Program edukacyjny Canaletto tkwi w szczegach Detal architektoniczny

Program edukacyjny „Canaletto tkwi w szczegółach” Detal architektoniczny m. st. Warszawa | 2020 r.

gzyms koronujący kartusz herbowy DETAL czy znasz? pilaster naczółek płycina podokienna Czy wiesz? Gdzie jest ten zabytek? Jak się nazywa? Pałac Uruskich-Czetwertyńskich Warszawa wspornik pod płytą balkonową m. st. Warszawa | 2019 r. boniowanie

SYGNATURKA Mała wieżyczka kościelna, w której umieszczony jest dzwon. Sygnaturka znajduje się zazwyczaj na kalenicy dachu świątyni, podręcznik str. 101 Zakład Sióstr Miłosierdzia, Warszawa Kościół w Domaradzu Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Kościół Farny, Białystok m. st. Warszawa | 2020 r. Kościół św. Katarzyny, Gdańsk

OCULUS Nieozdobiony, okrągły bądź owalny otwór w ścianie lub szczytowej części sklepienia. Służy do przepuszczania światła i powietrza do wnętrza budynku, podręcznik str. 101 Kościół św. Trójcy, Warszawa Ul. Żelazna 97, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. Panteon, Rzym

SPŁYW WOLUTOWY Dekoracyjny element w formie ślimacznicy, pozwalający na harmonijne połączenie dolnej, szerszej części elewacji z częścią węższą, położoną powyżej, podręcznik str. 101 Kamienica, Rynek w Gliwicach Parafia Wniebowzięcia NMP w Lubochni Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Kościół Il Gesu, Rzym m. st. Warszawa | 2020 r.

KOPUŁA Rodzaj zadaszenia w formie czaszy, może być osadzona na bębnie zwanym tamburem. Kopuła wznosi się nad pomieszczeniami o różnym rzucie: koła, elipsy lub wieloboku, podręcznik str. 103 Bazylika św. Piotra, Rzym Al. Jerozolimskie 47/49/51, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. Pałac Staszica, Warszawa

LATARNIA Element wieńczący kopułę, w formie okrągłej, owalnej lub wielobocznej wieżyczki z licznymi oknami doświetlającymi wnętrze. Latarnia ma też dociążać kopułę, aby przeciwdziałać naturalnym siłom rozpierającym, podręcznik str. 103 Kościół św. Trójcy, Warszawa Kościół przy klasztorze oo. Bernardynów, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. Bazylika św. Piotra, Rzym

TAMBUR Zwany także bębnem, część budowli na rzucie koła, elipsy lub wieloboku, stanowiąca podstawę kopuły. W tamburze często umieszczane są okna, przez które do wnętrza wpada światło słoneczne, podręcznik str. 103 Kościół przy klasztorze oo. Bernardynów, Warszawa, tambur od strony wnętrza Kaplica Zygmuntowska, Wawel, Kraków Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. Kościół św. Aleksandra, Warszawa

HEŁM zwieńczenie wieży (dach) o ozdobnym kształcie (zwykle w formie ostrosłupa, stożka lub bani). W historycznej architekturze hełm miał drewnianą konstrukcję, przykrytą najczęściej blachą, także dachówką lub gontem, podręcznik str. 105 Katedra Polowa, Warszawa Kościół św. Ducha, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Kościół Zbawiciela, Warszawa m. st. Warszawa | 2020 r. Kolegiata Mariacka, Stargard

GZYMS Wysunięty przed lico ściany poziomy, profilowany motyw architektoniczny, składający się – w zależności od stylu – z kilku uskokowo wysuniętych elementów bądź tylko jednego, podręcznik str. 105 Pałac Uruskich, Warszawa ul. Smolna, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r.

PILASTER Płaski filar przyścienny, pełniący funkcję podpory i dekoracyjnego podziału ścian. Występuje także jako część obramienia okien i drzwi. Składa się z trzonu (gładkiego bądź dekorowanego), głowicy i bazy, podręcznik str. 105 Gmach siedziby NOT przy ul. Czackiego, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Kamienica ul. Polna, Warszawa m. st. Warszawa | 2020 r.

FASADA Główna elewacja budynku, od pozostałych odróżniająca się ulokowaniem w niej głównego wejścia oraz często bogatym detalem architektonicznym i monumentalnością. Często decyduje o klasyfikacji stylu architektonicznego całej budowli. podręcznik str. 107 Filharmonia, Wrocław Pałac w Natolinie Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r.

SZCZYT Najczęściej trójkątny element dekoracyjny stosowany w architekturze jako zwieńczenie elewacji budynku lub jego części, portalu, otworu okiennego itp. , także trójkątna ściana zamknięta krawędziami połaci dwuspadowego dachu, podręcznik str. 107 Dom Kopernika, Toruń Elektrownia Powiśle, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r.

NISZA Półkolista lub prostokątna wnęka w ścianie, najczęściej dekoracyjna, często od góry zwieńczona motywem muszli. Nisza może pozostawać pusta lub być wypełniona dekoracją rzeźbiarską, podręcznik str. 107 Ul. Kościelna, Warszawa Kościół św. Anny, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. Kościół św. Marcina ul. Piwna, Warszawa

BELKOWANIE W klasycznej architekturze trójczłonowy, poziomy element architektoniczny spoczywający na kolumnach, później także na ścianie. W jego skład wchodzi: architraw (a), fryz (b), gzyms (c), podręcznik str. 109 Teatr Narodowy, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków ul. Nowy Świat 35, Warszawa m. st. Warszawa | 2020 r.

TRYGLIF Element fryzu. Dwa pionowe nacięcia dzielą go na trzy pola, którym zawdzięcza nazwę. W architekturze starożytnej tryglify umiejscawiano nad kolumnami, pojawiały się na fryzie naprzemiennie z metopami, podręcznik str. 109 Siedziba SARP, ul. Foksal, Warszawa Kościół Karmelitów, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. ul. Nowy Świat 35, Warszawa

METOPA Kwadratowe pole między tryglifami na fryzie. Metopa może być pusta albo ozdobiona płaskorzeźbą bądź innym elementem dekoracyjnym, podręcznik str. 109 Partenon. Grecja Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Łuk Triumfalny. Francja m. st. Warszawa | 2020 r.

SZTUKATERIA Dekoracyjne elementy ścian bądź sufitów wykonane z gipsu z domieszkami cementowymi i pigmentami. Najczęściej wykonywane metodą odlewu albo techniką narzutową. Stosowane zarówno na zewnątrz budynków, jak i we wnętrzach. Mogą mieć rozmaite kształty, najczęściej są to gzymsy, rozety, ornamenty roślinne, a także wizerunki zwierząt bądź ludzi, podręcznik str. 111 Ul. Bagatela 10, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Kamienice Przybyłowskie, Kazimierz m. st. Warszawa | 2020 r. Kościół przy klasztorze oo. Bernardynów, Warszawa

BALUSTRADA TRALKOWA Rodzaj ozdobnego ogrodzenia schodów, balkonów lub tarasów. Często stosowana na attykach. Składa się z pionowych elementów ustawionych szeregowo, połączonych pochwytem na górze i trwale zespolonych z podłożem, podręcznik str. 111 Al. Ujazdowskie 37, Warszawa ul. Marszałkowska 17, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. ul. Mokotowska 60, Warszawa

ALKIERZ Wydzielony fragment bryły pałacu lub dworu, przykryty osobnym dachem. Usytuowany był zawsze na narożniku budynku, podręcznik str. 111 Dwór szlachecki, Ożarów Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Pałac, Czyżów Szlachecki m. st. Warszawa | 2020 r.

BONIOWANIE Dekorowanie elewacji polegające na ścięciu lub profilowaniu krawędzi kamienia. Boniowane bywają całe elewacje lub ich poszczególne części, np. narożniki lub parter. Typ boniowania zależy od układu rowków (płytowy, pasowy), ukształtowania płyt (płaskie, wypukłe) oraz faktury ich powierzchni (polerowane, szlifowane, groszkowane) podręcznik str. 113. przykład z Rzymu przykłady z Warszawy Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r.

PŁYCINA PODOKIENNA Często czworoboczna, bywa też owalna lub o nieregularnym kształcie. Płycina może być gładka bądź dekorowana, np. płaskorzeźbą, podręcznik str. 113. Kamienica ul. Koszykowa 24, Warszawa Kamienica ul. Marszałkowska 21 -25, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. Kamienica ul. Okólnik 9, Warszawa

RYZALIT Wysunięty ku przodowi fragment bryły budynku na całej jego wysokości, nie wydziela odrębnego pomieszczenia we wnętrzu budynku, jednak stanowi fragment pomieszczenia wysunięty poza główny obrys budowli, podręcznik str. 113. Pałac Królewski, Amsterdam Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków ul. Górnośląska 16, Warszawa m. st. Warszawa | 2020 r.

RZEŹBA ARCHITEKTONICZNA rzeźba powiązana z architekturą zdobiąca budowlę na zewnątrz lub we wnętrzu, podręcznik str. 115. Kamienica pod Pelikanem, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Ul. Złota 1, Warszawa m. st. Warszawa | 2020 r.

PŁASKORZEŹBA Rzeźbiarska dekoracja architektoniczna wykonana zazwyczaj w kamieniu poprzez rzeźbienie, z pozostawieniem tła, przeznaczona do oglądania wyłącznie od przodu, podręcznik str. 115. Plac Konstytucji, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r.

FRONTON Trójkątne zwieńczenie fasady, portyku lub ryzalitu budynku, jego wewnętrzne pole (tympanon) może zostać puste lub być wypełnione dekoracją, podręcznik str. 115. Pałac Kazimierzowski, Warszawa Kamienica Teppera (pod Wiatrami), Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r. Kościół św. Aleksandra, Warszawa

GIRLANDA Motyw dekoracyjny ukazujący motyw wici roślinnych, owoców i kwiatów, podpięty po bokach i opadający środkiem ku dołowi, podręcznik str. 117 Kamienica Rynek 10, Warszawa Kamienica Prażmowskich, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Ul. Poznańska, Warszawa m. st. Warszawa | 2020 r.

KARTUSZ Ozdobna forma tarczy herbowej, Może mieć motyw ozdobnego zwoju, ornamentu roślinnego, postaci lub zwierząt. Umieszczony jest najczęściej nad głównym wejściem, podręcznik str. 117 Stary Rynek, Poznań Kartusz Króla Stanisława Augusta, Łazienki Królewskie, Warszawa Zamek Królewski, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r.

ATTYKA Ścianka znajdująca się na samej górze budynku, zawsze ponad gzymsem koronującym. Pełni funkcję dekoracyjną, służąc do całkowitego lub częściowego zasłonięcia dachu. Może być pełna lub ażurowa, podręcznik str. 117 Kamienice Przybyłowskich, Kazimierz Dolny Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Kamienice w Rynku, Zamość m. st. Warszawa | 2020 r.

RZYGACZ Zwany także gargulcem, zakończenie rynny o fantazyjnym kształcie wykonane z blachy lub kamienia. Służy do odprowadzenia wody deszczowej. Często ma kształt głowy ludzkiej, zwierzęcej lub mitycznych smoków, podręcznik str. 119 Katedra Notre Dame, Paryż Przykład z Gdańska Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Opactwo Paisley, Szkocja m. st. Warszawa | 2020 r. Katerdra, Koszyce

ROCAILLE Abstrakcyjny ornament o fantazyjnej i nieregularnej formie imitujący kształt małżowiny, flory morskiej lub koguciego grzebienia. Stosowany był jako sztukatorski motyw dekoracyjny na elewacjach i we wnętrzach budowli zarówno świeckich, jak i sakralnych, podręcznik str. 119 Rynek 17, Lwów Krakowskie Przedmieście 89, Warszawa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków m. st. Warszawa | 2020 r.

LUKARNA Małe okno wystające z połaci dachu, najczęściej ozdobnie obudowane. Popularne w pałacach i kamienicach, stosowane dla doświetlenia pomieszczeń na poddaszu. Występuje w różnych formach, od najprostszych po dekoracyjne, podręcznik str. 119 Rynek Starego Miasta, Warszawa Rynek, Gliwice Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Ul. Freta 12, Warszawa m. st. Warszawa | 2020 r.

NACZÓŁEK Element dekoracyjny nad otworem okiennym lub drzwiowym, najczęściej w formie trójkąta Ul. Rynek 10, Warszawa Ul. Kościelna, Warszawa Kamienica, Warszawa Palac Uruskich-Czetrwertyńskich m. st. Warszawa | 2019 r.

KARIATYDA Myślisz, że zapamiętają jak się nazywamy? Dekoracyjny element konstrukcyjny w formie postaci kobiecej, dźwigającej na głowie (podtrzymującej) element architektoniczny budowli, spełniająca funkcję kolumny. Kamienica, Lublin Biblioteka, Bielsko-Biała m. st. Warszawa | 2019 r. Sąd Najwyższy, Warszawa

ODBOJNIK/ODBÓJ Żeliwne lub kamienne osłony chroniące murowane narożniki przejazdów bramnych przed zaczepianiem kół pojazdów. Odboje przybierają formę dekoracyjną- od ulicy, lub prostą – od podwórza Al. Kościuszki 35, Łódź Kamienica w Łodzi Ul. Smolna, Warszawa Ul. Foksal, Warszawa m. st. Warszawa | 2019 r. Ul. Mokotowska, Warszawa

DETAL czy znasz? hełm latarnia kopuła rzeźba architektoniczna tympanon naczółek spływ wolutowy gzyms pilaster kolumna Czy wiesz? Gdzie jest ten zabytek? Jak się nazywa? nisza balustrada tralkowa m. st. Warszawa | 2019 r. Kościół św. Anny, Wilanów, Warszawa

DETAL czy znasz? kolumna tympanon gzyms koronujący pilaster kalenica gzyms międzypiętrowy boniowanie Czy wiesz? Gdzie jest ten zabytek? Jak się nazywa? ryzalit balustrada tralkowa Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków płycina podokienna m. st. Warszawa | 2020 r. Pałac Kazimierzowski, Warszawa

gzyms koronujący kartusz herbowy DETAL czy znasz? pilaster naczółek płycina podokienna Czy wiesz? Gdzie jest ten zabytek? Jak się nazywa? Pałac Uruskich-Czetwertyńskich Warszawa wspornik pod płytą balkonową m. st. Warszawa | 2019 r. boniowanie

DETAL czy znasz? latarnia kopuła hełm kartusz gzyms naczółek ryzalit pilaster Czy wiesz? Gdzie jest ten zabytek? Jak się nazywa? San’t Agnese in Agone, Rzym girlanda m. st. Warszawa | 2019 r.

DETAL czy znasz? latarnia balustrada tralkowa hełm rzeźba architektoniczna spływ wolutowy kolumna tympanon Czy wiesz? Gdzie jest ten zabytek? Jak się nazywa? nisza z rzeźbą pilaster Santa Maria della Salute, Wenecja m. st. Warszawa | 2019 r.