Fiilde at znesine Gre Etken Edilgen Dnl te

Fiilde Çatı Öznesine Göre Etken Edilgen Dönüşlü İşteş Nesnesine Göre Geçişli Geçişsiz Ettirgen Oldurgan *İsim cümlelerinde çatı özelliği aranmaz.

Etken • Yüklem çatı eklerinden birini almaz. Yüklemin bildirdiği işi yapan bellidir. Gerçek öznesi vardır. • Eski günleri çok özlüyorum. • Bu sene ders çalışmaya erken başladı.

Edilgen *Yüklemin bildirdiği işi kimin yaptığı belli değildir. Etken bir fiile –l veya –n çatı ekleri eklenerek oluşur. Edilgen cümlelerin özneleri “sözde özne”dir. Sorularımızı öğretmene sorduk. Sorular öğretmene soruldu. Babam bahçedeki çimleri suluyor. Çimler sulanıyor. Onun şiirleri unutulmayacak hiçbir zaman.

Dönüşlü *Eylemin bildirdiği işi yapan ve bu işten etkilenen aynı öğedir. –l ve -n ekleriyle oluşturulur. Öznesi gerçek öznedir. Annem düğüne gitmek için süslenmiş. Babam yıllar sonra işten ayrıldı. Yeni doğan bebek yıkandı. Babam denizden çıkınca hemen yıkandı.

İşteş *Eylemde belirtilen iş birden fazla kişi tarafından karşılıklı ya da birlikte yapılır. –ş ekiyle bazen de –la ekiyle kalıplaşarak –laş biçiminde kullanılır. Dün onunla pazarda karşılaştık. Bütün kuşlar birden uçuştu. Çocuklar sağa sola kaçıştı. Arkadaşlarla beş yıldır mektuplaşıyoruz.

*Bazı fiillerde işteşlik anlamı vardır ama fiil ile işteşlik ekini ayırmak mümkün değildir. İki ülke yıllarca savaştı. Bir saattir arkadaşınla ne konuşuyorsun. Pehlivanlar bugün güreşecek. *Bazı fiiller -iş, -ış, -uş, -üş eklerini aldıkları halde işteşlik anlamı taşımazlar. Bebek günden güne gelişiyor. Otobüs kalmak üzereyken yetişti.

Nesnesine Göre *Geçişli Eylemler: Nesne alabilen eylemlerdir. “Neyi, kimi” sorularına cevap verir. Cümlede nesne olması değil eylemin nesne alabilecek durumda olması önemlidir. “Onu” sözcüğüyle kontrol edebiliriz. Bana tavsiye ettiğin kitabı okudum. Dün saatlerce okudum. Bütün gün evi temizledik.

*Geçişsiz Eylemler: Nesne almaz. Edilgen ve dönüşlü fiillerin tamamı geçişsizdir. Bu hafta çalışmaya başlıyorum. Yemek saatlerdir pişmedi. Onları beklerken çok sıkıldım.

*Oldurgan Eylemler: Geçişsiz bir eylem –r, -t , -dır eklerinden birini alarak geçişli hale gelir. Bebek erkenden uyudu. Bebeği erkenden uyuttu. Dün akşam çok güldük. Dün akşam bizi çok güldürdü. Ettirgen Eylemler: Geçişli bir eylem –r, -t, -dır eklerinden birini alarak tekrar geçişli hale gelir. Özne işi başkasına yaptırır. Soruları çözdük. Soruları öğretmene çözdürdük. Evi temizledik. Evi temizlettik.