MENKUL KIYMET ANALZ VE PORTFY YNETM PORTFY 2

MENKUL KIYMET ANALİZİ VE PORTFÖY YÖNETİMİ

PORTFÖY ? 2 Ø “Menkul Kıymetler Topluluğu” Ø “Cüzdan”

MENKUL KIYMET ? Ortaklılık veya alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları Kurul’ca belirlenen kıymetli evrak. 3

Menkul Kıymetler; l l l l 4 Hukuken kıymetli evrak niteliğindedir, Ortaklık yada alacaklılık hakkı sağlar, Bir finansal birikimi yada güç aktarımını temsil ederler, Dönemsel gelir getiren, uzun süreli yatırım araçlarıdırlar, Belirli şekil şartlarına sahiptirler, Her birinin bir nominal değeri ve piyasada oluşmuş bir piyasa değeri vardır ve Nama yada hamiline yazılı olabilirler.

PORTFÖY ? 5 l Menkul kıymetler açısından portföy, bir yatırımcının sahip olduğu tüm menkul kıymetlere verilen addır. l Diğer bir ifadeyle portföy, riski azaltmak ve üstlenilen riskten en yüksek getiriyi sağlamak amacıyla, aynı veya farklı özelliklere sahip en az iki yatırım aracının bir araya getirilmesiyle oluşan toplam değeri ifade etmektedir.

PORTFÖY ? “Belirli amaçları gerçekleştirmek isteyen yatırımcıların sahip olduğu, birbirleriyle ilişkileri olan ve kendine özgü ölçülebilir nitelikleri olan yeni bir varlık. ” PORTFÖY NASIL OLUŞTURULUR? 6 NASIL YÖNETİLİR?

Portföy yönetimi açısından, yatırımcı tiplerinin belirlenmesi son derece önemlidir. 7 1. Riskten kaçan yatırımcı, 2. Riske karşı kayıtsız yatırımcı ve 3. Riski seven yatırımcı.

Risk ve yatırımcı tipleri; l Fayda 3 Riskten Kaçmayan Yatırımcı 2 Risk Karşısında Kayıtsız Yatırımcı 1 Riskten Kaçan Yatırımcı 0 8 Verimlilik Risk karşısında yatırımcı tipleri

1 - Riskten kaçan yatırımcı; 9 l Riski sevmezler ve riskten korkarlar. l Getirileri önceden tahminlenen iki yatırımdan daha az riskli olanını tercih ederler. l Riskten kaçan yatırımcının sağlayacağı verimlilik yada sağlayacağı paranın marjinal faydası negatiftir.

Riskten kaçınan bir yatırımcı için marjinal fayda grafiği; l Fayda 0 10 Marjinal Fayda Negatif Eğimli (1’den küçük) Verimlilik

1 - Riskten kaçan yatırımcı; l 11 Yatırımcı için başlangıçta portföyüne dahil etmiş olduğu menkul kıymetler fayda düzeyini artırırken; daha sonra az risk taşıyan menkul kıymetler portföye dahil edilmeye devam edileceğinden, verimlilikle birlikte sağlanan fayda düzeyi de azalmaya başlayacaktır.

2 - Riske karşı kayıtsız yatırımcı; 12 l Riskle ilgilenmezler. l Hangi yatırımın seçileceği önemli değildir. Bu nedenle risk-getiri arasında kayıtsız kalırlar. l Paranın marjinal faydası 1’dir.

Riske karşı kayıtsız kalan bir yatırımcı için “marjinal fayda” grafiği; l Fayda Marjinal fayda=1 Verimlilik 13 0

3 - Riski seven yatırımcı; 14 l Yatırımın beklenen faydası, yatırım yapmamanın beklenen faydasından daha büyüktür. l Risk alan bir yatırımcının, her ek ünitede kazanacağı verimliliğin sağlayacağı fayda da giderek artar.

Risk seven yatırımcıya ait “marjinal fayda” grafiği l Fayda 0 15 Marjinal Fayda Pozitif Eğimli 1’den Büyük Verimlilik

Uygulamada; 16 l Yatırımcının serveti arttığı zaman, riskli varlıklara yaptığı yatırım miktarı artıyorsa, bu yatırımcının “risk almayı seven bir yatırımcı” olduğu söylenebilir. l Yatırımcının serveti arttığı zaman, riskli varlıklara yaptığı yatırım miktarı değişmiyorsa, bu yatırımcının mutlak riskten kaçınma konusunda mevcut durumunu koruduğu söylenebilir. “Riske karşı kayıtsız yatırımcı”

Uygulamada; l 17 Öte yandan yatırımcının serveti arttığı zaman, riskli varlıklara yaptığı yatırım miktarı azalıyorsa, bu yatırımcı tipinin “risk almaktan kaçan bir yatırımcı” olduğu söylenebilir.

PORTFÖY ÇEŞİTLERİ ? Farklı menkul kıymetler bir araya getirilerek çok sayıda portföy alternatifi oluşturulabilir. Ancak olaya hisse senedi ve tahvil gibi geleneksel menkul kıymetler açısından bakıldığında 3 farklı portföyden söz edebiliriz; Ø Ø Ø Yalnızca tahvillerden oluşan portföyler, Yalnızca hisse senetlerinden oluşan portföyler ve Karma portföyler. Bunların dışında diğer yatırım araçlarından da oluşan portföyler bulunmaktadır. 18

OLUŞUMLARINA GÖRE PORTFÖY ÇEŞİTLERİ 1. Tamamı Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 2. Tamamı Hisse Senetlerinden Oluşturulan Portföyler, 3. Hisse Senedi ve Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 4. Diğer Yatırım Araçlarından Oluşturulan Portföyler, 5. Yatırımcıların Tercihlerine Göre Portföy Çeşitleri. 19

1 - TAHVİLLER l Tahvil, devletin ya da özel sektör şirketlerinin borçlanarak orta ve uzun vadeli fon sağlamak üzere çıkarttıkları borç senetleridir. – – 20 Tahviller halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılabilir. Kamu borçlanma aracı dışındaki tahvillerin ihraç ve halka arzı için Sermaye Piyasası Kurulu’na kaydettirilmesi gereklidir. Tahviller sahiplerine herhangi bir ortaklık hakkı vermez, sadece ihraççıya karşı alacaklılık hakkı sağlar.

TAHVİLLERLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 21 – Nominal Değer: Tahvil ve bononun vadesinde yatırımcının eline geçecek olan para miktarıdır. – Kupon Oranı: Nominal değer üzerinden, yüzde olarak belirtilen, tahvil sahibinin alacağı faiz miktarıdır. Tahvil ve bonolarda ayrıca faizin ne zaman ödeneceği de belirtilmektedir. – Vade: Ana paranın ve son faiz ödemesinin yapılacağı tarihtir.

TAHVİLİN DEZAVANTAJLARI – – 22 Tahvil sahibi şirketin aktifi üzerinde alacağından başka herhangi bir hakka sahip değildir. Tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki vade bitiminde sona erer. Tahvil sahibi şirketin yönetimine katılamaz. Tahviller çoğu zaman sabit getirili menkul kıymetlerdir. Dolayısıyla enflasyon halinde tahvilden elde edilecek getiri enflasyon oranında azalacaktır.

TAHVİLİN AVANTAJLARI – – 23 Şirketin brüt karından, önce tahvil sahiplerinin faizleri ödenir. Şirketin iflası ya da tasfiyesi durumunda da önce borçlar ödendiği için, tahvil sahipleri, şirket ortaklarından (hisse senedi sahipleri) önce alacaklarını alırlar.

OLUŞUMLARINA GÖRE PORTFÖY ÇEŞİTLERİ 1. Tamamı Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 2. Tamamı Hisse Senetlerinden Oluşturulan Portföyler, 3. Hisse Senedi ve Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 4. Diğer Yatırım Araçlarından Oluşturulan Portföyler, 5. Yatırımcıların Tercihlerine Göre Portföy Çeşitleri. 24

2 - HİSSE SENETLERİ l Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan, – – Şirket sermayesine katılımı temsil eden Yasal şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş kıymetli evraklardır. 25

l Hisse senetleri sahiplerine, – – – – 26 Ortaklık hakkı, Yönetime katılma (oy) hakkı, Kar payı (temettü) alma hakkı, Rüçhan hakkı (yeni pay alma hakkı), Bedelsiz pay alma hakkı, Tasfiyeden pay alma hakkı, Bilgi edinme hakkı sağlar.

HİSSE SENETLERİNİN GETİRİLERİ – – 27 Kar Payı (Temettü) Geliri: Anonim ortaklıkların yıl sonunda elde ettikleri karın ortaklara dağıtılmasından elde edilen gelirdir. Anonim ortaklıklar karını, her yıl Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kamuya açıklanan oran ve esaslar çerçevesinde nakden veya temettüen sermayeye ilavesi suretiyle hisse ihraç ederek dağıtabilir. Sermaye Kazancı: Zaman içinde hisse senedinin değerinde meydana gelen artıştan elde edilen gelirdir.

OLUŞUMLARINA GÖRE PORTFÖY ÇEŞİTLERİ 1. Tamamı Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 2. Tamamı Hisse Senetlerinden Oluşturulan Portföyler, 3. Hisse Senedi ve Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 4. Diğer Yatırım Araçlarından Oluşturulan Portföyler, 5. Yatırımcıların Tercihlerine Göre Portföy Çeşitleri. 28

3 - DİĞER YATIRIM ARAÇLARINDAN OLUŞAN PORTFÖYLER q q q 29 Yatırım fonları Finansman Bonoları Altın Hazine Bonosu Gelir Ortaklığı Senetleri Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar Repo Döviz ve döviz tevdiat hesapları Gayrimenkul sertifikaları Kar-Zarar Ortaklığı Belgesi Opsiyon Sözleşmeleri Vadeli İşlem Sözleşmeleri

OLUŞUMLARINA GÖRE PORTFÖY ÇEŞİTLERİ 1. Tamamı Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 2. Tamamı Hisse Senetlerinden Oluşturulan Portföyler, 3. Hisse Senedi ve Tahvillerden Oluşturulan Portföyler, 4. Diğer Yatırım Araçlarından Oluşturulan Portföyler, 5. Yatırımcıların Tercihlerine Göre Portföy Çeşitleri. 30

YATIRIMCILARIN TERCİHLERİNE GÖRE PORTFÖY ÇEŞİTLERİ 31 TİP PORTFÖYDEKİ MENKUL KIYMET ORANLARI YATIRIMCININ TERCİHLERİ A %100 Tahvil Verim- Emniyet B %50 Tahvil, %50 Hisse Senedi Verim- Değer Artışı C %75 Hisse Senedi, %25 Tahvil Değer Artışı- Verim- Az Risk D %100 Değer Artışı Sağlayan Hisse Senedi Sınırlı Risk- Değer Artışı E %100 Hızlı Değer Artışı Sağlayan Hisse Senedi Fazla Risk- Fazla Değer Artışı

Risk-Getiri arasındaki yatırımcının tercihi Portföy Riskli Varlık 32 Risksiz Varlık Beklenen Getiri Standart Sapma A 0 100% 0, 06 0 B 25% 75% 0, 08 0, 05 C 50% 0, 1 D 75% 25% 0, 12 0, 15 E 100% 0% 0, 14 0, 2

Risk-Getiri arasındaki yatırımcının tercihi 33

Yatırımcıların risk karşısında davranışlarını etkileyen faktörler; l l l 34 Cinsiyet: Cinsiyet Erkek yatırımcılar bayanlara göre daha fazla risk almayı severler. Yaş: Genç yatırımcılar risk almayı daha fazla tercih ediyorlar. Eğitim: Eğitim düzeyi arttıkça risk alma düzeyi de artıyor. Gelir: Gelir düzeyi arttıkça belli bir asgarinin üzerinde daha fazla risk alma eğilimi artmaktadır. Bilgi: Piyasaya ilişkin bilginin, yatırımcıların riske karşı tutumlarını belirlediği bilinmektedir.

PORTFÖY OLUŞTURMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Kullanım Kaynak (100) Cari Harcamalar Cari Gelirler (120) (20) ARTI DEĞER Yatırım TASARRUF*** (20) Nakit Borç Verme 35 ∑= ∑ ***Rasyonel bir yatırımcı, kabul edilebilir bir risk düzeyinde, en yüksek karlılığı hedeflemektedir.

PORTFÖY OLUŞTURMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Menkul kıymetin verimi, yatırım yapılan işletmelerin yönetim başarısına bağlı olduğundan, hisse senedinin taşıdığı risk içinde, sistematik olmayan risk unsurunun önemi artmaktadır. Finansal Yapı (finansal kaldıraç oranı) v Üretilen Mal ve Hizmetlerin Maliyeti (sabit gider yüksekliği) v Likidite (likidite riski düşük işletmeler) v Hammadde ve Satış Fiyatlarındaki Değişim (fiyat istikrarı) v Hammadde Kaynaklarını ve Dağıtım Kanallarını Kontrol Edebilme v Sınai Haklara Sahip Olma (patent, imtiyaz, . . ) v Ürün Satış Fiyatı (yükselen kar marjı-rekabet artışı) v Ürün Kalitesi (rekabetçi avantaj yaratma) v Ortak Yapısı (sermaye yoğunluğuna bağlı karar verme sorunu) v 36

Kar Dağıtım Politikası (kar payı? temettü? ) v Hisse Senetlerinin Defter Değeri (özsermaye/HSS) v Hisse Senetlerinin Tasfiye Değeri (kalan nakit/HSS) v Hisse Senetlerinin Piyasa Fiyatı (volatilite) v Yönetici Kadrosu (şirket yaşam eğrisi – 5 K analizi) v Endüstrinin Özelliği (endüstri özelliği-endüstrideki rekabet koşulları) v Kapasite Kullanım Oranı (fiili kap. /pratik kap. ) v Teknoloji (Ekonomik ömrü azaltıcı rol oynar) v 37

PORTFÖY YÖNETİMİ ? Portföy yönetimi, çok sayıda yatırım aracını, çeşitli sınırlamalar altında, yatırımcıya en fazla getiriyi sağlayacak, buna karşılık en az risk ile yönetme faaliyeti olarak tanımlanabilir. Portföy yöneticisi ise, müşterisi adına bir yatırım portföyünü yöneten kişi veya şirkettir. 38

PORTFÖY YÖNETİM SÜRECİ Portföy Yönetimi Sistemi, dinamik bir sistem olup 5 aşamada oluşmaktadır. 1. Portföy Planlaması 2. Yatırım Analizi 3. Portföy Seçimi 4. Portföy Değerlemesi 5. Portföy Revizyonu. 39

Portföy Yönetimi 40

1 -Portföy Planlaması; Portföy yönetiminin ilk aşaması portföy planlamasıdır. Portföy planlamasında öncelikli konu yatırımcının durumunun belirlenmesidir. Daha sonra, yatırım uzmanının veya portföy yöneticisinin profili incelenmekte ve son olarak da yatırımcı adına faaliyette bulunacak olan portföy yöneticisine yol gösterecek yatırım konuları saptanmaktadır. **Gelir, değer artışı, güvence ve likidite. 41

2 -Yatırım Analizi; Portföy yönetiminin ikinci aşaması yatırım analizidir. Bu aşamada, portföye girmeye aday olan menkul kıymetlerin özellikleri incelenip yatırım süresi boyunca menkul kıymet performansının nasıl olacağı tahmin edilir. Yatırım analizinde önemli olan, sadece yatırım yapılabilecek finansal varlıkların geçmiş performansının incelenmesi ve değerlendirilmesi değildir, çeşitli bilgilerden yararlanılarak, ileriye dönük açık ve matematiksel tahminlerin yapılması da gerekmektedir. 42

2 -Yatırım Analizi; 43 – Temel Analiz Yöntemi l Ekonomi Analizi l Sektör Analizi l İşletme Analizi l Diğer Değerlendirme Yöntemleri (Muhasebe Değeri, Fiyat / Kazanç Oranı, Kâr Payı Yöntemi, Piyasa Değeri / Defter Değeri Yöntemi, Regresyon Yöntemi) – Teknik Analiz Yöntemi l Dow Teorisi l Fiyat Grafikleri l Çizim Çalışmaları l Formasyonlar l İndikatörler – Tesadüfi Seçim Yöntemi

44

45

3 -Portföy Seçimi; Portföy seçimi, öncelikle her yatırım kategorisine yapılacak yatırım tutarının saptanmasını içerir. Daha sonra, bu kategori içinde değişik menkul kıymetlere yapılacak yatırım tutarının saptanmasını gerektirir. Bu aşama yatırım uzmanının yatırımcı adına girişimde bulunduğu ilk adımdır. 46 Portföy seçiminde önce, portföyün hangi varlıklardan oluşacağı saptanmaktadır. Yani portföyün genel kompozisyonu hakkında karar verilmektedir. Çünkü yatırım analizi, ekonomi analizi, sektör analizi, ilk ayrım, tahmini analiz ve genel kompozisyon kararları bu seçime yönelik ön çalışmaları oluşturmaktadır. Tüm bu çalışmalar, portföy yöneticisinin yatırım kararlarına netlik getirebilmekte ve karşılaşılması muhtemel riskleri düşürmektedir.

4 -Portföy Değerlemesi; Portföy dinamik bir yapı taşımasından dolayı belirli zaman aralıklarında değerlendirilmesi gerekmektedir. Burada zaman içerisinde portföyün verimi ve değerinde olan değişiklikler incelenir. Bunların yatırım süresinin başında saptanan yatırımcının amaçları ve yatırım ölçütleri ile uyumu değerlendirilerek bir sonuca ulaşılır. 47

Portföy değerlemesi 2 aşamada uygulanabilir; 1. Performans ölçülerinin hesaplanması -Performansın ölçülmesi, tek varlıkların performanslarının ölçülmesi düzeyinde olacağı gibi portföyün bir bütün olarak yarattığı sonuçların değerlendirilmesi şeklinde de olabilir. 2. Performans karşılaştırmalarının yapılması -Karşılaştırma aşamasında, portföy yöneticisinin hesaplarında ve karar verme servislerinde ne denli başarılı olduğu araştırılır. -Karşılaştırma alternatif portföylerle yapılabileceği gibi bazı standartlara göre de yapılabilir. 48

5 -Portföy Revizyonu; Bu aşamada portföyün performansı ölçüldükten sonra alınması gereken önlemler saptanmakta ve gerekli girişimler yapılmaktadır. Portföy revizyonun amacı, belirli bir risk seviyesinde portföyün getirisini maksimize etmektir. Portföy revizyonu ile portföy planlaması arasındaki ilişki belirli zamanlarda alınan sonuçların, yatırımcının amaçlarını ve yatırım profilini etkileme şeklinde açıklanabilir. Portföy revizyonu ile portföy değerlendirmesi arasındaki ilişki portföy yatırımlarının sürekli değerlendirilmesi gerekiyorsa değişiklikler yapılması ve bu değişikliklerin ortaya çıkaracağı sonuçların değerlendirilmesidir. 49