PATOLOGIJA EFEKTORNOG KOMUNIKATIVNOG SISTEMA Efektorni komunikativni sistem sainjavaju

PATOLOGIJA EFEKTORNOG KOMUNIKATIVNOG SISTEMA • Efektorni komunikativni sistem sačinjavaju četiri mehanizma: o respiratirni, o fonatorni, o rezonatorni i o artikulatorni. • Osnovna funkcija sistema u celini sastoji se u stvaranju vazdušne struje, kraciji i modifikaciji laringealnog tona i stvaranju eksolaringealnih glasova.

ETIOLOGIJA • Respiratorni mehanizam: bolesti i poremećaji pluća, anomalije skeleta, bolesti i anomalije mišića. • Fonatorni mehanizam: opšta morbidna stanja, specifična morbidna stanja, neoplazme različitih vidova i različita neuropatologija. • Artikulatorni mehanizam: opšte kongenitalne anomalije, posebne kongenitalne anomalije, anomalije zuba, dentalne malokluzije, anomalije maksile i/ili mandibule, anomalije jezika, usana i različita neuropatologija.

SIMPTOMATOLOGIJA • Respiratorni mehanizam: o Oboljenja i poremećaji pluća manifestuju se kroz infraglotičnu stenozu, kompresiju traheje kod trauma i proširenja tiroidee i larinksa. o Anomalije skeleta afektiraju govorno i pevano disanje. o Bolesti i anomalije mišića manifestuju se kroz nedostatke i mišićnu distrofiju. • Fonatorni mehanizam: o Opšta morbidna stanja dovode do zamora ili slabljenja, miotoničke distrofije, opšte slabosti i zamora mišića. o Specifična stanja se manifestuju kroz neoplazme, strukturalne anomalije ili laringealne malformacije, paralize i pareze.

• Rezonatorni mehanizam: o Opšte i specifične kongenitalne anomalije se manifestuju kroz rascepe usana, tvrdog i mekog nepca, promene veličine, oblika i položaja mandibule, hipoplaziju tvrdog i mekog nepca i raznu neuropatologiju • Artikulatorni mehanizam: o Opšte kongenitalne anomalije – rascep usana, tvrdog i mekog nepca, usko i visoko tvrdo nepce, dentalne anomalije, hipoplazija maksile, kratak i tanak vrat, širok i sedlast nos, koštani defekti (zubala), visoka i niska postavljenost maksile, mandibularna retrakcija, uski jezik, širok jezik, mali, veliki jezik, odsustvo jezika, hipotrofija jezika, podjezična sraslina, neoplazme, abnormalno male ili velike usne, restrikcija pokreta usana, gubitak usana usled trauma.

LOGOPATIJA • Respiratorni mehanizam: o Kod infraglotalne patologije manifestuje se disfonija. o Svi oblici anomalija i deformacija, tj. oštećenja mišića skeleta i vezivnih tkiva prouzrokuju poremećaje govornog i pevanog disanja koji se odražavaju na celokupnu oralnu ekspresiju. • Fonatorni mehanizam: o Opšta stanja prouzrokuju slab glas, tj. promene u odnosu na trajanje, visinu i stabilnost. o Hipernazalnost nastaje kao posledica kod jače izraženih miastemija. o. Svi oblici strukturalnih anomalija izazivaju različite vidove vokalne disfunkcije uključujući i afoniju.

o. Osnovni oblici poremećenosti glasa koje se nazivaju fonopatijama su: Ø visok glas Ø nizak glas (baryphonia), Ø jak, tj. glasan i napet glas (megaphonia), Ø slab glas (phonasthenia), Ø dahav glas (pneumophonia), Ø hrapav glas (trachyphonia), Ø intermintentan glas, Ø odsustvo glasa (aphonia) koja može biti somatogenog, neurogenog i psihogenog porekla.

• Rezonatorni mehanizam: o Različiti oblici promena u nazalnoj komponenti akustičke strukture glasa. o Mogu se kretati od lakih naglašavanja nazalne komponente do patološke nazalizacije. o U logopedskoj (fonopedskoj) kliničkoj praksi srećemo sledeće vrste patološke nazalizacije: Ø povećana nazalnost (hypernasalis) ima nekoliko oblika: § otvorena nazalnost (rhinolalia aperta), § pozitivna nazalnost, § pojačana nazalna komponenta (rhinophonia), § nazalni govor, § nazalni jezik (rhinoglossia).

Ø smanjena – snižena nazalnost (hiponasalis) ima nekoliko oblika: § negativna nazalnost, § zatvorena nazalnost (rhinolalia clausa), § zubna nazalnost (stomatolalia), § denazaliziran govor i § kombinovana hiponazalnost. Ø asimilaciona nazalnost ima dva oblika: § anticipativna nazalnost, tj. nazalizacija vokala koji prethode nazalnim konsonantima i § retenciona nazalnost, tj. nazalizacija vokala koji slede nazalne konsonante.

Ø kombinovana povećana-smanjena nazalnost (hyperhyponasalis combinata) Ø poziciona smanjena nazalnost – postoje dva oblika: § zadnja nazalnost (hiponasalis posterior), § prednja nazalnost (hiponasalis anterior). • Artikulatorni mehanizam: o Labialna dislalia (dyslalia labialis) – prouzrokovana patologijom usana – izražava se kod artikulacije bilabijalnih i labiodentalnih konsonanata. o. Dento-okluzivna dislalia (dislalia dento-oclusivus): Ø sigmatizam (sigmatismus) – različiti oblici šuštanja pri izgovoru određenih vidova konsonanata i konsonantskih grupa:

§ § § § sigmatismus sigmatismus interdentalis, lateralis, palatalis, stridens, labiodentalis, edentulos, prosthetica. Ø betacizam (betacismus) – odnosi se na poteškoće u artikulaciji bilabijalnih glasova p, b, m, Ø tetacizam (tetacismus) – odnosi se na poteškoće u artikulaciji glasova t, d, Ø distorzija (distorsio) – odnosi se na dentogenu oštećenost glasova f, v

Ø rotacizam – lambdacizam (rhotacismus – lambdacismus) – poteškoće ili nepravilnosti izgovora glasova r, l, Ø palatalne dislalije (dislalia palatalis) – kod palatalnih deformacija i rascepa i to kod artikulacije lingvoalveolarnih, lingvo-palatalnih i lingvo-avelarnih glasova. Ø lingvalna dislalia (dislalia lingualis) – prouzrokovana raznim anomalijama i deformacijama jezika – izražava se kod artikulacije glasova l, r.