję w Londynie. Omawiają składniki dania, które gotują. Jeden z nich zaczyna przedstawiać skład chemiczny każdego ze składników.