Kamu Yarar ve Aratrmac Gazetecilik r Gr Gl

Kamu Yararı ve Araştırmacı Gazetecilik Öğr. Gör. Gül Keçelioğlu

Araştırmacı Gazetecilik, Güç Çıkar Odakları, Gizlenen Bilgiler ve Kamu Yararı “Araştırmacı Gazetecilik” kavramı yerine “Soruşturmacı Habercilik” kavramını öneren Haluk Şahin (2012: 25) soruşturmacı haberciliği “bir takım güç odaklarının bilinmesini istemedikleri ancak bilinmesinde kamu yararı bulunan olguları sistematik bir araştırmayla ve belgeleriyle ortaya sunmayı uğraş edinmiş habercilik dalı” olarak tanımlamaktadır.

Araştırmacı Gazetecilik, Güç Çıkar Odakları, Gizlenen Bilgiler ve Kamu Yararı Seyfettin Turhan da (1997: 28), araştırmacı gazetecilikle kasıtlı olarak gizlenmiş, gizli kalması için yasal ya da pratik önlemler alınmış, gizli kalmasından kamunun siyasal, sosyal, ekonomik zararlar gördüğü bir takım gerçeklerin gün ışığına çıkarılması ve neden olunan zararların gidirilmesinin amaçlandığını söylemektedir.

Araştırmacı Gazetecilik, Güç Çıkar Odakları, Gizlenen Bilgiler ve Kamu Yararı Araştırmacı gazetecilik ya da soruşturmacı habercilikte, daha önce de üzerinde durduğumuz gibi, bu türü diğer haber türlerinden ayırmak için kullanılan en önemli kriterlerden bir tanesi “güç odakları tarafından gizlenen bilgileri açığa çıkarmak” diğeri ise “kamu yararı”dır.

Bilgi-Belge toplamada etik olmayan kimi yöntemler ve kamu yararı Araştırmacı gazeteciler güç odakları tarafından gizlenen ve kamu yararını zedelediği düşünülen kimi durumlarda kimlik gizlemek ya da başkasının kimliğine bürünmek, gizli kayıt yapmak, gizli kaynak (muhbir) kullanmak, çalıntı/sızıntı bilgileri kullanmak gibi etik açıdan uygun olmayan, tartışmalı bazı yöntemler kullanabilirler.

ABC Örneği Amerika’da 1992 yılında ABC televizyonuna Food Lion isimli bir yiyecek şirketinin tüketicileri istismarı ile ilgili bir bilgi gelir. Şirkette et paketleri üzerindeki tarih etiketleri değiştirilerek son kullanma tarihi geçmiş ürünlerin tekrar reyonlara bırakıldığı iddiasını araştırmak üzere ABC iki muhabirini görevlendirir. Muhabirler şirkete iş başvurusu yaparak et paketleme servisinde işe başlarlar. Buradaki istismarı belgelerler. Şirket ABC’ye sahtecilik, izinsiz girme ve güveni kötüye kullanma suçlarından dava açar. Mahkeme ABC’nin şirkete 5. 5 milyon dolar ödemesine karar verir. Ancak temyiz mahkemesi yüksek kamu yararı nedeniyle sahtecilik suçlamasını geri çevirir ve diğer suçlardan yayın kuruluşunun iki dolar ödemesine karar verir.

Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Araştırmacı gazetecilerin bilgi ve belge toplarken başvurdukları etik olmayan yollardan gizli kayıt vb. gibi yöntemler etik ve yasal açıdan en fazla tartışma yaratan yöntemlerdir. Gazeteciler bu yönteme kullanılacak başka bir yöntem yoksa son çare olarak başvururlar. Bu yöntemi kullananlar özel hayatın gizliliğini ihlal suçu işlemektedirler.

Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Güç odaklarının bilinmesini istemedikleri, gizledikleri kimi bilgilerin açığa çıkarılmasında kamu yararı olmayabilir. Ekonomik-politik seçkinlerin ya da başka güç ve çıkar çevrelerinin özel yaşamları çoğu zaman kamu açısından önemli değildir. Suç işlenmemiş, kamu kaynakları kötüye kullanılmamış, faaliyetlerinden dolayı sıradan yurttaşlar zarar görmemişse araştırmacı gazeteci güç odaklarının faaliyetlerini izleyemez. Özel yaşamını ihlal edemez. Özel yaşamın gizliliğini ihlal suçtur. Gazetecinin özel yaşamın gizliliğini ihlalinin tek istisnası açığa çıkarılmasında yüksek kamu yararı olan bilgi ya da belgeye başka şekilde ulaşamayacak olması olabilir.

Kamu Yararı Peki “kamu yararı” nedir? Çeşitli bağlamlarda farklı şekillerde ele alınabilen ve her ne kadar belirsiz/esnek bir kavram olsa da kamu yararı, genel yarar ile birey yararı arasındaki adil denge ilgilidir. Kamu yararı, (common good of public/l’interet general) 1789 Fransız Devriminden sonra ortak iyilik (common good) kavramının yerini almıs tır. I ngiltere’de “public interest” olarak kullanılmaktadır.

Kamu Yararı Tu rk Anayasa Mahkemesi kamu yararını, “kis inin ve toplumun huzur ve refahını sag lamak” olarak tanımlamıştır. Kamu yararı topluluk, toplum ve devlet lehine bireysel veya topluluk yararından vazgec meyi gerektiren bir kavram olarak değerlendirilebilir. Topluluk, toplum ve devlet yararlarının çatışması durumunda da bu yu k olanın menfaatini koruma amac lı olarak mahkeme kararlarında yargısal tercihte bulunma durumunu ifade eder. Kamu yararı kavramı anayasal yargıda ve akademik ortamda kamu menfaati olarak da kullanılır. Kamu menfaati genel iyi için kişisel haklardan vazgeçmeyi de içeren bir kavramdır.

Kamu Yararı ve Araştırmacı Gazetecilik Yargıçlar gerektiğinde kamu yararının korunması adına kişisel hakların ihlal edilmesini gözardı edebilir. Kimi zaman araştırmacı gazeteciler yüksek kamu yararı olduğunu düşündükleri durumlarda suç teşkil eden kimi bilgi ve belge toplama yöntemlerini kullanabilirler. Ancak bu yöntemleri kullanan gazetecilerin mahkum edilmeyeceklerinin garantisi yoktur.