PYASA VE PYASA TRLER SGK 005 EKONOM VE

PİYASA VE PİYASA TÜRLERİ SGK 005 EKONOMİ VE GİRİŞİMCİLİK (Seçmeli Ders) Prof. Dr. Kasım Karakütük Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

Piyasa İstem (talep) ve sunumun (arzın) karşılaştığı, oluşan fiyat üzerinden alışverişin yapıldığı ortam, yer. n Piyasa = Pazar = Serbest Rekabet Piyasası. n Alıcının ve satıcının bir araya gelmeleri zorunlu değildir. n Uzaktan, elektronik ortamla ya da başka yollarla da olabilir. n

Piyasa Türleri Tam Rekabet Piyasası, n Tekel Piyasası, n Oligopol Piyasası, n Tekelci Rekabet Piyasası. n

Tam Rekabet Piyasası n Çünkü kapitalist ekonomi düşüncesinde, temel kavram olan tam rekabet piyasasının iyi işleyeceği varsayılır. n Bu nedenle devletin ekonomiye karışması (müdahalesi) istenmez. n Tam rekabet piyasasının iyi işlemesini sağlayacak mekanizma ise fiyatlardır. n Tüketici, bir malın-hizmetin fiyatına bakarak alıp almamaya karar verir; üretici de bir malın fiyatına bakarak ondan üretip üretmemeye karar verir.

Tam Rekabet Piyasasının Özellikleri n Dolayısıyla malın fiyatını istem ve sunumu belirler.

Tam Rekabet Piyasası = Serbest Rekabet Piyasası Malın alıcı ve satıcılarının çok olması gerekir. n Mal, türdeş (homojen) olmalıdır (buğday, kömür, şeker, petrol, yumurta, süt…). n Alıcı ve satıcılar piyasaya kolayca girip çıkabilmelidir. n Alıcı ve satıcılar piyasa hakkında tam bilgi sahibi olmalıdır (saydamlık, şeffaflık). n Alıcılar belli bir satıcıyı, satıcılar belli bir alıcıyı yeğlememelidir. n

Tekel Piyasası = Monopol Tekel (monopol): Malın tek bir satıcısının olmasıdır. Alıcı sayısı çoktur. n Tekel (monopson): Malın alıcısı tektir, satıcıları çoktur. n

Tekel Piyasası = Monopol Yasal Tekeller (patent hakkı da içindedir). n Fiili Tekeller: Doğal koşullar, anlaşmalar, işletme büyüklüğü gibi nedenlerle oluşabilir. n 1. Bir işletmenin başka yerde bulunmayan bir doğal kaynağa sahip olması. n 2. Aynı malı üreten girişimcilerin aralarında anlaşmaları: Karteller, Tröstler, Holdingler n. Kartelde üyeler; fiyat, nitelik ve alıcıya sağlanan üstünlükler konularında, rekabeti ortadan kaldıracak biçimde anlaşırlar. n

Tekel Piyasası = Monopol. Kartel ve tröstler fiili oluşumlardır; belli bir hukuksal yapıları yoktur. n. Kartelde üyelerinin hukuksal yapıları korunmaktadır. n. Tröstte üyelerin ayrı hukuksal yapıları kalmaz, bütünleşmeleri tam gerçekleşir. n. Holdingler de tröstlere benzer. Holding, bir şirketin başka şirketlerin hisselerini satın alarak onların yönetimlerine egemen olmasıdır. n

Tekel Piyasası = Monopol 3. Fiili tekelin başka bir biçimi: İşletmenin çok büyük olması dolayısıyla piyasaya tek başına egemen olmasıdır. n Ekonomi biliminde tekel piyasası, malın tümünü tek bir işletmenin üretmesi demek değildir. Bir piyasanın büyük bölümünü bir işletme karşılıyorsa, o işletme tekel, piyasa da tekel piyasasıdır. n

Tekelci Rekabet Piyasası= Aksak Rekabet Piyasası n Mal türdeş değildir. n Malın farklı türlerini üreten üreticilerin hem tekel oldukları, hem de birbirleriyle rekabet ettikleri piyasadır. n Örneğin: Deterjan piyasası.

Mal Farklılaştırılması Tekelci rekabet piyasasının özelliği, malın türdeş olmaması, yani üretilen malların farklı olmasıdır. n Malın benzerlerinden farklılaştırılması (gerçekte değil görünüşteki farklılık). n

Reklamcılığın İşlevi Satıcıların kendi sattığı malın farklı ve daha iyi olduğuna alıcıları inandırmak. n Tekelci rekabet piyasasının doğal bir ürünü= reklamcılıktır. n Diğer piyasa türlerinde gerek kalmadığı için reklamcılığa başvurulmaz. n

Perakende Ticaret Perakende ticaret, tekelci rekabet koşullarında yapılan, alınıp satılan şey hizmet ticaretidir. n Hizmet ticareti, başkalarının ürettiği malları, tüketicilerin istedikleri yer ve zamanda sunmaktır. n Eş deyişle perakendeci, kendi hizmetini satmaktadır. n

Kaynakça Aren, Sadun (1986). 100 Soruda Ekonomi El Kitabı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM 16