Rrjeti Kultura e par e dyt dhe interkultura

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Rrjeti «Kultura e parë, e dytë dhe interkultura: Për dinamikën e të rriturit në norma dhe sisteme referimi të ndryshme dhe midis tyre» Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur: Zur Dynamik des Aufwachsens in und zwischen verschiedenen Norm- und Bezugssystemen Konferenca I, Zürich, 7. /8. 11. 2013 1

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Çka do të thotë «të rriturit në norma dhe sisteme referimi të ndryshme dhe midis tyre» për vendin a kontekstin tonë; për cilat grupe mendojmë në radhë të parë në kontekstin pedagogjik dhe shkollor? Was bedeutet «Aufwachsen und Identitätsentwicklung in und zwischen verschiedenen Norm- und Bezugssystemen» für unser Land/unseren Kontext; an welche Gruppen denken wir dabei in erster Linie im pädagogischen und schulischen Kontext? 2

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Çka do të thotë «të rriturit në norma dhe sisteme referimi të ndryshme dhe midis tyre» për vendin a kontekstin tonë; për cilat grupe mendojmë ne radhë të parë në kontekstin pedagogjik dhe shkollor? Was bedeutet «Aufwachsen und Identitätsentwicklung in und zwischen verschiedenen Norm- und Bezugssystemen» für unser Land/unseren Kontext; an welche Gruppen denken wir dabei in erster Linie im pädagogischen und schulischen Kontext? Përgjigjet e grupit II nga ZVICRA (anëtarë/e me prejardhje shqiptare) Antworten der Gruppe II aus der SCHWEIZ (Teilnehmer/innen mit albanischer Herkunft) 3

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Sisteme normash dhe referimi (SNR) të ndryshme që janë me rëndësi për grupin tonë: Unterschiedliche Norm- und Bezugssysteme (NBS), die für unsere Gruppe wichtig sind: - sistemi shkollor - das Schulsystem - vlerat dhe orientimet kulturore brenda familjes (p. sh. pyetja: A duhet kaluar pushimi „te ne“ apo në Itali? ) - die kulturellen Werte und Orientierungen innerhalb der Familie (z. B. die Frage: Soll man die Ferien „bei uns“ oder in Italien verbringen? ) - vlerat dhe orientimet brenda ´peer-grupeve` (shoqërimeve me zvicranë/e apo shqiptarë/e të moshës përkatëse) - die kulturellen Werte und Orientierungen in der eigenen Peer-Gruppe (Schweizer- oder Albanerfreunde) - shoqëria zvicrane me ndikim të dyfishtë dhe shpeshherë polarizues: si përkrahës/e privat/e shkollor/e, politik/e dhe social/e të interkulturës, por edhe si kundërshtarë/e të saj, skeptikë/e dhe konzervativ/e - die Schweizer Gesellschaft mit einem doppelten und oft polarisierten Einfluss: als private, schulische, politische und soziale Förderer. Innen der Interkultur aber auch als Gegner. Innen derselben, Skeptiker. Innen und Konservative 4

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Sisteme normash dhe referimi (SNR) të ndryshme që janë me rëndësi për grupin tonë: Unterschiedliche Norm- und Bezugssysteme (NBS), die für unsere Gruppe wichtig sind: - mediat ndikojnë mbi imazhin duke raportuar mbi raste që janë ose tepër negative ose shembuj të shqiptare/ëve ‚superlativisht‘ të integruar - Die Medien bringen entweder negative Fälle oder Beispiele von superintegrierten Albaner. Innen - shoqëria shqiptare me vendbanim në Zvicër (kryesisht familja) me pikëpamjet dhe pritjet e saja - die albanische Gesellschaft in der Schweiz (vor allem die Familie) mit ihren Ansichten und Erwartungen - shoqëria shqiptare në vendin e prejardhjes (kryesisht familja) me pikëpamjet dhe pritjet e saja - die albanische Gesellschaft im Herkunftsland (vor allem die Familie) mit ihren Ansichten und Erwartungen 5

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Grupe për të cilat mendojmë në radhë të parë në kontekstin pedagogjik dhe shkollor, kur bëhet fjalë për sisteme normash dhe referimi të ndryshme dhe për problemet e orientimit në lidhje me to: Gruppen, an die wir im pädagogisch-schulischen Kontext in erster Linie denken, wenn wir von verschiedenen Norm- und Bezugssystemen sowie damit zusammenhängenden Orientierungsproblemen sprechen: - shkolla me numër të vogël të të huajve - Schulen mit einem niedrigen Ausländeranteil - autoritete shkollore - Schulbehörden - prindër - Eltern - rrethi shoqëror dhe vendbanimi - Gesellschaftlicher Bezugskreis und Wohnort - mësimdhënës/e me pak njohuri apo sensibilitet përditshmërinë dhe të drejtat e fëmijëvë dykulturorë - Lehrpersonen mit wenig Kenntnis von oder Gespür für den Alltag und die Ansprüche von bikulturellen Kindern 6

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Një shembull Ein Beispiel Një shembull – edhe pse ndoshta jo aktual – nga përvoja personale: Në shkollën fillore, mësuesi gjithmonë kërkonte të shkruajmë hartime që tematikisht kishin të bëjnë me jetën dhe përvojat e fëmijëve që rriten në familje zvicrane dhe jomërgimtare (p. sh. Krishtlindjet) Fëmijët me bindje tjera fetare, fjala vjen, myslimane, nuk i përfillte apo vlerësonte fare. Ai bënte në këtë mënyre të qartë, ç‘norma i përkasin ‚kulturës zvicrane‘ e ç‘norma jo! Pa guxuar të shprehemi ndaj kësaj sjelljeje, pyesnim veten: A do të kemi vallë mundësi të shprehim dhe integrojmë përvojën dhe idetë tona në shoqërinë zvicrane? Dhe, nëse po, ku dhe si? Ein Beispiel – wenn auch nicht ganz aktuell – aus eigener Erfahrung: In der Primarschule erteilte der Lehrer uns jeweils die Aufgabe, einen Aufsatz zu Themen zu schreiben, die sich auf das Leben und die Erfahrungen der Kinder aus Schweizer Familien ohne Migrationsgeschichte bezogen (z. B. , Weihnachten‘). Er tat dies stets, ohne dabei die Perspektive der Kinder mit anderen Glaubensrichtungen (bspw. muslimisch) wahrzunehmen und wertzuschätzen. Er machte auf diese Weise deutlich, welche Normen aus seiner Sicht zur ‚Schweizer Kultur‘ gehören und welche nicht! Wir getrauen uns nicht, diese Haltung infrage zu stellen, fragten uns aber : Können wir unsere Erfahrungen und Ideen in die Schweizer Gesellschaft integrieren? Und wenn ja, wo und wie? 7

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Një shembull tjetër Ein weiteres Beispiel Një punëtore pedagogjike më tregon që shkolla e saj organizon një , javë të kulturave‘. Projekti quhet: Jo prej këtu dhe don t‘ua mundësojë nxënësve me prejardhje të huaj që t‘a prezentojnë ‚vendlindjen‘ e tyre. Ideja është në fakt e mirë, megjithatë, vet titulli i projektit përjashton mundësinë që nxënësit dhe nxënëset përkatës/e të ndihen mirë këtu, pra në vendin që s‘është vendlindja e tyre. Eine Schulsozialarbeiterin erzählt mir, dass sie in ihrer Schule eine ‚Woche der Kulturen‘ veranstalten. Das Projekt heisst: Ned vo hie (Hochdeutsch: Nicht von hier) und will den ausländischen Schüler/innen ermöglichen, etwas von ihrer Heimat zu erzählen. Die Idee ist gut gemeint, aber der Titel des Projekts schliesst die Betroffenen aus, dass sie sich auch hier, nicht in ihrer Heimat, wohlfühlen können. 8

Rrjeti Kultura e parë, e dytë dhe interkultura Netzwerk Erst-, Zweit-, Interkultur Një shembull i tretë Ein drittes Beispiel Një nxënës i klasës së dhjetë bën një praktikë njëjavëshe (Schnupperwoche) në një garazhë, pronari i së cilës është zvicran. Në ditën e parë puna ec mirë. Gjatë ditës së dytë, djaloshit i bie padashje nga dora një rrotë e makinës. Shefi i tij e interpreton këtë si veprim që nxënësi e bëri me qëllim. Edhe pse nxënësi i kërkon falje shefit dhe sqaron se nuk e bëri me qëllim, kjo nuk përfillet. Ditën tjetër, gjatë bisedave me punëtorët tjerë, djaloshi flet pak me ton të lartë. Shefi i tij e percepton dhe interpreton këtë mënyrë të të folurit si gatitshmëri të djaloshit, për të përdorur dhunë. Dhe, kjo mjafton që djaloshi në ditën e tretë të largohet nga garazha me një raport shumë negativ. Javën tjetër, drejtoresha e shkollës e përjashton djaloshin përkohësisht nga shkolla, me arsyetimin se ai gjoja e paska rrënuar imazhin e mirë që paska shkolla. (sic). Ein Schüler der zehnten Klasse macht eine Schnupperwoche in einer Autowerkstatt, deren Besitzer Schweizer ist. Am ersten Tag läuft alles gut. Am zweiten Tag fällt dem Jungen unabsichtlich ein Autoreifen aus der Hand. Sein Chef interpretiert dies als absichtliche Handlung. Die Tatsache, dass der Schüler ihn um Entschuldigung bittet und erklärt, dass keinerlei Absicht dahinter stecke, wird nicht beachtet. Am nächsten Tag redet der Junge mit seinen Arbeitskollegen in etwas lautem Ton, was für den Chef ein Zeichen von Gewaltbereitschaft ist. Dies genügt, dass der Junge am dritten Tag die Werkstatt mit einem sehr schlechten Bericht verlassen muss. In der darauffolgenden Woche weist die Schulleiterin ihn vorübergehend aus der Schule aus, mit der Begründung, er habe das gute Image der Schule ruiniert. (sic) 9