ZAJCIA III dr I BarwickaTylek MYL POLITYCZNA REDNIOWIECZA
ZAJĘCIA III – dr I. Barwicka-Tylek MYŚL POLITYCZNA ŚREDNIOWIECZA Wczesna doktryna chrześcijańska. Augustyn z Hippony (354 -430)
PIERWSI CHRZEŚCIJANIE • moralna odnowa świata: – kluczowe pojęcia: grzech, nawrócenie, odkupienie; – oczekiwanie na paruzję (powtórne przyjście Chrystusa) i Sąd Ostateczny; – brak zainteresowania dla spraw doczesnych (w tym polityki); – organizacja: niezależne gminy. - przedłużający się okres oczekiwania; - prześladowania; -trudności z utrzymaniem spójności doktryny i jedności. • debata: – ekskluzywizm vs. uniwersalizm – organizacja: horyzontalizm vs. Kościół – sobór w Nicei, 325 r. ) (św. Paweł); wertykalizm (hierarchiczny
RZYM WOBEC CHRZEŚCIJAŃSTWA politeizm i etatyzacja sfery religijnej w ramach imperium monoteizm obcy, interpretowany jako brak szacunku dla władzy politycznej • prześladowania (najbardziej okrutna fala: pocz. IV w. , rządy Dioklecjana); • edykt tolerancyjny Konstantyna Wielkiego – 313 r. ; • Teodozjusz Wielki: - chrześcijaństwo religią państwową – 380 r. ; - delegalizacja pozostałych religii – 392 r. ; • chrystianizacja cesarstwa sprzężona z rozbudową dostosowanej do rzymskiej administracji strukturą organizacyjną Kościoła
Fundamenty myśli chrześcijańskiej • prymat celów wiecznych (zbawienie) – wtórność polityki wobec moralności; • organicyzm i uniwersalizm; • więzi typu solidarystycznego (wybór wspólnych wartości) i hierarchiczna budowa społeczeństwa; • obowiązki chrześcijanina ważniejsze od obowiązków obywatela;
Św. Augustyn – założenia filozoficzne • ontologia platońska – świat idealny (boski) „prawdziwszy” od rzeczywistości zmysłowej (np. istnienie aniołów pewniejsze niż istnienie dyplomu UJ); • „ciało więzieniem duszy”; • iluminacja – „oświecenie”, (dany od Boga, natychmiastowy akt poznania całej prawdy o czymś; bardzo przydatny na egzaminie z historii doktryn, ale wyjątkowo rzadki ); • „wolna wola” contra „łaska”.
AUGUSTYN – koncepcja 2 państw • podstawą więzi politycznej (obywatelstwa) „umiłowanie tych samych rzeczy” (te same cele); Podstawowy wybór polityczny: miłość do… „doczesności” BOGA (właściwie zaprzeczenie miłości, pożądliwość) plan eschatologiczny CIVITAS DEI świat doczesny: wspólny cel: POKÓJ CIVITAS TERRENA lub nawet: DIABOLI CIVITAS TERRENA Główna funkcja władzy świeckiej: KARANIE ZŁYCH (naruszają bezpieczeństwo pozostałych)
AUGUSTYN – państwo c. d. • zakwestionowanie cycerońskiej definicji państwa jako gromady ludzi złączonej węzłem prawnym (por. wykład na temat republiki rzymskiej); • władza i państwo powstało „przez grzech” – propter peccatum – (ale są „dobre”!); • możliwość odróżnienia samej zasady władzy (zawsze dobrej) od osób ją sprawujących (mogą wykonywać ją źle); • posłuszeństwo Bogu wyklucza jakąkolwiek czynną formę oporu wobec władzy (co najwyżej odmowa działania wbrew moralności).
ŚREDNIOWIECZNY IDEAŁ • inspiracje platońsko-augustiańskie (stabilność, niezmienność oznaką doskonałości); • uniwersalizm i organicyzm – wspólnota chrześcijan ważniejsza niż państwa narodowe (główne podmioty polityczne: papiestwo i cesarstwo) • struktura społeczna: – oratores („modlący się” – najbliżej Boga, więc posiadają wiedzę niezbędną do rządzenia); – bellatores („wojujący” – obrońcy i krzewiciele prawdy/wiary); – laboratores („pracujący” – zapewniający zaplecze materialne dla dwóch wyższych grup).
Modele relacji między władzą świecką a duchowną „Bogu, co boskie, cesarzowi, co cesarskie” Jezus z Nazaretu wszelka władza pochodzi od Boga Paweł z Tarsu Problem praktyczny: komu Bóg częściej zdradza swe plany co do świata? Jak rozstrzygać konflikty (rozbieżności zdań) między papieżem a cesarzem? dualizm (nadrzędność w swojej sferze działania, podległość w drugiej) - Gelazy I (koniec V w. ) uniwersalizmy (równość „ze wskazaniem”) uniwersalizm cesarski papalizm - Dictatus Papae – spór o inwestyturę (Grzegorz VII contra Henryk IV – XI w. ); - koncepcja tyranii i prawa oporu; - teoria „dwóch mieczy” (Idzi Rzymianin – XIII/XIV w. ) - idea karolińska; Anonim z Yorku; - Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (tytuł do 1806 r. !); - cesarz spadkobiercą praw przelanych przez lud rzymski na władców imperium rzymskiego hierokratyzm (papież królem) cezaropapizm (król kapłanem) sprawowanie władzy świeckiej przez papieża z pominięciem instytucji państwa – Innocenty IV (1243 -1254) - Euzebiusz z Cezarei (263 -340); - Bizancjum (395 -1453).
PYTANIA POD ROZWAGĘ • Czy zgoda na argumentację Augustyna, podnoszącego wiarę do rangi przynależności politycznej, ma jakieś praktyczne konsekwencje dla chrześcijanina, będącego jednocześnie obywatelem Polski? • Dlaczego dla św. Augustyna heretycy są większym zagrożeniem dla chrześcijan niż poganie? Pod jakimi warunkami można założyć, że ich fizyczna likwidacja jest także działaniem dla ich dobra?
- Slides: 10