la etkilemeleri la etkileimleri hekimlerin sorumluundadr ki veya

İlaç etkileşmeleri ¨ İlaç etkileşimleri hekimlerin sorumluğundadır. ¨ İki veya daha fazla ilacın vücutta aynı anda veya yakın aralıklarla bulunması nedeniyle ilaç etkileşimleri meydana gelebilir. ¨ İlaç güvenliği açısından önemlidir. ¨ Olumlu yönde etkileşmeler klinikte kullanılmaktadır. · Antidotlar, şelatörler · Bazı antibiyotik etkileşimleri

İlaç etkileşmeleri ¨ İlaç etkileşmelerinin olası sonuçları · İlaç vücutta (hedef noktada) olduğu halde etkinin ortaya çıkmaması · İlacın toksisitesinin artması

İlaç etkileşmeleri ¨ İn vitro · Vücut dışında İn vivo ¨ Farmakodinamik ¨ · Sinerjizma Sumasyon Ö Potansiyalizasyon Ö · Antagonizma Kimyasal Ö Fizyolojik Ö Farmakolojik Ö ¨ Farmakokinetik · · Emilim Dağılım Biyotransformasyon Atılım düzeyinde Etkileşmenin sonuçları etki artar etki azalır etki değişebilir

İlaç etkileşmeleri ¨ İn vitro ilaç etkileşmeleri (farmasötik) · Renk değişimi · Çökelti oluşumu · İlaç degredasyonu · Elektrolit çözeltiler- enjektabl çözeltilerde etkileşim

¨ İlaçlar vücuda girmeden, vücut dışında iken görülen etkileşmelerdir ve ilaçlar arasında geçimsizlik olarak bilinir. Burada, ilaç diğer bazı ilaçların farmasötik şekilleriyle karıştırıldığında, ya da biraraya getirildiğinde fiziksel ve kimyasal olarak erime, çökme, yükseltgenme, indirgenme veya yeni bir bileşik şekillendirme gibi tepkimelere uğrar. Vücut dışında hekimlerin sebep oldukları farmasötik etkileşmelerin çoğu damar içi (DI) sıvı tedavisi ya da parenteral ilaç uygulaması sırasında meydana gelir. DI infüzyonla sıvı verilmekte olan bir hastaya, DI yolla uygulanacak ilacın rezervuara veya rezervuardan damara giden plastik boru içine injekte edilmesi sık kullanılan pratik bir tekniktir. Bu uygulama sırasında DI olarak verilen ilaç hakkında bilgi yetersizliği sonucu, sıvı şişesi veya boru içinde birçok etkileşme oluşabilmektedir. Örneğin tiyopental ve suksinilkolin arasında bu çeşitten geçimsizlik vardır; bunların aynı sıvı içinde karıştırılmaları çökmeye sebep olur.

¨ Aminoglikozid antibiyotik grubu ile asilüreidopenisilinler arasında da benzer bir etkileşme vardır. Bir çok ilacın injeksiyonluk çözeltilerinin aynı şırıngaya çekilmesi çökmeye yol açabilir. Örneğin hidrokortizon sodyum süksinat çözeltisi tetrasiklinler, kanamisin ve kloramfenikol gibi antibiyotiklerin çözeltileri ile karıştırıldığında çöküntü oluşur. Bazen, ilaç şişe veya plastik boru çeperi ile de etkileşebilir; böylece, DI sıvı tedavisi sırasında rezervuara ilave edilmek suretiyle uygulanan insülin'in %20'si dolaşıma girmeden önce borunun çeperinde tutulabilmektedir.

Farmakodinamik etkileşmeler ¨ Farmakokinetik verilerde değişim yok ¨ İlaçların etki bölgeleri (reseptör) düzeyinde gerçekleşir ¨ Sonuçta · Etki artabilir (sinerjizma) · Etki azalabilir (antagonizma)

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri ¨ Sinerjizma a) (Aditif etkileşme) sumasyon · Aynı etki türüne sahip ilaçlar arasında etkileşme ( = EA + EB ) – Yarı dozda birlikte verildiklerinde oluşan etki, tek başlarına verildiklerinde oluşan etkiye eşit – Tam dozda birlikte verildiklerinde oluşan etki, tek başlarına iki kat dozda verildiklerinde oluşan etkiye eşit – Parasetamol ve Aspirin (insanda) 0. 5 g dozda aynı etkiyi oluştururlar » 0. 25 g parasetamol + 0. 25 g aspirin

Sumasyon(Aditif etkileşme) Aditif toplam etki demektir. Yani aynı reseptörü etkileyen iki ilaç birlikte verildiğinde ortaya çıkan etki, bu iki ilacın ayrı verilmeleri durumunda ortaya çıkan etkilerin toplamına eşittir.

Aditiv sinerjizmde doz yarıya kullanılır. Böylece yüksek dozdan kaçınılmış olur. Orneğin, eter, paraldehit, alkol, barbitürat arasında aditiv sinerjizm vardır. Aditiv sinerjizm benzer ve etki yerleri aynı olan ilaçlar tarafından oluşturulur. Aditif etkileşme sonucunda bazı toksik etkiler artar;

Aditif etkileşmeye bağlı olarak toksik etkilerin artmasına ilgili örnekler Adrenalin Beta-blokerler Aminoglikozit antibiyotikler Diğer nefrotoksik antibiyotikler Nöromuskuler blokörler Narkotik analjezikler Aşırı hipertansiyon Belirgin nefrotoksik etki Solunum depresyonunda artma Halotan Ketamin Hipotansiyon Oral antikoagulanlar Aspirin vb NSAİİ Kanama

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri b)Potansiyalizasyon ( > EA + EB) · İki ilacın da etkin olması şart değil Potansiyalizasyon Sinerjizminde; Aynı anda verilen iki ilacın oluşturdukları etki, her birinin ayrı oluşturacakları toplam etkiden çok daha büyüktür. Bu tür sinerjizmada sumasyondan farklı olarak ilaçların ikisinin de etkin olması gerekmez. · Kokain+Noradrenalin; Penisilin + Streptomisin

¨ Potansiyelizasyon için en önemli nokta, ilaçtan biri, diğeri olmadan etkisizdir. Örneğin kokain, noradrenalin olmadan etkinliğini gösteremez. Bir başka deyimle kokain katekolaminlerin etkisini potansiyalize eder. iki

Potansiyalizasyon sinerjizminde ilaçlar benzer değildir ve etki yerleri de bir değildir. Bu gibi durumlarda doz azaltılır ve toksik etkiden sakınılmış olunur. Ayrıca hızla ortaya çıkan ve devamlı bir etki elde edilir.

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri ¨ Antagonizma ( <EA veya <EB, = 0) · Kimyasal antidotlar, şelatörler Ö Desterroksamin………………. Demir heparin……………. . Protamin sülfat dimerkaprol…………. civa, altın, bizmut, arsenik pralidoksim…………. . organik fosfat digoksin……………. digibind (digoksine spesifik antikor) Ö · Fizyolojik Ö Ö Ö Farklı reseptörleri, zıt yönde etkileyen ilaçlar Sempatik ve parasempatikler Noradrenalin (hipertansif), papaverin (vazodilatör) Barbütratlar ve solunum analeptikleri Hasta için tehlikesiz, zehirlenmelerde antidot olarak

¨ ¨ ¨ ¨ Farmakolojik antagonizma Aynı reseptöre karşı agonist ve antagonistlerin ilgisine göre Yarışmalı antagonizma (dönüşümlü) Histamin – Antihistaminikler, Muskarin – Atropin, morfin - Nalokson Yarışmasız antagonizma Prometazin (yüksek dozda) ACh’in yarışmasız antagonisti A veya NA ile fenoksibenzamin (�-adrenerjik reseptörlerde)

Farmakodinamik İlaç Etkileşmeleri ¨ Antagonizma · Agonist · Antagonist · Toksikolojide · Terapide sağaltımda yararlı zararlı olabilir

Farmakokinetik İlaç etkileşmeleri ¨ Absorbsiyon düzeyinde ¨ Dağılım düzeyinde ¨ Metabolizma düzeyinde ¨ Eliminasyon düzeyinde

Emilim düzeyinde etkileşmeleri İlaç – ilaç Ca, Mg, Fe, Al iyonları - Tetrasiklinler İlaç – Gıda Süt – Tetrasiklinler Linkomisin – kaolin Safra asitleri – iyon değiştiriciler Laksatifler – emilim azalmasına

Proteine bağlanma düzeyinde ¨ Plazma proteinlerine bağlanma · Spesifik veya değil · Dönüşümlü · İlaçların sadece serbest kısımları aktiftir · İki ilaçtan biri diğerinin bağlanma oranını değiştirerek serbest kısımların oranını artırabilir ve etki şiddetinde değişim oluşabilir · Dikumarol + Fenilbutazon · Yerel anestezik çözeltilerine ilave edilen vazokonstriktörler deri altı dokusunda diffüzyonu sınırlandırarak yerel anestezi süresinde artışa sebep olurlar. Dağılım düzeyinde etkileşmelerde indüklenme özelliği olan P-glikoprotein sayesinde ilaçların etkinliklerinin azalma durumu sözkonusu olabilmektedir.

Metabolizma Düzeyinde Farmakokinetik Etkileşimler

Metabolizma düzeyinde etkileşmeler ¨ Bir ilacın BT’da rol oynayan enzimler üzerine etkisiyle diğer ilacın BT’u artırması yada azaltması ¨ İnsanlarda çok çalışılan bir konudur · Karaciğer mikrozomal enzimleri ¨ Enzim indüksiyonu ¨ Enzim inhibisyonu

Metabolizma düzeyinde etkileşmeler ¨ Enzim indüksiyonu · Fenobarbital, glutetimid, fenilbutazon, rifamisin · Bu ilaçlar KCME ile metabolize edilen ilaçların BT’unu artırarak onların kan yoğunluğunu ve dolayısyla etkinliğini azaltır veya etkilerinin kısa sürmesine neden olurlar ¨ Enzim inhibisyonu · Simetidin, kloramfenikol, dikumarol · Bu ilaçlar KCME ile metabolize edilen ilaçların BT’unu azaltarak onların kan yoğunluğunun azalmamasına ve etkilerinin uzun sürmesine neden olurlar

KCME (CYP 450) örnekleri Substrat, İnhibitör ve indükleyicileri Substratlar İnhibitörler indükleyici CYP 3 A 4 Alprazolam Lovastatin Quetiapine Clarithromycin Ritonavir Ketoconazole Rifampin Carbamazepine CYP 2 D 6 Risperidone Desipramine Donepezil Kinidin Fluoxetin Paroxetin Henüz bilinmiyor CYP 1 A 2 Klozapin Teofilin Kafein Fluvoxamin Simetidin Sigara içme Omeprazol

Atılım düzeyinde ilaç etkileşmeleri ØReabsorbsiyon : Non-iyonize zayıf asit ve bazik ilaçlar Ø Üriner p. H değişikliği: Asidik p. H’da asidik ilaçların atılımı azalır Bazik p. H’da bazik ilaçların atılımı azalır Asidik p. H’da bazik ilaçların atılımı artar Bazik p. H’da asidik ilaçların atılımı artar

¨ Asidik bazı ilaçlar: ¨ - Fenitoin, Penisilin ¨ - Fenobarbital, Sefalosporinler ¨ - Aspirin, asetaminofen, Sulfonamidler ¨ - NSAİİ, Metotreksat ¨ - Teofilin, varfarin, Furosemid, tiazid

¨ Asidik bazı ilaçlar: ¨ - Fenitoin, Penisilin ¨ - Fenobarbital, Sefalosporinler ¨ - Aspirin, asetaminofen, Sulfonamidler ¨ - NSAİİ, Metotreksat ¨ - Teofilin, varfarin, Furosemid, tiazid

¨ ¨ ¨ ¨ ¨ Bazik bazı ilaçlar: - Amfetamin , Kinidin, kinin, klorokin - Diazepam -, Klorpromazin - Lidokain, kokain, Amitriptilin, lityum - Morfin, Striknin - Amilorid, Amiodaron Amfoterik bazı ilaçlar: - Tetrasiklin - Amfoterisin B

Atılım düzeyinde ilaç etkileşmeleri Ø Aktif taşıma sistemleri ile etkileşme ile atılımın değişimi Fenilbutazon, salisilatlar, penisilin…. Konjuge metabolitlerin ve asit yapılı ilaçların çoğu tubulerden aktif sekresyonla elimine edilir Probenesid + Penisilin Probenesid + İndometasin

ilaç etkileşimini değiştiren faktörler Doz · Yarışmalı etkileşmelerde önemli ¨ Uygulama yolu ve ritmi · Aynı yolla etkileşme oluşacaksa biri farklı yolla veya ¨ biri diğerinden belli bir süre önce veya sonra verilebilir ¨ İlaç · Aynı yönde toksik etki potansiyeline sahip ilaçların birlikte kullanımına dikkat edilmelidir · AG + Kürarizanlar

PARSİYEL ANTAGONİZMA KAVRAMI Tek başına parsiyel agonist verildiğinde agonist etki elde edilmez, eğer hem full agonist hem de parsiyel antagonist birlikte verilirse, parsiyel antagonist full agonisti antagonize etmeye başlar. ÖRNEK: Opiyat antagonisti olan nalorfin

İlaç etkileşmeleri http: //www. drugs. com/drug_interactions. html