Traktat Nicejski zosta wynegocjowany przez pitnastu szefw rzdw

Traktat Nicejski został wynegocjowany przez piętnastu szefów rządów UE, obradujących w Nicei w dniach 7 - 11 grudnia 2000. Przywódcy Piętnastki uznali, że "od daty wejścia w życie Traktatu z Nicei Unia będzie w stanie powitać nowe państwa, gdy tylko wykażą zdolność do sprostania obowiązkom, wynikającym z członkostwa". Strony porozumienia: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, RFN, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy.

Traktat został podpisany 26 lutego 2001 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei. Następnie trwał proces ratyfikacji TN przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej [proces ratyfikacji uległ wydłużeniu z powodu Irlandii, ponieważ w referendum przeprowadzonym 7 czerwca 2001 r. większość (54%) głosujących opowiedziała się przeciwko ratyfikacji TN. Referendum jednak zostało powtórzone 19 października 2002 r. i tym razem większość była za ratyfikacją]. Zasadnicza część postanowień TN weszła w życie 1 lutego 2003 r.

Prace legislacyjne skoncentrowały się wokół kilku istotnych problemów natury instytucjonalnej. Przede wszystkim znaczący problem stanowiły kwestie mechanizmów podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej Ponadto, kwestiami do rozstrzygnięcia były: ilość członków Komisji Europejskiej, liczba deputowanych do Parlamentu Europejskiego oraz tzw. procedura ściślejszej współpracy, pozwalająca na głębszą integrację między wybranymi państwami członkowskimi UE.

Podstawowym założeniem Traktatu Nicejskiego (TN) było przygotowanie organów Wspólnot Europejskich do poszerzenia Unii Europejskiej o państwa Europy Środkowej i Wschodniej, Maltę oraz Cypr. Poczynione zmiany były bowiem niezbędne dla sprawnego funkcjonowania Unii Europejskiej, która w niedalekiej przyszłości miała się składać się z ponad 20 państw.

Najważniejsze postanowienia Traktatu Nicejskiego: Komisja Europejska od następnej kadencji ma składać się z liczby komisarzy równej liczbie krajów członkowskich (1 kraj = 1 komisarz). Dopiero, gdy Unia będzie się składała z co najmniej 27 członków, liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby członków, komisarze zaś będą wybierani według opartego o zasadę równości systemu rotacji. Wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji Europejskiej - może on określać podział kompetencji pomiędzy komisarzy, mianować wiceprzewodniczących, a cała Komisja działa pod jego politycznym kierownictwem.

Poszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie UE o 28 kolejnych dziedzin (m. in. przy wyborze przewodniczącego Komisji). Wprowadzenie nowych zasad głosowania większością kwalifikowaną w Radzie. Poszczególnym krajom przydzielono głosy ważone nieco bardziej proporcjonalnie do ich wielkości, jednak nadal np. Niemcy (82 mln mieszkańców) mają mieć tyle samo głosów (29), co liczące po ok. 60 mln mieszkańców Francja, Wielka Brytania i Włochy. Wstępnie przydzielono też głosy dla krajów kandydackich. Polska uzyskała 27 głosów, czyli tyle samo co Hiszpania i niewiele mniej od największych krajów. Postanowienia te miały tylko status deklaracji, zostały jednak potwierdzone przez Traktat Ateński.

Kraj Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy Polska, Hiszpania Holandia Grecja, Czechy, Węgry, Belgia, Portugalia Głosy 29 27 13 12 Szwecja, Austria 10 Słowacja, Dania, Finlandia, Litwa, Irlandia 7 Łotwa, Słowenia, Estonia, Cypr, Luksemburg 4 Malta 3

Nowe rozdzielenie miejsc w Parlamencie Europejskim pomiędzy państwa członkowskie. Po rozszerzeniu PE składa się z 785 posłów. Ta liczba nie będzie zwiększana po przyszłych rozszerzeniach. Przewidziano więc miejsce dla Rumunii i Bułgarii, a Polsce przyznano 50 miejsc, ale w związku z nieprzystąpieniem tych państw ich miejsca zostały czasowo przejęte przez inne kraje. Obecnie więc Polska posiada 54 posłów w PE. Reforma organów sądowniczych - utworzenie trójinstancyjnego systemu sądownictwa. Sąd Pierwszej Instancji nabrał charakteru samodzielnego organu wspólnotowego, zaś w ramach SPI mogą zostać utworzone Izby Sądowe orzekające w określonych sprawach w I instancji. Od rozstrzygnięć Izb Sądowych służy środek odwoławczy do SPI.

Traktat Nicejski wprowadza również zmiany do II i III filaru Unii Europejskiej, czyli odpowiednio Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Współpracy Policyjnej i Sądowej w Sprawach Karnych. W zakresie II filaru należy w szczególności odnotować usunięcie z postanowień art. 17 TUE rozwiązań dotyczących wzajemnych relacji między Unią Europejską a Unią Zachodnioeuropejską (UZE). Jest to bezpośrednim rezultatem podjęcia działań na rzecz stworzenia europejskiej polityki obronnej i bezpieczeństwa oraz ograniczenia tym samym roli UZE jako organizacji polityczno - wojskowej działającej na arenie europejskiej.

Zmiany w zakresie III filaru dotyczą przede wszystkim powołania Jednostki ds. Europejskiej Współpracy Sądowej (Eurojust). Zgodnie z założeniami art. 29 Traktatu o Unii Europejskiej (TEU, w wersji po TN) ma być ona ośrodkiem współpracy organów sądowych i innych właściwych władz państw członkowskich Unii. Celem tejże współpracy jest zapobieganie oraz walka z zorganizowaną przestępczością, w szczególności zaś z terroryzmem oraz handlem ludźmi. Do postanowień Traktatu o Unii Europejskiej (odpowiednio także TWE) TN wprowadza również zmienione uregulowania w zakresie ściślejszej współpracy między wybranymi państwami członkowskimi.