SOSYODRAMA Do Dr Hatice KUMCAIZ Oyun drama tekniklerinden

SOSYODRAMA Doç. Dr. Hatice KUMCAĞIZ

Oyun (drama) tekniklerinden yararlanarak kişilere insan ilişkileri konusunda gerekli bilinç ve beceriyi kazandırmak için uygulanan bir “deneysel eğitim” tekniğidir.

Sosyodrama bir grup bireyin bir sosyal problemle ilgili bazı rolleri paylaşarak izleyiciler karşısında gerçek hayatta olduğu gibi oynamalarıdır. Sosyodrama da her birey kendini değil, seçilen sosyal problemin içinde bir başkasının rolünü oynar. İşte, psikodrama ile sosyodrama arasındaki önemli farklardan biri bireyin kendini ya da bir başkasını oynaması noktasında toplanmaktadır.

Konular: Bireylerin toplumsal yönden gelişmelerini sağlamak ve sosyal ilişkilerde karşılaştıkları çeşitli sorunları gidermek amacı ile bir iş arama, yeni bir gruba katılma, bir arkadaş grubu olarak bir konuda karar verme, birlikte dışarıda yemek yeme, anne babanın sınıf ziyaretleri, geziye çıkan öğrenci grubu, ders yılı içinde sınıfa katılan öğrenci, öğretmenin hastalanması, doktora giden öğrenci. . gibi konular olabilir.

Toplumsal oyun düzenlenirken, izlenecek adımlar; 1. Oyun hazırlanıyor, konu ve roller belirleniyor. 2. Oyuncular seçiliyor. 3. Sahne hazırlanıyor. 4. Gözlemciler belirleniyor. 5. Oyun oynanıyor. 6. Oynanan oyunun tartışması yapılıyor. 7. Oyun değerlendiriliyor.

4 Belirtilen süreç içinde, kişinin yaşamda oynadığı rolün farkına ve bilincine varması, bunun yanında kişinin kendi problemlerini görebilmesi, bireyin kendisini doğru davranışa götürecek amaçlarını belirlemesi, seçmesi, bu seçtiği amaçları davranışa dönüştürerek yaşam uyarlamalarını yapması, beceriler kazanması, davranışların geçerli olup olmadığını gözlemesi, aksaklıklar ortaya çıkarıyorsa yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

KULLANILIŞ AMACI: Bu teknik toplumsal çatışmaları çözümünde; kişilerin, kendilerinin ve başkalarının değer yargılarını tanımalarında; ortak bir sorun üzerinde çalışma gibi toplumsal beceri ve davranışların geliştirilmesinde ayrıca bütün bunlar seçilen sosyal konu ya da problemle ilgili olarak bireylerin yeni sosyal davranışlar ve anlayışlar kazanmalarına yardımcı olur.

4 Sosyodrama tekniği okullarda okul rehberlik uzmanı; hastane ve kliniklerde de ruh bilimci ve ruh hekimi kullanabilir ayrıca okullarda öğretmenler tarafından kolaylıkla uygulanabilir. 4 Sınıf rehber öğretmeni, özellikle de rehberlik uzmanı, belirli bir kişiyle ilgili olmayan sorunların temsili aracılığıyla, okul çalışmalarında öğrencilerin duydukları gereksinimleri ve her türlü konulardaki düşüncelerini öğrenebilmektedirler.

Bu teknik ayrıca, toplumsal çatışmaların çözümünde, kişilerin kendilerinin ve başkalarının değer yargılarını tanımalarında, ortak bir sorun üzerinde çalışma gibi toplumsal beceri ve davranışların geliştirilmesinde de etkili olmaktadır. Ayrıca bu teknikle sınıf öğretmenleri, sınıf rehber öğretmeni, özellikle de rehberlik uzmanı, belirli bir kişiyle ilgili olmayan sorunların temsili aracılığıyla okul çalışmalarında öğrencilerin duydukları ihtiyaçları ve türlü konulardaki düşüncelerini öğrenebilmektedirler.

Sosyodramada birey, güçlük çektiği rolleri onlara ilişkin duygularını, düşüncelerini ve karşılaştığı problemleri anlatma, hatta onları kabul etme, yeni gelişimsel özelliklere hazır olup olmadığını anlama, kendini diğerlerinin gördüğü gibi görme, davranış becerilerini geliştirme ya da yeni beceriler kazanma olanağı bulmakta ve kendini yenilemektedir.

4 SOSYODRAMANIN PSİKODRAMADAN FARKI 4 Sosyodramada kullanılan teknikler, psikodramadaki tekniklerden birçok noktada farklıdır. Bir psikodrama oturumunda yöneticinin ve yardımcılarının dikkati direkt birey ve bireyin kişisel sorunları üzerine toplanır. Psikodramada gruptaki kişiler kolektif bir eylem içinde olsalar bile, temel konu birey üzerinde toplanır. sağlamaktır

4 Sosyodramada ise, asıl konu gruptur. Sosyodramada bir grubun, aynı kültüre bağlı bireylerin aynı sosyal ve kültürel rolleri benimsedikleri ve örgütlendikleri varsayımına dayanır. Bu nedenle bireylerin kimler oldukları, grubu kimlerin oluşturduğu, gruptaki bireylerin sayılar pek önemli sayılmaz. Sosyodramada sahnede yer alan birey değil, gruptur.

4 Sosyodramada belirli bir kültürü temsil eden tipler ve bireylerin rolleri incelenir. 4 Psikodramada inceleme özellikle kişisel sorunlara doğru çevrilmiştir, terapötik amacı kişisel bir boşalma sağlamaktır; sosyodramada ise inceleme sosyal sorunlara yöneliktir ve terapötik amacı da sosyal boşalma

TEMEL ÖĞELERİ Grup: Bir sosyodrama grubundaki üye sayısının 6 -9 kadar olması uygun kabul edilmektedir. Soyodramada grup oluşumu önemlidir. Genel olarak bireylerin nitelikleri yönünden hetorejen gruplar olması istense de, bazen evli eş grupları, alkolikler, anababa grupları gibi homojen gruplar olmasının da benzer ve ortak sorunlar üzerinde yoğunlaşma yönünden yararları vardır.

1 -Sahne: Oyunun geçtiği yer olarak sahnenin hazırlanması için özel bir koşul aranmaz. Sosyodrama’nın yapıldığı, oyunun ortaya konulabilmesine olanak sağlayan her yer sahne olabilir. Ev, derslik, iş yeri sahne olabileceği gibi oyunun gerektirdiği şekilde özel olarak hazırlanmış sahnelerde kullanılabilir. 2 -Yönetici: Sosyodrama oturumlarını yöneten kişinin bu konuda uzman olması gerekir.

3 -Protagonist: Baş oyuncu anlamına gelmektedir. Oyunu baş rolde canlandıran kişidir. Sosyodramada tartışılan sorun kişisel değil genel ve herkesi ilgilendirdiğinden protagonist psikodramada olduğu kadar gerekli bir öğe değildir. 4 -Yardımcı oyuncular: Grup içinden oyuna rol alıp katılanlardır.

SOSYODRAMANIN UYGULANMASI Sosyodrama, izleyici bir grup karşısında, kendine verilen rolü oynayan bir oyuncular grubundan oluşur. Çeşitli toplumsal boyutu olan ortak bir problem ele alınıp, birkaç kişi tarafından dramatize edilir. Rolleri oynayan kişilerden her biri, tespit edilen problem ya da konunun ilgili tiplerini temsil ederler.

Önce tipler hakkında grubun bütünü tarafından bazı genel kararlar alındıktan sonra, rol alan bireyler temsil ettikleri tiplere uygun olarak aralarında oyunu başlatırlar. Konuşmalar ve sunuş hazırlıksız ve spontan olarak, o andaki hayal gücüne ve yaratıcılık düzeylerine göre yapılır. Oyuncular seyirci için de konuyu ya da problemi dramatize ederler.

4 Dramatizasyon sırasında problemin çözümü koşulu aranmaz. Çözüm daha sonraki tartışma aşamasına ve daha çok seyirciye bırakılır. Oyunun sonunda gruptaki bireylerin tümü oynayanlar ve izleyenler, oyunu ve konuyu tartışıp görüşlerini bildirirler, sorunun öğelerine ve çözümü ile ilgili uygun yollar konusunda yorum ve açıklamalarda bulunurlar.

4 Sosyodramanın bireyler üzerindeki terapötik etkisi sınırlı olmakla birlikte, temel amaç bireylerin sosyal becerilerini geliştirmek, onların gerçek yaşamdaki toplumsal rollerin gerektirdiği davranışları kazanmalarına yardımcı olmak ve güçlendirmektir.

4 UYGULAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 4 1. Sosyodrama konuları gruptaki bireyler tarafından ve güncel yaşantılardan seçilmelidir. 2. Oyunda birey yalnızca kendi rolünü değil, rol değişimi yapılarak karşısındaki oyuncunun rolünü de canlandırmalıdır. 3. İlk etapta ısınma ve rahatlama çalışmaları yapılmalı. 4. Her oturumun sonunda paylaşma ve tartışma aşaması gerçekleştirilmelidir.

4 SOSYODRAMA YAKLAŞIMININ BAZI TEKNİKLERİ 4 Rahatlama alıştırması: Sosyodramaya başlamadan önce duruma alıştırma veya drama esnasında yaşanan suskunluk ve kaygıları azaltıp, bireylerin rahat bir şeklide oynadıkları rolleri canlandırabilmeleri için uygulanan egzersizlerdir.

Geçmiş yaşantıları anlatma: Bu teknik bireyin kendi problemini fark edebilmesi için uygulanmaktadır. Birey geçmiş yaşantılarını anımsayarak, güncel olayların sebeplerini daha iyi görebilir. Örneğin, çocuklarıyla aralarında sorun bulunan anababalar geçmişte kendi ebeveynleriyle olan ilişki ve yaşantılarını canlandırarak kendi güncel davranışlarının farkına varabilirler.

4 Olumlu duyguların anlatılması: Grup üyelerinin diğer insanları nasıl gördüklerini canlandırması şeklinde yapılır. Örneğin, aile bireylerine eşlerinin iyi yönlerini canlandırmaları istenerek karı veya kocasının iyi yönlerini fark etmeleri sağlanabilir. Dostluk alıştırması: Gruptaki bireylerin istedikleri bir dostluk biçimini canlandırmaları ve daha sonra da dostluklarını daha iyiye götürecek iletişim becerilerini kazanmayı amaçlar, ya da, sınıf arkadaşı, iş arkadaşı gibi diğer insanlarla

4 Çatışma alıştırması: Sosyodramada, bireyin oynadığı rolde diğerleri ile olan iletişim düzeylerinde, onları çatışmaya sokan bir durum ortaya çıkması halinde bireye bunu çözebilecek beceriler kazandırmayı amaçlar.

SOSYODRAMANIN KULLANILDIĞI YERLER Sosyodrama amaçta belirtilen niteliklere uygun olarak; • Toplumda • İş ve çalışma ortamında • Okul ortamında • Psikoterapide bir teşhis ve tedavi aracı olarak, hemen her yerde kullanılabilir.