SZTUKA STAROYTNEGO RZYMU Najstarszy okres rozwoju sztuki staroytnego

SZTUKA STAROŻYTNEGO RZYMU • Najstarszy okres rozwoju sztuki starożytnego Rzymu związany jest z panowaniem królów etruskich. Z tym okresem związane jest przekształcenie osady w miasto, budowa kanału odwadniającego Cloaca Maxima, wytyczenie ulic i placów (powstało Forum Romanum). Powstały najstarsze budowle, np. świątynia Jowisza Kapitolińskiego i wiele innych budowli. Duży skok w rozwoju sztuki rzymskiej nastąpił po podboju Grecji i napływie sporej ilości dzieł sztuki z tego obszaru. Sztuka rzymska narodziła się wtedy po raz drugi, tym razem pod wpływem zwyciężonych.

ARCHITEKTURA Architektura starożytnego Rzymu była początkowo związana tylko z Rzymem. Później, co było efektem licznych podbojów, jej zasięg ogarnął prawie całą Europę Zachodnią, Bałkany, Grecję, Azję Mniejszą, Syrię, Palestynę i Afrykę Północną. Okres, w którym trwał stopniowy jej rozwój, rozkwit i okres schyłkowy to czas od VI w. p. n. e. do V w. Okres ten można podzielić na kilka etapów: Ø okres panowania królów (VI w. p. n. e. – V w. p. n. e. ) Ø okres republiki (V w. p. n. e. – I w. p. n. e. ), a dokładniej 30 rok p. n. e. Ø okres cesarstwa (od 30 p. n. e. – do połowy III w. ) Ø okres późnego antyku (od połowy III do końca V w. ) Architektura rzymska odwzorowywała się w dużej mierze na architekturze greckej. Wynalezienie cementu produkowanego z wapna i popiołów wulkanicznych, wody i drobnych kamieni pozwoliło na opanowanie techniki wyrobu zapraw, tynków. Opanowana w II w. p. n. e. umiejętność wypalania cegły przyczyniła się do przełomu w sztuce rzymskiej. W tym czasie (przed okresem cesarstwa) zakładane miasta miały siatkę ulic przecinających się pod kątem prostym, brukowane ulice, kanalizacje. Domy budowane były w oparciu o wzory greckie, posiadały atrium i perystyl, budowane też wille, a w miastach powstawały kamienice czynszowe (tzw. insula) mieszczące sklepy i warsztaty na parterze, mieszkania na wyższych kondygnacjach. Z tego okresu zachowały się akwedukty i drogi rzymskie (np. via Appia i Aqua Appia), urządzenia kanalizacyjne (Cloaca Maxima), mosty (Most Fabrycjusza w Rzymie), budowle użyteczności publicznej: kuria, bazylika, termy, cyrki.

KOLOSEUM Jest to duża, eliptyczna budowla o długości 188 m i szerokości 156 m, obwodzie 524 m, wysokości 48, 5 m, z pojemną widownią, która mogła pomieścić pomiędzy 45 a 50 tysiącami widzów (według iluminacji późnorzymskiej „Chronografii z 354 roku n. e. ”, która powstała na zlecenie bogatego rzymskiego chrześcijanina Walentiusza z galeriami komunikacyjnymi oraz areną z systemem podziemnych korytarzy. Odbywały się w nim m. in. walki gladiatorów, naumachie, polowania na dzikie zwierzęta. Tradycja mówi iż w Koloseum mordowano chrześcijan, co upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Od połowy XVIII wieku Koloseum jest otoczone opieką jako miejsce męczeństwa pierwszych chrześcijan, wcześniej pozyskiwano z niego bloki kamienne jako materiał budowlany. Nazwa Koloseum została nadana we wczesnym średniowieczu od znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego (gr. „kolossos”) posągu Nerona przedstawionego jako Helios

PANTEON Panteon- z greckiego Πάνθειον, pan – wszystko, theoi – bogowie, panteon – miejsce poświęcone wszystkim bogom), to okrągła świątynia na Polu Marsowym, ufundowana przez cesarza Hadriana w roku 125 na miejscu wcześniejszej z 27 r. p. n. e. , zniszczonej w pożarze w 80 r. n. e. Panteon poświęcony był bóstwom planetarnym oraz ówcześnie panującemu cesarzowi, a od VII wieku Panteon jest użytkowany jako kościół katolicki pw. Santa Maria ad Martyres – Najświętszej Marii Panny od Męczenników.

TERMY Termy – w starożytnym Rzymie łaźnie publiczne, kompleks obiektów ulokowanych na rozległym terenie, dostępnych dla wszystkich o określonych godzinach. Wejście do nich było bezpłatne. • Głównymi, funkcjonalnymi częściami term były: • szatnie (apodyterium) • baseny z zimną wodą (frigidarium) • baseny z ciepłą wodą (tepidarium) • baseny z gorącą wodą (caldarium) • łaźnie parowe (laconicum) • sale masażu (oleoterion), w których namaszczano ciała olejkami • sala do wypoczynku (tepidarium) Termy zaopatrywane były akweduktami w źródlaną wodę. Pomieszczenia z basenami i sala do wypoczynku były ogrzewane gorącym powietrzem rozprowadzanym w przestrzeni podłogą. System ten nazywanohypocaustum. Poza tymi pomieszczeniami, w skład term wchodziły także takie pomieszczenia, jak boiska, sale gimnastyczne, stadiony, eksedry i portyki przeznaczone dla wypoczywających i chcących podyskutować, biblioteki, pokoje muzyczne, bufety, sale gier w kości itp. Obiekty rozmieszczone były wśród zieleni. Same pomieszczenia miały bogatą dekorację. Ściany wykładane były marmurem, zdobione malowidłami, posadzki wykładane były mozaikami. W pomieszczeniach ustawiano rzeźby, zieleń itp

ŁUK TYTUSA Łuk Tytusa – łuk triumfalny znajdujący się w Rzymie, zbudowany dla uczczenia zwycięstwa Wespazjana i Tytusa w wojnie z Żydami i zdobycia Jerozolimy. Na attyce umieszczona jest inskrypcja łacińska: SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPESIANI F[ilio] VESPASIANO AVGVSTO „Senat i lud rzymski (poświęca ten łuk) boskiemu Tytusowi, synowi boskiego Wespazjana i Wespazjanowi. Łuk ozdobiony jest płaskorzeźbami. Reliefy wewnętrzne ukazują triumf Tytusa i zdobyte łupy, umieszczone po stronie wschodniej architrawu pokazują procesję podczas triumfu. Na ścianie północnej – są gloryfikacją jego dokonań. Strona wschodnia to relief jednoplanowy, pozostałe wykorzystują ujęcie wieloplanowe. Łuk Tytusa obrazuje ewolucję rzeźby rzymskiej w I wieku. Łuk był zwieńczony posągiem Cesarza. Augustowi”.

FORUM ROMANUM Forum Romanum – najstarszy plac miejski w Rzymie, otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz: Kapitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem. Główny polityczny, religijny i towarzyski ośrodek starożytnego Rzymu, miejsce odbywania się najważniejszych uroczystości publicznych.

CIRCUS MAXIMUS Circus Maximus (wł. Circo Massimo – cyrk największy) – najstarszy i największy cyrk starożytnego Rzymu. Był usytuowany pomiędzy wzgórzami Palatynu i Awentynu. Jego początki wiążą się z panowaniem Tarkwiniusza Starego. Od. VI w. p. n. e. do IV w. cyrk wielokrotnie rozbudowywano i przebudowywano. W ostatecznym kształcie mieścił widownię na 250 000 osób i miał wymiary 544 x 129 m. Rozgrywano w nim przede wszystkim wyścigi rydwanów, ale nie tylko, np. Juliusz Cezar urządzał także polowania.

AKWEDUKT PONT-DU-GARD Akwedukt Pont du Gard - to zachowany w dolinie rzeki Gard odcinek zbudowanego przez Rzymian akweduktu prowadzącego wodę ze źródeł w Uzès do Nîmes. Akwedukt został zbudowany po wschodniej stronie Masywu Centralnego. Budowla o łącznej długości około 50 km i całkowitym spadku 17 m składała się z szeregu tuneli i mostów wzniesionych z bloków kamiennych bez użycia zaprawy. Akwedukt został zbudowany w latach 26 p. n. e. - 16 p. n. e.

RZEŹBA STAROŻYTNEGO RZYMU Rzeźba rzymska, jak cała sztuka rzymska, rodziła się dwukrotnie. Pierwszy okres to wpływy etruskie a drugi, to czas związany z przejęciem wielu cennych dzieł greckich po podbojach dokonanych w II w. p. n. e. Początki rozwoju rzeźby rzymskiej przyjmowane są zazwyczaj na koniec II w. p. n. e. Wytworzone zostały na zapotrzebowanie możnych kolekcjonujących dzieła sztuki. Wraz z uczynieniem z Grecji prowincji pozostającej pod patronatem Rzymu ustalono prawa zapobiegające grabieżom. W Rzymie utworzył się rynek antykwaryczny a dzieła greckich twórców zaczęły osiągać wysokie ceny. Portret rzymski obejmuje dwie grupy rzeźb. Pierwsza z nich, to występujące wcześniej przedstawienia całych postaci stawiane dla uczczenia ludzi zasłużonych dla kraju. W III-II w. p. n. e. wykonywano odlewy w brązie i stawiano je na miejskich placach, zwłaszcza na Forum Romanum. Około I wieku p. n. e. pojawiły się posągi wykonane z kamienia. W konwencji tej wykonywano portrety postaci historycznych, czasem legendarnych oraz osób współczesnych twórców. Przedstawiane postacie mimo podobieństwa do osób portretowanych były idealizowane Popiersie Septymiusza Sewera (Muzeum Kapitolińskie)

Kolumna Trajana fragment reliefu Ara Pacis - fragment reliefu

Malarstwo pompejańskie – odnalezione w Pompejach liczne malowidła na ścianach odkopanego spod warstw popiołów miasta pozwoliły badaczom na odtworzenie historii malarstwa rzymskiego do 79 r. August Mau w XIX w. wyróżnił cztery style pompejańskie stosowane do dekoracji architektonicznej. MALARSTWO POMPEJAŃSKIE Przykład obrazu figuralnego malowanego bezpośrednio na ścianie. Obraz ujęty jest w delikatnie zaznaczone ramy Fantazyjna architektura przedstawiona na fresku odkrytym w Pompejach Iluzjonostyczny fresk – Pompeje

KONIEC Patryk Czuchraj kl. III b gimnazjum