EKONOM SOSYOLOJS BRNC BLM EKONOM SOSYOLOJSNN KONU KONUM

EKONOMİ SOSYOLOJİSİ BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ SOSYOLOJİSİNİN KONU, KONUM VE METEDOLOJİK SORUNLARI

EKONOMİ SOSYOLOJİSİNİN KONUSU Ekonomi sosyolojisinin görevi, ekonomik olaylarla birlikte ortaya çıkan sosyal süreci ve burada oluşan kurumsal yapı ve kalıpları; ekonomik ve sosyal alanların oluşturduğu ilişki ve sistem bütünlüğü içinde araştırmak noktasında düğümlenir. Ekonomi sosyolojisi bu amaçla sosyolojik araştırmaların kullandığı nitel ve nicel araştırma yöntemlerini ve dil sistemini kullanarak bulgularını çağdaş toplumun hizmetine sunar. Ekonomi sosyolojisi, böylece genel sosyolojinin gelişmesine katkıda bulunur. Günümüzde ekonomi sosyolojisi çeşitli açılardan sınıflandırılarak özel dallarının doğmasına yol açtı: • Ekonomik sektörler açısından yapılan ayrımla sektörel ekonomi sosyolojisi: Endüstri (işletme) Sosyolojisi, Tarım Sosyolojisi vb. • Ekonominin fonksiyonel alanları açısından yapılan ayrımla, fonksiyonel ekonomi sosyolojisi: Çalışma Sosyolojisi, Değişim ve Gelişim Sosyolojisi vb. • Ekonominin belli tarihsel dönemleri açısından yapılan ayrımla, tarihsel ekonomi sosyolojisi. Rönesans Dönemi Ekonomi Sosyolojisi, Ortaçağ Şehirlerinde Ekonomi Sosyolojisi, Osmanlı Dönemi Ekonomi Sosyolojisi vb. Ekonomi sosyolojisinin özel dallarının oluştuğunu görüyoruz.

EKONOMİ SOSYOLOJİSİNİN GELİŞİMİ • Ekonominin kurucusu A. Smith' dir. Smith, temel eseri "Milletlerin Servetleri" yle, sosyal alanı analiz dışı bırakmadan ekonomi politikası önerilerinin yer aldığı bir "sosyal teori" geliştirdi. • Endüstri toplumundaki sosyal sorunlara getirilen yaklaşımlar üç ana grupta toplanabilir: • Sosyal muhafazakar görüş • Liberal akım • Sosyalist akım

• Bu arada genel sosyoloji, Herbert Spencer ve Emile Durkhaim' in etkisinde gelişirken, ekonomi bilimi, sosyolojiden uzaklaşan bir yolu tercih etti. • Ricardo' nun ekonomik konulara şekli-soyut modeller şeklindeki yaklaşımını yöntem olarak benimsedi. Bu nedenle, gittikçe sosyal içeriğinden uzaklaştı. Bu gelişmelere bunun dışında kalan iki bilimsel çevreden eleştiri geldi. • Alman Yeni Tarihçi Okulu' ndan ve • Marxist politik ekonomi anlayışından. • Çağımızın sorunları olarak ortaya çıkan birçok konuda ekonomi sosyolojisinin yöntemlerinden ve analiz araçlarından yararlanılıyor. Yeni Kurumsalcı Yaklaşım' ı temsil eden G. Myrdal ve J. K. Galbraith' ın çalışmaları, sosyal bilimlerin araştırma yöntemlerine ve özellikle sosyo-politik unsurların bilimsel analizlere dahil edilmesine önemli katkıları oldu.

GENEL OLARAK EKONOMİ SOSYOLOJİSİNİN KONUMU VE TEORİK EKONOMİ İLE İLİŞKİLERİ • Bu ilişki üzerine ortaya atılan görüşler üç ana grupta toplanabilir: • Ekonomi, sosyolojinin dolayısıyla ekonomi sosyolojisinin bir alt dalıdır (Werner Sombart, Gerhard Weiser, Talcott Parsons ve Hans Albert) • Ekonomi sosyolojisi, ekonomi bilimi için, yardımcı bir bilim dalıdır; yani ekonominin bir alt dalıdır (Gottfreid Eisermann, Joseph A. Schumpeter ve Woledemar Koch) • Ekonomi sosyolojisi, bağımsız bir bilim dalıdır (Neil J. Smelser, Freidrich Fürestenberg ve Anton Burghardt)

KONU, BAKIŞ AÇISI VE GÖREV ALANI AÇISINDAN EKONOMİ SOSYOLOJİSİNİN KONUMU A. Bağımlı Değişkenler Açısından B. Bağımsız Değişkenler Açısından C. Fonksiyonel İlişkiler Açısından • İnsanların ekonomik faaliyetlerinin sosyolojik analizinde şu noktalara özellikle dikkat edilir. • Ekonomik faaliyetler, yalnızca saf ekonomik değişkenleri değil, ekonomi dışı değişkenleri de birlikte kapsar. • Sosyo-Ekonomik analizler, yalnızca ekonomik büyüklükleri değil, çevresel koşulları birlikte dikkate alır.

EKONOMİ SOSYOLOJİSİNDE ANALİZ DÜZEYLERİ • Bireysel düzey • Etkileşim düzeyi • Organizasyon düzeyi • Kurumsal düzey • Toplum düzeyi A. Bireysel Düzey: motif, ihtiyaç, tercih, tutum, davranış, durumun veya ortamın tanımı, öğrenme ve ekonomik kaynaklar. B. Etkileşim Düzeyi: çıkar, beklenti, iletişim, çatışma, özdeşlik, rol, algılama, alış-veriş, güç, tasvip. C. Örgütsel Düzey: pozisyon, karar, üyelik, hiyerarşi, iletişim yapısı, insan kaynakları ve çevresel yapıdır. D. Kurumsal Düzey : devlet, ekonomi, aile, din ve bilim E. Toplum Düzeyi: entegrasyon, faklılaşma, uzmanlaşma, özgürlükler, inançlar, kültürler, sanat.

EKONOMİ SOSYOLOJİSİNDE STATİK VE DİNAMİK ANALİZLER Statik analizde, zaman boyutu dikkate alınmadan, sosyo-ekonomik olgunun belli bir andaki durumu analiz edilir. Dinamik analizde ise, olayların zaman içindeki akışı, yani süreç inceleme konusu olur.

İKİNCİ BÖLÜM SOSYO EKONOMİK DAVRANIŞLAR EKONOMİK FAALİYET VE EKONOMİK DAVRANIŞ • İnsan davranışının belirleyenleri çeşitlidir. Bu belirleyenler arasında insanın kişiliğinden gelen içsel değişkenlerle karar alanında etkili olan dışsal değişkenler tarafından belirlenir. Belli koşulların oluşturduğu karar alanı içindeki bireyin davranışı, davranmaya yönelik bir dürtü ve uyarıcının varlığına bağlıdır. Davranışların ortaya çıkmasında, uyarıcı koşullar yanında ana (örneğin fiyat değişmesi) ve yan koşulların (örneğin enformasyon) önemli rolü bulunur. • Ekonomik davranışlar, belli bir ekonomik durumun, ekonomik açıdan önemli görülen amaca uygun bir son duruma doğru dönüşümünü sağlayan davranışlarıdır.

MOTİF VE MOTİVASYON Motif (güdü) insanları belli bir davranışta bulunmaya yönelten psikolojik durumlardır. Bu psikolojik durum, uyarıların (dürtülerin) belli birikim düzeyiyle birlikte, insanı belli bir davranışta bulunma yönünde harekete geçirir. Motiflerin özelliklerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz: • Motifler kişi davranışlarının yönlenmesine hizmet ederler. • Motifler, tek başına ve soyut bir biçimde varolmayıp, diğer motiflerle birlikte sıkı bir bütün oluştururlar. Bu nedenle davranışlar tek bir motiften değil, motif sistemleri tarafından belirlenir. • Motif ve motif sistemlerinin yapısı farklı sayı ve olgunluk ve yoğunlukta motifleri içerir. Bunların oluşturduğu bütün içinde motifler çeşitlenir. • Motiflerin biçimlenmesi, ihtiyaçların oluşmasına yol açar. Ancak, belirgin bir motif dolayısıyla ihtiyaçlara ilişkin bir hiyerarşi belirlemek mümkün değildir. • Motifler bir değişim süreci içinde bulunurlar. Bu değişimler, insanların göreli ihtiyaç hiyerarşisini etkiler.

Temel motivasyon tipleri şunlardır • Duygusal motivasyon yapısı: Hırs, rekabet, sempati, antipati gibi unsurlara dayanır. • Geleneksel motivasyon yapısı: Yaşam alışkanlıklarından kaynaklanır. • Değer sistemlerine dayalı motivasyon yapısı: Dini, etik ve politik değer yargılarından kaynaklanır. • Amaçlara dayalı motivasyon yapısı: Bunlar belirlenen amaçların gerçekleştirilmesine yönelik olarak oluşur.

EKONOMİK DAVRANIŞ MOTİFLERİ • Ekonomik motifler, insan davranışlarını ekonomik gerekçelere dayalı olarak oluşturan uyarımlardır. Bunlar genellikle, • Kazanç motifi ile, • Belli koşulların korunması ve istikrarını amaçlayan koruma ve güvenlik motifidir.

RASYONELLİK VE RASYONEL DAVRANIŞ Geleneksel ekonomi teorisi, insanların belli ekonomik amaçlarını gerçekleştirmek için rasyonel davrandığı varsayımından yola çıkar. Ancak bir insanın rasyonel davranabilmesi için; • Belirlenmiş belli amaçlardan yola çıkması, • Karar sürecindeki insanın mevcut seçenekler içinde en uygununu belirlemek için tam bilgiye (informasyona) sahip olması, • Rasyonelliğin derecesini belirleyecek ölçütlerin bulunması, • Kişilerin tercih ve davranışlarında çelişkisiz ve kesin bir tercih düzenine bağlı kalması (tercihlerde geçişlilik ve tutarlılık) gerekir.

EKONOMİK ÇIKAR • İhtiyaçların karşılanması amacı insanı ilişkide bulunduğu nesneleri koruma ve elde etme uğraşına iter. İşte belli nesnelerin elde edilmesi uğraşı çıkar olarak tanımlanır. • Çıkarlar, yalnız maddi-ekonomik değil, aynı zamanda ekonomi dışı unsurlar olarak da gerçekleşebilir. EKONOMİK GÜÇ • Ekonomik kaynaklar, en önemli güç-iktidar kaynağıdır. Ekonomik güce sahip olan ekonomik birimler, karar alanları içindeki diğer birimler üzerinde belirleyici, yönlendirici ve amaçlarını kabullendirici bir egemenlik durumuna sahiptir. Ekonomik güç işlev açısından sahibine üstünlük ve öncelik pozisyonu sağlar.

UYUM SÜRECİ OLARAK EKONOMİK DAVRANIŞLAR Sosyal davranış olarak uyum davranışı belli özellikler gösterir. • Uyum davranışı; aktif veya pasif olabilir. • Uyum süreci belirleyici koşullara ilişkin bilgi ve şeffaflığın arttırılması ile hızlanır. • Uyum davranışları değişen koşullarla uyumlu veya uyumsuz olabilir. • Uyumun getirdiği uyum zamanı, yeni çevresel koşullara gösterilen tepki ve davranışın değişme esnekliğine bağlıdır. • Uyum davranışları daha çok insanın öznel (sübjektif) beklenti düzeylerine bağlı olarak gerçekleşir. • Uyum biçimleri, ayrıca ilgilinin beklentileri tarafından belirlenir. • Uyum sürecinin teşviki dışsal olarak gerçekleşir.

ÖĞRENME TEORİSİ • Davranış teorisi, sadece tanınan davranışların analizi ile yetinmeyip, dinamik açıdan konuyu ele alarak davranış değişmelerini de inceleme konusu yapar. Zira insanlar, geçmişteki ve şimdiki davranışların, öğrenme ve özümseme yoluyla gerçekleştiğini ve sürekli değiştiğini deneyim olarak tanır. • Öğrenme, davranış değişmeleriyle sonuçlanabilen bir olgudur. Öğrenme ile çoğu kez, öğrenilen yeni duruma uyum için bir davranış değişikliği ortaya çıkar. • Öğrenme sürecinin ilk aşaması çocuğun sosyalizasyon sürecidir.

KARAR ALMA TEORİLERİ • Çeşitli davranış olanakları ve tercihleri arasından belli birini seçmesi insanın kendi kişilik ve varlığını gerçekleştirmesidir. Karar almak, bir amaç-araç sistemi içinde mevcut bilginin değerlendirilmesiyle bir davranışın belirlenmesi sürecine dönüştürülür. • Her karar alma, karar biriminin özümsediği sosyal olarak belirlenmiş belli bir değerler sistemi temeline sahiptir. Bu değerler sistemi karar biriminin tercih yapısını belirler. Buna bağlı olarak mevcut karar seçeneklerinden birinin hangi sınırlama içinde yararlanılacağı belirlenir. Bu nedenle karar alma teorisinin temeli tercih (seçim) teorisidir.

EKONOMİK DAVRANIŞLARIN TOPLUM TARAFINDAN BELİRLENMESİ • Ekonomik davranışlar, yalnızca bir içsel değişken olan uyarılar (güdüler) tarafından değil, dışsal bir değişken olan toplum tarafından da belirlenir. Ekonomik ilişkilerinde birbirini etkileyen birimler, ekonomik faaliyetleri için temel olan sosyal alanın (örneğin iş çevresinin) ötesindeki toplum bütününün ve sosyal tabakanın sahip olduğu değer sistemi ve rol beklentilerinden önemli ölçüde etkilenir. • Ekonomik faaliyetleri yönlendiren bu tür normlar sistemi iki türküdür: • Sosyal süreç içinde oluşan sosyal normlar ve • Hukuk normları. • İşte belli bir ekonomik birimin karar ve davranışlarında toplumsal bütünün koyduğu, sosyal normlarla hukuk normlarının belirlediği çerçeve belirleyici ve yönlendirici olur.

• Normlar; yaptırımlar veya yasaklar şeklindeki davranışları belirler. Bunların en keskin ve açık şekli hukuk normları şeklinde gündeme gelir. Hukuk normları bütünü içinde, ekonomik normları düzenleyen ekonomi hukuku, özellikle gelişmiş ülkelerde bağımsız bir alan olarak kurumlaşmıştır. Ancak ekonomi hukuku, üretim alanında girişimci ve çalışanlarla tüketim alanında tüketiciyi koruyucu ve düzenleyici yasaklar getirir. Bunlar yanında ekonomik davranışlar; • Ekonomi politikası önlemlerini düzenleyen yasalarla (vergi yasaları gibi), • Ekonomik birliklerin faaliyet alan ve biçimlerini düzenleyen yasalarla (sendika ve odalara ilişkin yasalar), • Sözleşme hukuku ile belirlenir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ENTEGRE SİSTEM OLARAK TOPLUMSAL BÜTÜNÜN ANALİZİNE İLK YAKLAŞIMLAR Toplumsal bütünü oluşturan ilişkiler, çok yönlü ve karmaşık bir yapı gösterir. Bu karmaşık yapı içinde yer alan ekonomik alanın, toplumsal bütünün diğer alanları ile olan ilişkilerine açıklık getirmek için, toplumsal sistemin yapısının belirlenmesi gerekir. Parsons, Smelser ve Luhman gibi bir çok yazar modern toplum yapısının temel alanları veya toplum bütününün alt sistemleri olarak sosyal, kültürel, politik ve ekonomik olmak üzere dört alanı birbirinden ayırarak analizlerini gerçekleştirdiler. BU ALANLAR; • Ekonomik sistem ile toplumsal refahın yükseltilmesini sağlayan kıt kaynak kullanımına uyum sorunu çözülür. • Politik sistem ile toplumda belirlenmiş amaçların gerçekleşmesi için güç ve iktidar kullanımı düzenlenir. • Kültürel sistem ile toplumun temel değer yargıları bireylere kazandırılır. Böylece toplumsal davranışlarda paralellik ve uyum sağlanır. • Sosyal sistem ile karşılıklı davranış ve ilişkiler belirlenir ve böylece insanın topluma entegrasyonu sağlanır.

ARAŞTIRMA YÖNTEMİ OLARAK SİSTEM ANALİZİ • Yöntem olarak sistem analizi; birbiri ile bağlı unsurlardan (eleman veya parçalardan) oluşan bir bütünü sistem olarak ele alınır. Dolayısı ile sistem; • Sistem bütünü, • Sistem unsurları (elemanları), • Unsurlararası bağlantıları (ilişkileri) içerir.

SİSTEMİN BELİRLEYİCİLERİ İncelenecek sistemin niteliğinin ortaya konulmasında dikkate alınması gereken sistem belirleyicileri; • • sistemin amaçları, sistemin elemanları, sistemin ilişkileri, sistemin davranışı olarak sıralanabilir. • Sistemlerin amaçları; bir anlamda sistemlerin varoluş gerekçeleridir. Bu nedenle sistem analizinde ilk olarak ortaya konulması gereken konu, sistemin hangi amaçları benimsediğidir. • Sistem ilişkileri; içsel ve dışsal ilişkiler yönüyle inceleme konusu yapılır. Sistemin içsel ilişkilerinin düzeyi sistemin işlerliği açısından; sistemin dışsal ilişkilerinin varlığı veya yokluğu açık ve kapalı sistem olması açısından önem taşır. • Sistemin davranışı, sistemin içerdiği unsurlar ile bunların özellikleri ve sistemdeki ilişkiler tarafından birlikte belirlenir.

SİSTEM HİYERARŞİSİ : ANALİZ DÜZEYLERİ • • • Toplumsal düzeyde, Kurumsal düzeyde, Örgütsel düzeyde, Bireysel düzeyde ve Etkileşim düzeyinde inceleme konusu olabilir. İşte bu düzeyler, birlikte sistem hiyerarşisini verir.

TOPLUMSAL BÜTÜNÜN ANALİZİ İnsanın davranış ve kararları, belli ihtiyaçları gidermeye yöneliktir: • Mal ve hizmetlerin üretim, dağıtım ve tükenimi yoluyla karşılanan ihtiyaçlar ekonomiktir. • Yasaya dayalı egemenlik gücünün kullanımı ile ilgili ihtiyaçlar politiktir. • İnsanlar ve gruplar arası ilişki ve bunun sağlanmasına yönelik ihtiyaçlar sosyaldir. • Psikolojik doyumun sağlanmasını sağlayan ihtiyaçlar, kültüreldir. • Doğayla ilişkide ona egemen olma fırsatı sağlayan ihtiyaçlar teknolojiktir. Böylece, insan ihtiyaçlarının karşılanması, ekonomik, politik sosyal, kültürel ve teknolojik olmak üzere beş alanda gerçekleşir. Bu yüzden "toplumsal bütün", • Ekonomik, • Politik, • Sosyal, • Kültürel ve • Teknolojik • alt alan ve sistemlerden oluşur.

1. EKONOMİK ALAN Ekonomik alan, toplumsal yaşamın maddi temelini oluşturur. Başka bir deyimle toplumsal ve bireysel yaşamın devamlılığını sağlayan mal ve hizmetlerin üretime ve tüketime hazır duruma getirilmesi yoluyla ihtiyaçlarını karşılar. Bu alana ilişkin davranışlar ve kurallar ekonomik sistemi oluşturur. Ekonomik kararların, planların, koordinasyon, enformasyon ve kontrolün merkezi olmayan biçimde organize edilmesi piyasa ekonomilerini verir. Aksine bunların bir merkezden yönlendirilip koordine edildiği sistemler, merkezi yönetimli ekonomik sistemleri yaratır (Geniş bilgiler için bkz. Erkan, 1987).

2. POLİTİK ALAN • Toplumsal yaşamın yönetim ve yönlendirilmesi politikanın konusudur. İnsanların bir arada yaşayabileceği bir ortamın yaratılmasına ilişkin kuralların oluşturulması, korunması ve geliştirilmesi politik sistemin ilgi alanıdır. • Güç ve iktidarın kullanımı geçmişte, onu çeşitli yollardan ele geçiren bir kişiye ait olmuşken; günümüz hukuk devletinde toplumun katılımını sağlayan, hukuk kurallarına bağlı olarak işleyen demokrasi ile gerçekleştirilir. Politik alana yaygın katılımın sağlanabilmesi için, politik gücün tek merkezde yoğunlaşması (diktatörlükler) yerine, yaygınlaşmasını sağlayacak bir organizasyon ve kurumlaşma gereklidir. Bu durum, kuvvetler ayrılığını, yasama, yürütme, ve yargı olarak getiren parlamenter demokrasilerle sağlanabiliyor.

3. SOSYAL ALAN • Sosyal alan, toplumu oluşturan birey ve toplumsal grupların, diğer birey, toplumsal grup ve toplumla karşılıklı ilişkilerini içerir. • Toplumda farklı çıkar, inanç, ideoloji, tutum ve davranışların varlığı, sosyal yaşamda zıtlaşma ve çelişkileri kaçınılmaz kılar. Bu kaçınılmazlık durumu aynı şiddet derecesinde uzlaşmayı zorunluluk ve kaçınılmazlık olarak gündeme getirir. Böylece çağdaş toplumda, toplumsal bütünleşmeyi sağlama aracı sosyal uzlaşmadır.

4. KÜLTÜREL ALAN Kültürel alan, toplumun bütünü için geçerli olan, geçmişten miras kalan ve öğrenilebilir olan değer, norm ve davranış kalıpları toplamından oluşur. Kültürel değer, norm ve davranışlar, toplumda insanların manevi ve ruhsal ihtiyaçlarını karşılar. 5. TEKNOLOJİK ALAN • Doğaya egemen olama uğraşı, insanların yeni alet ve teknik geliştirme yeteneğine bağlı olarak artar. Bu nedenle toplumsal yaşamda, doğası gereği dinamik ve değişken unsur teknolojidir. • Geleneksel değerlere dayalı dünya görüşü bilim ve teknoloji üretmekte kısır kalırken, bilim bazlı dünya görüşü, yeni bilgi ve teknoloji üretmeye açık bir sistem oluşturur. Kültürel değerlere dayalı dünya görüşü; insanı, koruma davranışı ve tutuculuğa yönlendirirken; bilim ve teknoloji; insanı değişime ve yeniliğe yönlendirir. İşte bu nedenle uygarlığın, bilim ve teknoloji ekseni üzerinde ilerleyebilmesi, bilim bazlı düşünme temelindeki bir dünya görüşüne dayanması gereklidir.

TEMEL ALANLARIN BİRLİKTELİĞİ Toplumsal bütünü oluşturan ekonomik, politik, sosyal, kültürel ve teknolojik alanlar karşılıklı etkileşim ilişkisi içinde birlikte evrimleşip gelişirler. Bu alanları oluşturan alt öğeler ve bunların kurumlaşması, farklı değişim ve evrimleşme esnekliğine sahiptir. TOPLUMSAL BÜTÜNDE KISMİ SİSTEMLER (TEMEL BOYUTLAR) Toplumsal bütünün analizinde alt sistemler ve farklı sistem düzeyleri yanında bir de kısmi sistemler oluşur. Toplumsal bütünün analizinde, üç ayrı boyut (kısmi sistem) birbirinden ayrılabilir. Çünkü toplumsal bütünde ve her bir alanda (=alt sistemde) olgu olarak bir sistemleşme, bir yapılanma ve bunlar içinde toplumsal sürecin akışı, yani süreç vardır.

Toplumsal bütünün analizinde; • • sistem boyutu, yapı boyutu ve süreç boyutu, olmak üzere üç kısmi sistemi birbirinden ayırmamız gerekir. • Toplumsal bütünün oluşumunda belirleyici olan yasalar, kurallar ve kurumlar ağı sistem boyutunu oluşturur. • Yapı boyutu ise, toplumsal bütünü oluşturan unsurların nispi payları ve bunlarda zaman içinde ortaya çıkan değişim ve payları; dolayısıyla nitel ve nicel değişimi kapsar. Toplumsal sistem ve yapının oluşturduğu ortam içinde ise, toplumsal bütünü oluşturan ilişkilerin akışı yaşanır. Toplumsal bütünün zaman içindeki bu akışı, toplumsal süreci verir. Sistem ve yapı daha uzun dönemli unsurları içerirken, süreç bunların oluşturduğu ortam içindeki güncel ve kısa dönemli akışı kapsar. • •

TOPLUMSAL SİSTEM MATRİSİ TOPLUMSAL BÜTÜNÜN ALANLARI ANALİZ DÜZEYİ EKONOMİK POLİTİK SOSYAL TOPLUMSAL SİSTEMLER KURUMSAL ÖRGÜTSEL YAPILAR BİREYSEL SÜREÇLER KÜLTÜREL TEKNOLOJİK

DIŞ DÜNYA EKONOMİK ALAN E. SİSTEM (E. Anayasa) - Rasyonellik E. . YAPI E. . SÜREÇ P O L İ T İ K A L A N P. SİSTEM P. YAPI S. YAPI P. SÜREÇ S. SİSTEM S. SÜREÇ ( P. Anayasa -Demokrasi A L A N (S. Anayasa -Uzlaşma) K. SÜREÇ K. YAPI K. SİSTEM (K. Anayasa - Hoşgörü Mekan S O S Y A L Zaman KÜLTÜREL ALAN Teknoloji Bilim İnsan Bilim Dünya Görüşü

TOPLUMSAL BÜTÜNÜN TEMEL ALANLARINDA SİSTEM UNSURLARI UNSURLA R EKONO MI K AL AN POLİTİK ALA N SOSYAL ALA N KÜLTÜ RE L AL AN TEKNOLOJIK ALAN KARAR SİSTE Mİ Mülkiyet İktidar/Yas ama (Meşr uiyet) Sosyal Konu m Normlar Bilim Bazlı Dünya Görüşü KOORDİNA SYON SİSTE Mİ Piyasa Bürokrasi Sosyal İlişkil er / Bağla r İnançlar / Değ erler Bilimsel Kurumlaşm a: Araştırma Birimleri ENFORMA SYON SİSTE Mİ Fiyat Seçim Sosyal İletişi m Semboller Teknolojik Uyarlama ve Geliştirme (Bilgi Aktarım Sistemi) KONTROL SİSTE Mİ Rekabet Muhalefet/ Yargı /Seçi m Sosyal Baskı Gelenekle r Bilimsel Testler Deneyler MOTİVASY Kar / İdeoloji / Manevi Bilme Merakı Aidiyet

TOPLUMSAL BÜTÜNÜN TEMEL ALANLARINDA SİSTEMLERARASI İLİŞKİLER KÜLTÜREL ALAN (Kültürel Anayasa) Hoşgörü EKONOMİK ALAN (Ekonomik Anayasa) Rasyonellik TEKNOLOJİK ALAN (Teknolojik Anayasa: Bilimsel Dünya Görüşü (Politik Anayasa) Demokrasi (Sosyal Anayasa) Uzlaşma SOSYAL ALAN POLİTİK ALAN

TOPLUMSAL BÜTÜNÜN TEMEL ALANLARINDA YAPISAL UNSURLAR EKONOMIK ALAN POLİTİK ALAN SOSYAL ALAN KÜLTÜREL ALAN TEKNOLOJIK ALAN FONKSİYONEL Üretim, tüketim ve bölüşümün toplam içindeki göreli payı Yasama, yürütme ve yargının ağırlığı -Sosyal gruplararası etkileşim ilişkileri Nüfusun İşlevsel Dağılımı, bağımlı bağımsız çalışan -Kültürel birimlerarası etkileşim Değer kökenli yönlendirme -Üretim teknolojisi Tüketim teknolojisi -Temel bilgi teknolojileri KURUMSAL Piyasa yapıları Partiler ve politik birliklerin yapısı Aile ve sosyal grupların yapısı Cemaatler -Geleneksel Teknoloji Bilimsel düşünme tekniği -Çağdaş Teknolojiler ÖRGÜTSEL -İşletme büyüklüğü (küçük-orta-büyük) -İşletme şekli (şahıs veya sermaye şirketi) - Piyasa payları Devlet Yapısı (üniterfederal) Sivil toplum örgütlerinin yapısı, sendikalar -Kültürel birliklerin yapısı -Eğitim Birimleri -Dini Örgütler -AR-GE kurumlarının örgütlenişi -Üniversiteler -Teknoparklar MEKANSAL -Ekonomik faaliyetlerin bölgesel yığılma / yoğunlaşma düzeyi -Mekansal alt yapı Merkezi ve yerel yönetimlerin payı -Yerleşim kademeleşme si Kentleşme Kültürel faaliyetlerin bölgesel yığılma yoğunlaşma farklılığı Bölgesel -AR-GE kurumları -Üniversite -Eğitim kurumları -Teknoparklar SEKTÖREL / KESİMSEL -Sektörel ve kesimsel ekonomik yapılanma (tarımsanayi-hizmet) Girişimci tipi (kamu- özel) Destek alınan gruplar / sektörler -Sınıfsal yapı Nüfusun sektörel/ kesimsel farklılaşması Sınıfsal ve kesimsel kültür ve davranış farklılıkları -Tarım Teknolojisi Sanayi Teknolojisi -Hizmetler Teknolojisi -Bilgi Teknolojisi -

TOPLUMSAL BÜTÜNÜN TEMEL ALANLARINDA SÜREÇ UNSURLARI UNSURLAR EKONOMIK ALAN POLİTİK ALAN SOSYAL ALAN KÜLTÜREL ALAN TEKNOLOJIK ALAN KATILIM Bireysel Düzey Tüketici / Üretici davranışı -Seçmen / Politikacı davranışı -Yönetici, yönetilen davranışı Bireysel insan ilişkileri Kişisel dünya görüşü: değer sistemler ine bağlı davranış -Nesne bazlı bakış açısı -Yaratıcı kişilik Örgütsel Düzey İşletme faaliyetleri Hükümet/Parti/ Bürokrasi/ Baskı Grubu aktiviteleri -Aile / Dernek, okul ilişkileri -İşyeri ilişkileri -Meslek ilişkileri Örgüt kültürü Yenilikçi firma ve örgüt Kurumsal Düzey Piyasa-rekabet kurumları Politik ideolojiyle yandaşları n politik kararlara katılımı Sosyal iletişim aracı olarak dil Toplumsal değerler ve davranış kalıpları Bilgi ve ETKİLEŞİM Arz-talep / Çalışma ilişkileri -Seçme-seçilme Yasal hakların kullanımı -Sosyal ilişki ve karşılıklı etkileşim Sosyal öğrenme süreci -Ortak değerlerin tatmini ve aktarımı, öğrenimi ve korunma sı -Bilimsel bilginin paylaşımı -Bilimsel sinerji YÖNLENDİRM E Fiyat / Gelir Oy -Sosyal yaşam kuralları -Sosyal konum -Sosyal rol Bireysel / Toplums al değerler ve normlara uyum -Yenilikler ÇIKTILARIN PAYLA ŞIMI Gelir dağılımı Güç dağılımı -Uzlaşma/Çatışma Benimseme/ Dışlama Sempati/Ya kınlık Ortak değerleri paylaşma veya dışlama -Yeni teknoloji uygulama teknolojid e yenilenme ye uyum süreci

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM EKONOMİNİN DİĞER ALANLARLA İLİŞKİLERİ

Merkezden Yönetimli Ekonomiler Planlama Polipol

Küresel İlişkiler Paradigmal Sıçramalar Po u an Al sy al So k liti Kuantum Paradigması Kuantum Teknoloji si Teknolojik Alan Ek on om ik l Kültü (Görünmeyen Doğanın Teknolojisi) Al an rel A o lan Küresel İlişkiler Y Teknolojik Alan (Avcılık-Devşirmecilik. Komünal Yaşantı - Kapalı Toplum) -Madde Güdümlü - İnsan Güdümlü *Göçebe Toplumu *Yerleşik Toplum 1973 1789 Dönüşüm Sanayi Toplumu 1989 om Al ik an Geleneksel Tarım Toplumu *Kölelik Sistemi *Feodalizm lan on 1760 iler İlkel Kabile. Top. ik A n Ek om rel A la l on Kültü r Alan el a r So Al sya an l Teknolojik Alan ı Ek İlişk g y U le İlk-el Teknoloji r nle (Doğaya Bağımlı) mü İlk-el Tekn. Geleneksel Teknoloji Diğer Ko (Doğa-El-Değer Sentezi) k Dış Dünya k liti Po an Al Geleneksel Paradigma lan Mekanik Teknoloji l. A lan (Görünen Doğanın Teknolojisi) ya k. A So s liti Po Mekanik Paradigma Bilgi Toplumu -Kapitalizm -Sosyalizm Şekil 2: Geleneksel Toplumdan Bilgi Çağına Toplumsal Gelişme. Kaynak: Hüsnü Erkan, 2001. Zaman

Bilişsel Süreç

Şekil: Eğitim İnsan İlişkisi

4

Teknolojik Alan: Teknolojik Uyg. (Sistemleşme. Yapılanma-Süreçte etkinlik, AR-GE etk. )- UYGARLIK Sosyal Alan: Açık Toplum (Sistemleşme - Yapılanma - Süreçte etkinlik) Kültürel Alan: Türk-Anadolu Kültürü (Sistemleşme-Yapılanma. Süreçte etkinlik) -Kurumsal Düzey (Partiler, Yasama. Yürütme-Yargı, Seçim Sistemi) -Örgütsel Düzey(Baskı Grupları) -Kişisel Düzey (Bireysel Katılım) -Toplumsal Düzey (Bilgi Ekonomisi) -Kurumsal Düzey (Verimlilik Toplam Kalite- Küresel Bütünleşme) -Örgütsel Düzey( Rekabet Avantajı) - Kişisel Düzey (Kendini Aşma) UYGARLIK -Toplumsal Düzey (Bilgi Teknolojileri) -Kurumsal Düzey (Bilginin Yenilenmesi) Örgütsel Düzey(Yenilikçi Örgüt) -Kişisel Düzey (Yaratıcı Kişilik) UYGARLIK -Toplumsal Düzey (Açık Toplum) -Kurumsal Düzey (Sinerjik Etkileşim) -Örgütsel Düzey(Öğrenen Örgüt) -Kişisel Düzey (Özgür-İşbirlikli=Katılımcı Kişilik) -Toplumsal Düzey (Türk-Anadolu Kültürü) -Kurumsal Düzey (Kurum Kültürü) - Örgütsel Düzey(Örgüt Kültürü) -Kişisel Düzey (Kişisel Kültür) Katılımcı Örgütlenme ve Yönlendirme Katılımcı Demokrasi Yenilikçi Piyasa Sistemi (Kalite) Esnek Rasyonellik UYGARLIK Yaratıcılık Farklı Değerlerin Korunması 1. Zaman Boyutunda Geleceğin ve gelecek değerlerinin önem kazanması hız - senkronize zaman 2. Mekan Boyutunda. Küreselleşme. Yerelleşme. Yoğunlaşma = Teknokentler 3. İçerik (Nitelik) Boyutunda a) Rekabet - Dayanışma - Sosyal Sorumluluk b) Esneklik - Çeşitlenme - Farklılaşma 4. Stratejik Öncelik. Eğitimli İnsan. Demokrasi : Temel araç, nitelikli eğitim (Düşüncede Devrim) 5. Genel Strateji : Sürdürülebilir Yenilikçi Gelişme Stratejisi (SÜYEGES) Katılımcı Özgürlük Kişisel ve Ortak Tatmin UYGARLIK Bilimsellik (Kuantum Düşüncesi) UYGARLIK Grupsal İlişkide İşbirliği - İnsanlar arası etkileşim (Sinerji yaratmak) ANA VİZYON Yenilik UYGARLIK Uzlaşma Barış Hoşgörü Adalet-Eşitlik Eğitim-Başarı UYGARLIK -Toplumsal Düzey (Katılımcı Demokrasi) MERKEZİ UNSUR Dünya Görüşü Ekonomik Alan: Bilgi Ekonomisi (Sistemleşme Yapılanma - Süreçte etkinlik) UYGULAMA TOPLUMSAL TEMEL İLKELERİ ALANLARDA AMAÇLAR YÖNTEMLER Varlığın Sürdürülmesi. Güvenlik Politik Alan: Katılımcı Demokrasi Politik sistemleşme. Yapılanma. Süreçte etkinlik REFORM DÜZEYİ VE POLİTİKALAR İnsan TOPLUMSAL ALANLAR İnsani Değerler: -İnsan Sağlığı ve Güvenliği -Eğitimli İnsan - İnsan Onuru - İnsan Hakları - İnsani Kalkınma - Temel Kişisel Özgürlükler (Demokrasi politikası İçinde) Reformlar: - Sosyal Güvenlik, - Başarı İlkesine Geçerlilik Kazandırıcı Politikalar Bilgi Uygarlığı 2023

Geleneksel İşletme Yapısı

Bilgi Toplumunda İşletme Yapısı Muhasebe Finansman

Bazal Ganglionlar

Talamus Görme Beyin Sapı Refleksler. Hayati Organlar

DNA

Bilgi Teknolojilerine Dayalı Sanayileşme İçin Aktörler ve Etkileşimleri AR-GE etkinlikleri: Teknoparklar, Üniversite – sanayi İşbirliği Teknoloji ve Bilgi Altyapısı Değişen Talep yapısı Teknolojik İlerleme Yenilikçi Girişimcilik Yığılma Ekonomileri Risk Sermayesi Bilgi Teknolojilerine Dayalı Sanayileşme STK’lar Ağ Sistemleri Bölgesel Kalkınma Ajansları Beşeri Sermaye Yenilikçi Devlet ve Yenilikçi Yerel Yönetimler Teknolojilerine Dayalı Sosyo- Ekonomik İlerleme Mekânsal Yeniden Yapılanma Meslekî ve Akademik Eğitim Üniversiteler, Enstitüler ve Meslekî Eğitim Kurumları Bilgi Toplumuna Yönelik Sosyal Dönüşüm

Kısır Döngüler ve Sanayi

Bilgi Bazlı Sürdürülebilir Yenilikçi Gelişme Stratejisinin Stratejik Unsurları

Bilgi Bazlı Sürdürülebilir Yenilikçi Gelişme Stratejisinde Stratejik Amaç Öncelikleri

Bilgi Bazlı Yeni Gelişme Stratejisinde Kuantum Etkileşim Süreci Ekonomik refah alanının etkinleştirilmesi Bilimsel yenilik alanının etkinleştirilmesi Küresel etkileşim alanının etkinleştirilmesi Hoşgörü alanının etkinleştirilmesi Sosyal uzlaşma alanının etkinleştirilmesi Katılımcı demokrasi alanının etkinleştirilmesi

Sanayileşme Stratejisinin Stratejik Aktörleri ve Rollerinin Belirlenmesi Yenilikçi Girişimci Yerel Yönetimler Yenilikçi Devlet Sivil Toplum Kuruluşları Uzmanlığa Dayalı Bağımsız Düzenleyici Kurumlar