VMYO OCUK GELM PROGRAMI CGE 127 PSKOLOJYE GR

VMYO ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI CGE 127 -PSİKOLOJİYE GİRİŞ ÖĞR. GÖR. KÜBRANUR VARLIKLIÖZ

KİŞİLİK KURAMLARIPSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI CGE 127 -PSİKOLOJİYE GİRİŞ Hafta-11

İnsanın doğası İçgüdüler ve Psişik Enerji • Freud (1964), insanların Triebe (İçgüdüler/dürtüler) adını verdiği doğuştan getirilen güdüler tarafından güdülenir. • İnsanın bütün bilişsel faaliyetleri bu içgüdüler tarafından etkilenir. • Bedenin herhangi bir yönü bir gereksinim ( açlık, susuzluk vb. ) içgüdü ile harekete geçer. • Harekete geçen içgüdü artmış gerilim veya heyecan şeklinde algılan psikolojik durum yaratır.

İçgüdü • İçgüdü, biyolojik uyarılmanın psikolojik ifadesidir (Geçtan, 2015). • Bir başka değişle iç güdü, bireyin bedensel ihtiyacını psikolojik ve fizyolojik bir gereksinimle doyurma ihtiyacıdır.

İçgüdünün 4 özelliği: • Kaynak : Bedensel ihtiyaç • Amaç : İhtiyacın doyurulması • Nesne: O içgüdünün doyumunu sağlayabilecek her şey • İtici Güç: İçgüdüyü tatmin etmek için kullanılan enerji miktarı.

• Freud , iç güdülerin temelinde bedensel durumlarının yeterince bilinmediği gerekçesiyle iç güdüleri iki ana bölümde toplamıştır: • 1 -Yaşam / Cinsellik (Eros) İçgüdüsü ve

Kişiliğin Yapısı • Freud, kişiliğin gelişimini bilinçdışı süreçler, içgüdüler ve özellikle cinsellik gibi faktörlerle açıklamaya çalışmıştır. • Freud kişilik gelişimine ilişkin açıklamaları onun üç kuramı çerçevesinde ele almaktadır. • Bunlar; • 1. Topografik Kişilik Kuramı • 2. Yapısal Kişilik Kuramı • 3. Psikoseksüel kişilk kuramı

Topografik Model : Bilinç, Bilinç öncesi ve Bilinç dışı • Freud’un ilk öne sürdüğü kişilik kuramıdır. • Bu kuram, psikolojik davranış düzensizliklerin nedenini bilinçdışında bastırılan süreçlerden kaynaklandığını temel almıştır ( Topses & Serin, 2012). • Yaşam ve ölüm içgüdülerinin yanı sıra Freud, davranışı yönlendiren zihinsel içeriklere de vurgu yapmış; • bilinçdışı, bilinç öncesi ve bilinç ile aralarındaki ilişkiyi açıklayan topografik modeli geliştirmiştir.

Bilinç Dışı • Bilince ulaşılmayan ya da ulaşılması engellenen, farkında olamadığımız alandır (Topses & Serin, 2012). Bu alan , Aysberg suyun altında kalan daha büyük bölümü, ancak sözlerimizin, duygularımızın ve davranışlarımızın çoğunu yönlendiren tüm istek, dürtü ve güdülerdir. • Örneğin, Rüya, dil sürçmeler, unutma, cinsel istismar. • Bilinçdışı kişiliğin yapısında en derin tabakadır ve içgüdüsel dürtülere ve hatırlandığında kişi tarafından tehdit edileceği bastırılmış duygulardır.

Bilinç öncesi • Kişinin belirli zaman ve yerde farkında olamadığı anı birikimidir (Topses & Serin, 2012), Ancak kendiliğinden ya da yeterli bir çaba ile bilince gelmesi mümkün olan, yaşantıların ve bilgilerin bulunduğu katmandır. • Hatırlayabileceğimiz her türlü anı ve ya da bilgi bilinç öncesinde yer alır. Freud’ a göre bilinç öncesi, bilinçdışı ve bilinç arasında köprü vazifesi görür. • Bilinç düzeyinde ancak terapötik bir takım tekniklerle çıkarılabilen bilinçdışı materyal, önce bilinç öncesine getirilir ve oradan da bilince çıkarılabilir. • Örneğin, Başbakanın adını hatırlamak. Sınav sorularının yanıtını anımsamak

Bilinç • Ego olarak tanımlanır (Topses & Serin, 2012). • Aysberg( buzdağının) suyunun üzerinde görülen küçük kısımda, O anda farkında olunan her türlü duyum ve yaşantıların bulunduğu düzeydir. • Bilinç ruhsal yapımızın doğrudan farkında olduğumuz tek düzeyidir. • Düşünceler bilince iki farklı kaynaktan gelebilmektedir. • Birincisi duyu organlarımız aracılığıyla algıladığımız ve fazla tehdit edici olmayan, dış dünyadan gelen bilgilerdir. • İkincisi ise ruhsal yapı içinde, bilinç öncesinde yer alan tehdit edici olmayan ve bilinçdışında yer alan tehdit edici olmayacak kadar gizlenmiş ve çarptırılmış olan bilgilerdir

Yapısal Model: İd, Ego, Süperego • Su yüzeyinde görülen küçük bölüm bilinç, o anki farkındalığımız. • Bilinç öncesi, Zihinde o anda olamayıp çağrılması halinde bilince ulaşabilen bütün bilgiler. • Buzdağın suyun altında kalan daha büyük bölüm ise bilinçdışını temsil eder. • Bilinç dışı, bastırılmış duygu, düşünce ve davranışlarımızı etkileyen ulaşılmaz anılarımızı oluşturduğu bir depodur.

Kişilik Gelişimi • Freud, kişiliğin gelişiminde özellikle doğumu izleyen ilk 5 yaş içindeki yaşantıların önemine dikkat çekmiştir. • Geniş bir cinsellik tanımı yaparak, bu dönemlere psikocinsel gelişim dönemi adı verilmiştir (Smith, Hoeksema, Fredrickson & Loftus, 2015). • Yaşamdaki ilk beş yılın izlerinin bireyin yetişkinlik yıllarındaki kişilik özellikleri üzerinde belirleyici rolü olduğunu savunmuştur. • Freud, kişilik gelişimini birbirini izleyen beş psikoseksüel gelişim döneminde incelemiş, çocuğun • • • psikolojik ve cinsel gelişim sürecini açıklayan bu dönemleri de sırası ile; Oral Anal Fallik Gizil Genital dönemler olarak açıklamıştır.

• Falik dönemde çocuk ahlâkî standartları kazanmaya da başlamaktadır. Bu dönemde çocuğun cinsellikle ilgili duygularının ahlâk dışı, kötü, günahkâr olduğuna ve cinselliğin kabul edilemez bir durum olduğuna ilişkin katı bir tutum takınılır ise, çocuk oedipus ve elektra karmaşalarıyla başa çıkabilmede güçlükler yaşayabilir. • Çocukların cinsellikle ilgili sorularına, geçiştirmeden anlayabilecekleri bir söylem içinde, mantıklı yanıtlar verilmelidir. Bu dönemde yaşanan psikoseksüel karmaşaların çözümlenememesi, çocuğun cinsellik eğilimlerine karşı katı ve baskıcı bir tulumla yaklaşılması, muhtemelen çocuğun cinsellik yönelimlerini bastırmasıyla sonuçlanacak ve yetişkinlik yıllarında da yaşanabilecek yoğun suçluluk duygulana neden olacaktır.

PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMININ EĞİTİM AÇISINDAN SONUÇLARI • Erken çocukluk yıllarındaki ana-babaçocuk ilişkilerinin niteliğinin çocuğun kişilik gelişimi üzerinde belirleyici olduğu görüşü, çoğu kuramcı tarafından kabul edilmektedir. • Bu bakımdan doğumu izleyen bir iki yıl içinde çocuğun bakımı ve beslenmesi ile sevgi gereksinimlerinin ana-babalar tarafından gerektiği gibi karşılanması gerekmektedir.

• Özellikle ilk beş yıl içinde ana-babalar ve okul öncesi öğretmenleri çocuklara karşı sıcak ve sevecen bir yaklaşım içinde olmalı, otoriter ve baskıya dayalı eğitim uygulamalarından kaçınmalı, psikolojik açıdan sağlıklı bir gelişim için hoşgörülü, izin verici bir yaklaşımla, demokratik tutumlar içinde çocuk yetiştirmenin önemini kavramaya çalışmalıdırlar.

• Okul öncesi eğitim döneminde gerek anababalar gerekse öğretmenler, bu dönemde çocuğun cinsel merakını doğal kabul etmeli, çocuğun cinsellikle ilgili sorularını ve yönelimlerini anlayışla karşılayarak gerektiği gibi yanıtlamaya çalışmalıdırlar.

5 -6 yaşlarda; • Bebeklerin nasıl oluştuklarından ziyade nasıl doğduklarıyla ilgilidirler. • Arkadaşlarından cinsellikle ilgili doğru olmayan bilgiler edinebilirler. • Giyinirken veya banyo yaparken yanlarında kimsenin bulunmasını istemezler. • Cinsiyetler arası farklılıklara karşı daha duyarlı olmaya başlarlar. • Kendi cinsiyetinden çocuklarla arkadaş olma eğilimi gösterirler. • Vücuduna sahip çıkmayı ve kendisine uygunsuz biçimde dokunulduğunda “hayır” demeyi bilir.

FREUD’UN KURAMINA YAPILAN ELEŞTİRİLER 1. Deneysel yöntemin uygulanamaması 2. Cinselliğin aşırı vurgulanması 3. Nörotik kişilerin gözlemine dayalı bir kuram olması 4. Her şeyi açıklayabilen gücü sınırsız olan bir kuram olması

• KAYNAK: Yapıcı, M. (Ed. ), (2018), PSİKOLOJİ - Doğumdan Ölüme Psikolojik Süreçler. Ankara: Eğiten Kitap.