GENETIKA TESTIRANJA STRUNE I ETIKE ZAMKE KROZ PRIMERE

GENETIČKA TESTIRANJA – STRUČNE I ETIČKE ZAMKE KROZ PRIMERE IZ PEDIJATRIJSKE PRAKSE Doc. dr sci. Goran Čuturilo, Univerzitetska dečja klinika

CILJEVI PREDAVANJA 1. Pokazati da pedijatri trebaju usvojiti hromozomski microarray kao rutinski genetički test u svakodnevnoj praksi 2. Pokazati mogućnosti najsavremenijih testiranja koja su i dalje u kompetenciji kliničkog genetičara 3. Pokazati značaj genetičkog informisanja pre i posle testiranja

PORODICA 1 - KARIOTIP VIŠE NIJE DOVOLJAN • Klinička slika: devojčica uzrasta 18 meseci sa teškim kašnjenjem rastu i razvoju, i urođenim anomalijama: holoprozencefalija, rascep usne i nepca i brojni minor facijalni dismorfizmi • Genetičke analize kod devojčice: Kariotip normalan. Hromozomski microarray: delecija 7 q 36. 3 i duplikacija 18 q 23 • Genetička testiranja statusa nosioca u okviru pripreme za prenatalnu dijagnostiku: FISH analiza kod majke: balansirana translokacija hromozoma 7 q i 18 q kod majke. FISH analiza kod oca: normalan rezultat

ŠTA TREBA ZNATI O KORIŠĆENJU MODERNIH CITOGENETIČKIH TESTIRANJA? • Hromozomski microarray treba da bude prvi korak u genetičkom testiranju pacijenata sa intelektualnim poteškoćama, kongenitalnim malformacijama, autizmom • Kariotip ostaje rezervisan za potvrdu vijabilnih trizomija, i za prenatalna testiranja • Telomerni rearanžmani na dva hromozoma – najviši stepen rizika! South ST et al: Working Group for the American College of Medical Genetics and Genomics Laboratory Quality Assurance Committee. ACMG Standards and Guidelines for constitutional cytogenomic microarray analysis, including postnatal and prenatal applications: revision 2013. Genet Med. 2013.

PORODICA 2 – MOGUĆNOSTI I OGRANIČENJA NAJMOĆNIJIH TEHNIKA • Masivna paralelna (egzomska, genomska) sekvenciranja nezamenjiva za heterogene entitete poput epileptičkih encefalopatija GEN METABOLIT, NEUROTRANSMITER ADSL adenil sukcinat liaza ATP 1 A 3 α-3 subjedinica Na+/K+ ATP pumpe GRIN 2 B N-metil. D-aspartat receptor subtip 2 B NRXN 1 neurexin 1 TSEN 54 “t. RNA-splicing” endonukleaza subjedinica 54 • egzomsko sekvenciranje (~300 gena): negativno • klasično sekvenciranje ARX gena (dve nedelje) - tipična duplikacija 24 bp u egzonu 2

PORODICA 2 – MOGUĆNOSTI I OGRANIČENJA NAJMOĆNIJIH TEHNIKA • Savremena testiranja su NEZAMENJIVA • Od ~20. 000 gena svega ~1000 u celosti u „high confidential” zoni • 81% sekvence 56 medicinski najznačajnijih gena u zoni visoke sigurnosti • Informisanje pre i posle testiranja • Kontinuirana edukacija

PORODICA 3 – ZNAČAJ INFORMISANJA PRE I POSLE TESTIRANJA • Klinička slika: devetomesečno muško odojče sa sumnjom na piridoksin-zavisnu epilepsiju • Genetičke analize kod odojčeta: sekvenciranje ALDH 7 A 1 gena – normalan rezultat. Sekvenciranje PNPO gena – udruženi (složeni, engl. compound) hetrozigot, postavljena dijagnoza piridoksal fosfat zavisne epilepsije • Genetička testiranja statusa nosioca u okviru pripreme za prenatalnu dijagnostiku: majka nosilac jedne mutacije, otac bez mutacije

REZULTATI TESTIRANJA PNPO GENA proband majka otac

PORODICA 3 – ZNAČAJ INFORMISANJA PRE I POSLE TESTIRANJA • Lažno očinstvo? Germinativni mozaicizam kod oca? De novo mutacija na paternalnom alelu ? • Različiti stavovi prema saopštavanju sumnje na lažno očinstvo • Informator i saglasnost za testiranje • Rezistentne neonatalne epilepsije zahtevaju dijagnostičkoterapijski pokušaj piridoksinom, piridoksal fosfatom, foliničkom kiselinom 1. 4. Hoffmann GF, Zschocke J, Nyhan WL. Inherited metabolic diseases. Springer, 2010. 2. Tozzo P, Caenazzo L, Parker MJ. Discovering misattributed paternity in genetic counseling: different ethical perspectives in two countries. J Med Ethic. 2014. 3. Hercher L, Jamal L. An old problem in a new age: Revisiting the clinical dilemma of misattributed paternity. Applied & Translational Genomics. In Press. Zakon o dijagnostici i lečenju dece sa urođenim anomalijama i genetički uslovljenim bolestima – “Zojin zakon”

ODSEK MEDICINSKE GENETIKE SA GENETIČKOM LABORATORIJOM KLINIČKA GENETIKA Doc. dr sci. Goran Čuturilo Dr med. Marija Mijović Ms Mina Lukić GENETIČKA LABORATORIJA Mol. biol. Jelena Ruml Mol. biol. Aleksandra Miletić Lab. tehn. Nikola Borlja