PARAZTLERN PATOGENEZ 1 Vcuda Giri Parazitlerde endojen organizmalar

PARAZİTLERİN PATOGENEZİ 1

Vücuda Giriş �Parazitlerde endojen organizmalar tarafından enfeksiyon meydana getirilmesi sözkonusu değildir �Bu organizmalar genellikle eksojen kaynaklı olur �Giriş için en sık yol ağız yolu ve penetrasyondur (deri) �Paraziter hastalıklar insan ve hayvansal atıklar ile oluşan çevresel kontaminasyonlar yolu ile bulaşmaktadır 2

�Çoğu paraziter hastalık artropod vektörlerin ısırması sonucunda oluşmaktadır �Sıtma, tripanozomiyaz, filariyaz 3

Parazit Giriş Yolu Ağız Yolu Örnek Giardia türleri, E. Histolytica, crptosporidium türleri, sestodlar, nematodlar Direkt penetrasyon Artropod ısırması Transplasental penetrasyon Organizmanın direkt penetrasyonu Sıtma, Babesia türleri, Leishmania, tripanozomlar Toxoplasma gondiii Strongyloides türleri, şistozomlar 4

Yapışma ve Bağlanma �Parazit infeksiyonlarının çoğu organizmaların konak dokusuna yapışması ile başlar �Ardından replikasyon takip eder �Parazitin yaşam döngüsü parazitin yaşamını sürdürebileceği konak içerisinde doku tropizmine ve türlere bağlıdır �Bağlanma mekanik olarak ve ya ağız organelleri yardımıyla olabildiği gibi, bazı hücre tipleri üzerinde bulunan glikolipid reseptörleri, spesifik glikoproteinleri, ve adezinler olarak bilinen parazit üzerindeki yapılar ile etkileşimin sonucu olarak da gerçekleşebilir 5

Paraziter Yapışma Mekanizmaları Organizma Hastalık Hedef Bağlanma Mekanizması ve Reseptör Plasmodium vivax Sıtma Eritrosit Merozit (kompleman dışı-aracılıklı bağlanma) Duffy antijen Plasmodium falciparum Sıtma Eritrosit Merozoit ve glikoforin A ve B Babesia türleri Babezyoz Eritrosit Kompleman aracılı C 3 b reseptör Giardia lamblia İshal Duodenum ve jejunum epiteli Tripsin etkin G. lamblia lektin ve mannoz -6 -fosfat. Disk üzerinde G. lamblia yapışma molekülü 1 Entamoeba histolytica Dizanteri Kolon epitelyumu Lektin ve N-asetilglukozamin konjugatları Trypanosoma cruzi Chagaz hastalığı Fibroblast Penetrin, fibronektin ve fibronektin reseptörü Leishmania major Leyişmanyaz Makrofaj Absorbe olmuş C 3 bi ve CR 3 Leishmania mexicana Leyişmanyaz Makrofaj Yüzey glikoproteini (gp 63) ve CR 2 Necator americanus Ancylostoma duodenale Kancalı kurt İnce barsak epiteli Mekanik olarak ve ısıran ağız organelleri 6

�Bazı parazitlerde adezinler bağlanmada önemlidir �E. histolytica da kolonik musinlere, epitel hücrelerine ve lökositlere amibik yapışma galaktoz (gal) veya N asetil D galaktozamin (Gal. NAc) ile inhibe edilebilir bir yüzey lektini ile sağlanmaktadır �Bu lektinin varlığı E. histolyticanın patojen ve nonpatojen suşlarının ayrımında önemlidir 7

�Çeşitli bağlanma mekanizmaları spesifik infeksiyonlarla ilişkilidir �Duffy kan grubu antijenleri Plasmodium vivax için bir bağlanma bölgesi olarak görev alır (bu antijen Batı Afrikalılarda eksik olduğundan p. vivax sıtması bu bölgede görülmez) 8

�Parazitlerin fiziksel yapıları konak hücreye bağlanmayı kolaylaştırmak için yapışma molekülleri ile birlikte rol alabilirler �G. lamblia kavrayıcı ve mekanizması ile intestinal epitele tutunmak için ventral diskini kullanır �Ayrıca tripsin-etkin G. lamblia lektin (taglin) ve g. lamblia yapışma molekülü (GLAM-1) eritrositlere bağlanmada rol oynayabilir 9

Çoğalma �Spesifik hücre veya dokuya bağlandıktan sonra parazit enfeksiyonunda sonraki basamak çoğalmadır �Çoğu protozoon hücre içi ve hücre dışı çoğalmakta iken helmintlerde genellikle çoğalma görülmez 10

�Isı parazitlerin konağı enfekte etme ve hastalık oluşturma kabiliyetinde önemli rol oynayabilir �Leishmania donovani 37 C 0 de iyi bir şekilde replike olur ve kemik iliği, karaciğer ve dalağı tutarak iç organ leyşmanyazisine neden olur �L tropica 25 -30 C 0 de etkenken, 37 C 0 de zayıf çoğalır ve sadece deride enfeksiyon yapar 11

Hücre ve Doku Hasarı �Protozoonların ürettiği toksik ürünlerin patolojiden sorumlu olduğu görülmektedir. Proteaz ve fosfolipazlar sekrete edilebilir ve bu enzimler konak hücre tahribatına, inflamatuvar yanıta ve tüm doku patolojisine neden olabilir �E. Histolytica epitel hücre katmanlarını aşındıran proteinazlar üretir �Helmint enfeksiyonlarının patolojisi parazitlerin yaşam süresi, hareketleri ve boyutları ile yakından ilişkilidir �Konak uzun dönem hasarlar ve immün uyarılmaya uğramasının yanı sıra büyük yabancı cisimler tarafından işgal edilmiş olmasının fiziksel sonuçlarına da maruz kalmaktadır 12

�Helmitlerden kaynaklanan hasarın en belirgin belirtileri büyüyen parazitler tarafından oluşturulan basınç etkisi ve iç organların mekanik olarak blokajından kaynaklanmaktadır �Ascaris ince barsak ve safra kanallarını fiziksel olarak tıkayabilir �Elefentiyaz ile sonuçlanan lenf akımının blokajı lenfatik sistem içerisinde erişkin Wuchereria nın varlığı ile ilişkilidir �Sistoserkozun nörolojik olarak bazı klinik belirtileri gözlerde ve sss de Taenia soliumun yavaş büyüyen larva kistleri tarafından uygulanan basınca bağlıdır 13

Paraziter Hastalıklar İçin Patolojik Mekanizmalar Mekanizma Örnekler Toksik Parazit ürünleri Hidrolitik enzimler, proteinazlar, kollajenaz, elastaz Şistozomlar, strongyloides türleri, kancalı kurt, entamoeba histolytica, plasmodium falciparum, Afrika tripanozomları Amibik iyonofor E. Histolytica Endotoksinler Afrika tripanozomları, plasmodium falciparum İndol kataboltleri Tripanozomlar Mekanik Doku Hasarı İç organların blokajı Ascaris türleri, sestodlar, şistozomlar, filarya Basınç atrofisi Echinococcus türleri, cysticercus türleri Dokulara göç Helmitik larva İmmünopatoloji Hipersensitivite Otoimmünite Protein kaybına neden olan enteropatiler Kancalı kurt, sestod, giardia türleri, strongyloides türleri Metaplastik değişiklikler Opisthorchis türleri (karaciğer trematodları), şistozomlar 14

�Paraziter hastalıklarda klinik belirtiler sadece parazit tarafından mekanik ve kimyasal olarak oluşturulan doku hasarına bağlı değildir, aynı zamanda parazit varlığında oluşan konak yanıtınada bağlıdır. Protozoon ve helmint hastalıkları içerisinde hücresel hipersensitivite görülmektedir �Bir parazit enfeksiyon süresince aktive olmuş hücrelerden sitokinler, lenfokinler gibi konak hücre ürünleri salınır �Bu mediyatörler diğer hücrelerin aktivasyonlarını etkiler ve parazit enfeksiyonlarının patogenezine doğrudan katkıda bulunabilirler �İmmünopatolojik reaksiyonlar akut anafilaktik reaksiyonlardan, hücre aracılı gecikmiş hipersensitivite reaksiyonlarına kadar uzanabilir 15

Parazitozlarda İmmünopatolojik Reaksiyonlar Reaksiyon Mekanizma Anafilaktik şok, bronkospazm, lokal inflamasyon Helmint enfeksiyonu, Afrika tripanozomiyazı Antikor + hücre yüzeyindeki antijen: Kompleman aktivasyonu veya antikor bağımlı hücresel sitotoksitite Hücre kaynaklı mikrobiyal antijenlerin lizisi Trypanosoma cruzi Antikor + ekstrasellüler antijen kompleksi İnflamasyon ve doku hasarı (glomerüller, eklemler, deri damarları içerisinde kompleks birikimi, glomerülonefrit ve vaskülit) Sıtma, şistozomiyaz, tripanozomiyaz Antijenile sensitize olmuş T hücre reaksiyonu, lenfokinlerin serbest kalması, tetiklenen sitotoksitite İnflamasyon, mononüklear akümülasyon, makrofaj aktivasyonu, doku hasarı Leyşmanyaz, şistozomiyaz, tripanozomiyaz Tip 3: İmmün kompleks Tip 4 : Hücre aracılıklı (gecikmiş) Örnek Antijen +Ig. E : Histamin salınımı Tip 1 : Anafilaktik Tip 2: Sitotoksik Sonuç 16

Konağın Savunma Mekanizmasından Kaçmaları �Hücre doku hasarı genellikle hastalığın başlangıcı için yeterli olmakla birlikte hastalığın sürdürülebilmesi için parazitin konağın immün savunma sisteminden kaçabilmesi gerekmektedir �Parazitler hem humoral hemde hücresel immün yanıttan kaçabilirler veya bunları engelleyebilirler 17

�Antijenik ekspresyonu değiştirebilirler �Afrika tripanozomlarında, plasmodium, babesia ve giardia türlerinde görülür �Bazı parazitler konak tarafından immün tanımlanmayı önleyen konak antijenlerini taklit eden antijenleri üretebilirler �Çoğu protozoan konak içerisinde hücre içi yerleşerek immün yanıttan kaçar �Fagolizozomal füzyonun önlenmesi, lizozomal enzimlere direnç, 18

�Konağın immünsupresyonu sıklıkla parazit enfeksiyonlarının seyrinde görülebilir �İmmünsupresyon parazite spesifik veya yaygın olabilir �Aşırı antijen yüklenmesi, antijenik yarışma, supresör hücrelerin indüksiyonu ve lenfosit spesifik supresör faktörlerin üretimi gibi değişik mekanizmalarla supresyon sağlanabilir �Schistosoma mansoni gibi bazı helmintler immünglobulinleri parçalayan proteazlar üretebilir 19

İnterferans ve ya Kaçınmanın Mekanizma Tipi Konak içinde yüzey antijenlerinin değişimi Afrika tripanozomları, plasmodium türleri, babesia türleri, giardia türleri Konak antijenlerini taklit eden mikrobiyal antijenler, zayıf antikor cevabına yol açma Plasmodium türleri, tripanozomlar, şistozomlar Konak moleküllerini örtme ile kazanım Hidatik kist, filarya, şistozomlar, tripanozomlar Konak hücre yüzeyi üzerindeki mikrobiyal antijen sergilenmesindeki hata, aksaklık, başarısızlık Plasmodium türleri (eritrosit), tripanozomlar Leishmania türleri, toxoplasma türleri Fagolizozomal füzyonun inhibisyonu Toxoplasma türleri Müteakip replikasyon ile sitoplazma içerisindeki fagozomdan kaçış Leishmania türleri, tripanosoma cruzi Parazit-spesifik B ve T hücre yanıtlarının baskılanması Tripanozomlar, Plasmodium türleri Antijenik değişim Moleküler taklit Antijenik bölgenin kamuflajı Hücre içi lokasyon İmmünsupresyon Örnekler 20